Vest-Agder
| Vest-Agder | |
|---|---|
Vest-Agder fylke | |
 | |
 Arma | |
 Vest-Agder'in Norveç'teki konumu | |
| Ülke |  Norveç |
| Bölge |  Sørlandet |
| İdari merkezi | Kristiansand |
| Eyalet | 1919 |
| Alt idari birimler | |
| İdare | |
| • Vali | Ann-Kristin Olsen (1998-günümüz)[1][2] |
| • Belediye başkanı | Terje Damman (2011-2015)[3][4] |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 7276 km² |
| • Kara | 6.677 km² (2.578 mil²) |
| Nüfus (1 Ocak 2012) | |
| • Toplam | 174 324 SSB[5] |
| • Yoğunluk | 24/km² |
| Zaman dilimi | UTC+01.00 (OAS) |
| • Yaz (YSU) | UTC+02.00 (OAYS) |
Resmî site www.vaf.no | |
Vest-Agder (Norveççe:Vest-Agder fylke) Norveç'in güneyindeki eski eyalettir. 1 Ocak 2020'de Aust-Agder ile birleşerek Agder halini almıştır.
Rogaland batı, Aust-Agder doğu ve kuzey, Skagerrak güney sınır komşusudur. Kıyı şeridi 709 km uzunluğundadır. Nüfusu 174 324 (1 Ocak 2012) olan eyalet, yönetim merkezi Kristiansand dahil olmak üzere on beş belediyeden oluşmaktadır.
Lindesnes feneri en sık ziyaret edilen turistik yerlerindendir. Eski bir yerleşim birimi olan eyalette, özel kişiler, gruplar, işadamları ve kamu yetkilileri, tek tek ve birlikte çeşitli kültürel anıtların korunması için projeler yürütmektedir.[7]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]On bir bin yıl önce kıyı şeridinin buzullarla kaplı olduğu öngörülen Vest-Agder yaklaşık sekiz bin yıldır yerleşim birimidir. Arkeolojik bulgulara göre iç bölgeleri uzun bir süre için terk edenler çeşitli yerlerden gelerek, Taş Devri'nde kıyı alanları iskan edinmişlerdir. Silah ve araçlarını oluşturma biçimleri Avrupa'da ve İngiltere'de kullanılan yöntemlerle benzerdir. Tunç Çağı'na ait kaya oymalarında tarım ve nakliyeyi simgeleyebilecek güneş ve gemi sembolleri görülmüştür. Modern zamanlara kadar tarım ve nakliye, Vest-Agder nüfusunun geçim kaynaklarının ana bileşenleri olmuştur. Tarihçilere göre, göçlerle bölge uzun bir dönem terk edilmiştir. Viking medeniyeti altındayken bölge korsan ve yağmacıların yurdu olmuştur. 1300'lü yıllarda veba salgını yaşanan bölgenin tamamen terk edildiği söylenmektedir. 1600'lü yıllarda nüfus bir önceki seviyesine kadar ulaşmıştır. 13. yüzyıldan sonra Avrupa'da ticaretin gelişmesiyle balıkçılık ve kerestecilik önem kazanmıştır.[8]
Merkez Kristiansand Kral 4. Christian tarafından 1641 yılında kurulmuştur. Şehir askeri üs, yönetim ve ticaret merkezi olarak kullanılmıştır. 17. yüzyılda Hollanda'ya, 18. yüzyılın ikinci yarısı ve 1900'lerin ilk on yılında (1890 - 1930) yeni bir süper güç olan Amerika'ya göçler olmuştur. 20. yüzyılın ilk yarısında Vest-Agder büyük değişim göstermiştir. Geniş bir yol ağı kurulmuştur. Demiryolu bağlantıları doğu ve batı kıyılarının her ikisi için de kurulmuştur. Son yıllarda, Vest-Agder ekonomik gelişme ve nüfus artışı bakımından ülkenin en önemli bölgelerinden biri olmuştur.[9]
Arma ve simgeler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Arma
Hallvard Trætteberg tarafından tasarlanan, 12 Aralık 1958 tarihinde resmen onaylanan arması yeşil zemin üzerinde altın sarısı üç kat dallı Meşe palamudundan oluşmaktadır.[10] Dalları bölgenin zengin doğasını, meşe ise ormanları ve eyalette önemli bir faaliyet olan ormancılığı simgeler. Bölgede uzun süre ihraç maddesi olan meşe, daha önceden 1930 yılında yerel kereste ürünlerini etiketlemede simge olarak kullanılmıştır. Refah sembolü olan meşe ağacı ile içi boş palamutlar eyalet ve belediyelerin ortak çabalarıyla büyüme ve kalkınmaya teşvik edilen 15 belediyesini belirtmektedir.[11]
- Eyalet kolyesi
Vest-agder'de belediye başkanlarına görev teslimlerinde verilen ve özel günlerde taktıkları simgesel gümüş bir kolye verilmektedir. Lise Schönberg tarafından tasarlanan kolye, on beş meşe yaprağı ve palamut bir plaka üstüne çelenk gibi sıralanmıştır.[12]
- Eyaletin çiçeği
Eyaletin simgesel çiçeği Quercus robur yani saplı meşe[13] dir. 1989 yılında eyalet kurul tarafından belirlenmiştir. Karar Norveç Botanik Derneği ve Vest-Agder Valiliğin önerisiyle oluşturulmuştur.[14]
- Eyaletin taşı
Eyaletin resmen belirlenmiş taşı bir çeşit renkli granit olan farsunditttir. Eyalet Konseyi 14 Eylül 1993 tarihinde oy birliğiyle Vest-Agder'in taşını farsunditt olarak seçmiştir. Karar Norveç Jeoloji Konseyi'nin önerisi üzerine alınmıştır.[15]
Adı
[değiştir | kaynağı değiştir]Günümüz Vest-Agder ve Aust-Agder bölgesi 1685 yılında Christiansand adıyla kurulmuştur. Norveç eyalet sisteminin geçmişi birkaç yüzyıla dayanmaktadır. 1837 yılında sınırlar Amtstinget (amt.) olarak adlandırılan valiliklere bölünmüştür. 1880 yılında “Lister” ve “Mandal” amt. olarak adlandırılmışlardır. Vest-Agder 1919 yılında bugünkü adını almıştır.[16]
Adını oluşturan Vest, «batı»; Agder ise «iskele» anlamına gelmektedir. Bu bağlamda eyaletin adının anlamı batı limanıdır. Agde Akdeniz, Fransa sahil kasabası olan Cap d'Agde gibi başka yer adlarında da kullanılmıştır.[17]
İklim
[değiştir | kaynağı değiştir]Vest-Agder kıyısı boyunca Gulf Stream sıcak su akıntısı etkisi altındadır. Bu durum, eyaletin güneşli ve sıcak bir iklime sahip olmasını sağlamaktadır. Ayrıca bölge, güçlü Atlantik rüzgarları ve genellikle Norveç'in kuzey ve batı kıyısında yaşanan yağmurlu fırtınalara karşı korunaklıdır. Skagerrak ve Kuzey Denizi doğusu üzerinden gelen ılık rüzgarlarla bahar Vest-Agder'a erken gelmektedir.[18]
Ortalama sıcaklıklar ise en soğuk ay olan Şubat ayında –3;–5 °C, Temmuz-Ağustos temel olmak üzere yaz aylarında 15–16 °C'dir. Yıllık yağış miktarı ortalama 1000 mm.'dir. İç bölgelerde ve vadilerde maksimum 1500–2000 mm'lik yağış düşmektedir. Özellikle sonbaharda ve kıyı bölgelerde ilk baharda sis olmaktadır. Vennesla'da yirmi dört saat durmaksızın kar yağışı olduğu gözlemlenmiştir. 4 Şubat 1960 tarihinde 131.8 mm kar düşmüş, kar kalınlığı 15 ila 52 cm yükselmiştir. Aynı gün Oddernes e ve Mestad a 19 ile 96 cm kalınlığında 128.7 mm kar yağışı olmuştur. İç ve daha yüksek alanlarda, batıdan doğuya, kar yağışı artmaktadır.[19]
Belediyeler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Vest-Agder'de 15 belediye bulunmaktadır. Kristiansand, Mandal, Lyngdal, Farsund ve Flekkefjord kent belediyesidir. Diğer onu kırsal belediyelerdir. 1964 yılına kadar kapsamlı birleşme gerçekleşene kadar eyalette 40 kadar belediye vardı. “Kristiansand” eyalet merkezi ve eyaletin en büyük belediyesidir.[20]
| Sıra | Ad[21] | Nüfus | Alan km² |
|---|---|---|---|
| 1 |  Kristiansand
|
83.243 | 261 |
| 2 |  Mandal
|
15.149 | 212 |
| 3 |  Vennesla
|
13.583 | 363 |
| 4 |  Søgne
|
10.855 | 144 |
| 5 |  Farsund
|
9.433 | 252 |
| 6 |  Flekkefjord
|
9.046 | 482 |
| 7 |  Lyngdal
|
7.895 | 372 |
| 8 |  Songdalen
|
6.165 | 207 |
| 9 |  Kvinesdal
|
5.834 | 893 |
| 10 | .svg){kind=small} Lindesnes
|
4.753 | 299 |
| 11 |  Marnardal
|
2.286 | 379 |
| 12 |  Sirdal
|
1.816 | 1.555 |
| 13 |  Audnedal
|
1.689 | 251 |
| 14 |  Hægebostad
|
1.665 | 426 |
| 15 |  Åseral
|
912 | 801 |
| Toplam | Vest-Agder | 174.324 | 7.281 |
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]Vest-Agder nüfusu 1875 yılında 78.500 den, 1950 yılında 96 200'e yükselmiştir. Savaştan sonraki ilk yıldan itibaren son yüzyılda nüfus yavaş yavaş artmıştır. Bu bir bütün olarak nüfusun ülke genelinde % 0,8 yükselişi ile karşılaştırıldığında yılda ortalama % 0.3 büyüme vermektedir. Durgunluk veya istihdam düşüşü nedeniyle oluşan büyük miktardaki dış göçler nüfustaki büyümeyi engellemiştir. 1960'lara kadar Amerika'ya yüksek miktarlarda göç olmuştur. İç bölgelerde tarım, kıyı bölgelerde tersanecilik istihdamı artırarak aynı yönde nüfusu etkilemiştir. 1950-2006 dönemi boyunca yıllık ortalama %0.9 nüfus artışı ile bir bütün olarak ülkenin %0.6 oranının üstündedir. Günümüzde Kristiansand, Vennesla, Mandal, Søgne, Flekkefjord, Lyngdal ve Farsund nüfusu en yoğun yerleşim birimleridir.[22]
| Tarihsel popülasyonları | |||
|---|---|---|---|
| Yıl | Toplam | %± | |
| 1951 | 96.942 | — | |
| 1961 | 109.083 | %13 |
|
| 1971 | 124.171 | %14 |
|
| 1981 | 136.718 | %10 |
|
| 1991 | 145.091 | %6 |
|
| 2001 | 156.878 | %8 |
|
| 2011 | 172.408 | %10 |
|
| 2021? | 197.664 | %15 |
|
| 2031? | 219.898 | %11 |
|
| Kaynak:[23]Norveç İst. | |||
Deniz fenerleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Vest-Agder'in en önemli ve ünlü deniz fenerleri
- Grønningen feneri
- Hatholmen feneri
- Lindesnes feneri
- Lista feneri
- Markøy feneri
- Oksøy feneri
- Ryvingen feneri
- Songvår feneri
- Søndre Kattlandfeneri
Önemli kişiler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Mette-Marit Norveç Veliaht Prensesi
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Resmi sitesi13 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(Norveççe)
- Valilik resmi sayfası(Norveççe)
- Kültürweb(Norveççe)
- Haberler(Norveççe)
- Müzeweb2 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(Norveççe)
- Sokrates, Uluslararası eğitim15 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(İngilizce),(Norveççe)
- Turizmweb22 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(Norveççe)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ [1](19/4/2007 Güncelleme: 01/09/2011),Fylkesmann Ann-Kristin Olsen -erişim 08 Nisan 2012 (Norveççe)
- ^ [2] SNL-Ann-Kristin Olsen, erişim 08 Nisan 2012 (Norveççe)
- ^ [3] 11.10.2011, Terje Damman overtok både kjede og klubbe i dag-erişim 08 Nisan 2012 (Norveççe)
- ^ [4] 09.09.2011, Fylkesordfører Terje Damman-erişim 08 Nisan 2012 (Norveççe)
- ^ [5] 8 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Norveç nüfus istatistikleri 2012
- ^ [6] 11 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.VEST AGDER COUNTY-erişim 08 Nisan 2012(İngilizce)
- ^ [7] 18 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Environment- and culture minded-erişim 09 Nisan 2012, (İngilizce)
- ^ [8] 4 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Boom, Recession, Emigration, Grown and Optimism-erişim 09 Nisan 2012, (İngilizce)
- ^ [9] 7 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Fylkets historie-erişim 09 Nisan 2012, (Norveççe)
- ^ [10] 15 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Fylkesvåpenet-erişim 09 Nisan 2012, (Norveççe)
- ^ [11] 14 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Norske Kommunevåpen Norveç Civic Heraldik-erişim 09 Nisan 2012, (Norveççe)
- ^ [12] 4 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.The Oak tree, symbol of prosperity-erişim 09 Nisan 2012, (İngilizce)
- ^ [13] 4 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Quercus robur
- ^ [14] 15 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Fylkesblomsten-erişim 09 Nisan 2012, (Norveççe)
- ^ [15] 15 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Fylkessteinen-erişim 09 Nisan 2012, (Norveççe)
- ^ [16] 15 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Büyük norveç Ansiklopedisi:Vest-Agder Om navne -erişim 09 Nisan 2012, (Norveççe)
- ^ Barry Cunliffe: Okyanuslar arasında Avrupa (s. 4), Yale University Press, 2008, ISBN 978-0-300-11923-7
- ^ [17] 15 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Areal, befolkning og klima-erişim 09 Nisan 2012, (Norveççe)
- ^ [18] 14 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. SNL:Vest-Agder – klima-erişim 09 Nisan 2012, (Norveççe)
- ^ [19] 4 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.5 Unique and Distinctive municipalities-erişim 09 Nisan 2012, (İngilizce)
- ^ [20] 7 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Oversikt over kommuner i Vest-Agder-erişim 09 Nisan 2012, (Norveççe)
- ^ [21] 14 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Büyük Norveç Ansiklopedisi: Vest-Agder – befolkning-erişim 09 Nisan 2012(Norveççe)
- ^ [22] 25 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Norveç İstatistikleri Population changes in municipalities. 1951-2011
-
Holum, Tjernøya -
Liknes merkezi, Kvinesdal -
Mandal ve Mandal Nehri -
Melhusfossen şelalesi, Audna nehri, Lindesnes -
Baneheia gölü -
Mandal gölü, Kigevannet -
Hidra adası -
Bendiksbukta adası Odderøya, Kristiansand -
Fedaelva, Feda nehri, Feda, Kvinesdal, Fedafjorden -
Skogsfjorden, kuzeyi, Mandal, Vest-Agder
