Utupursi
| Utupursi | |
|---|---|
| Diaohi Kralı | |
| Diaohi Kralı | |
| Hüküm süresi | MÖ 9. yüzyıl - 8. yüzyıl |
| Önce gelen | Bilinmiyor |
| Sonra gelen | Bilinmiyor |
Utupursi, Proto Güney Kafkas dilini konuşan halkların yaşadığı düşünülen Diaohi Krallığı'nın bilinen son hükümdarıdır. Saltanatı otuz yıl süren Utupursi, bu süre zarfında komşu krallık Urartular'ın yayılmacı politikasıyla mücadele etti. MÖ 8. yüzyılın ilk yarısında kral Menua ve I. Argişti'nin ordularına karşı savaştı. Saltanatı Urartu metinlerinde geçmektedir.
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
Menua'nın İstilası[değiştir | kaynağı değiştir]
Utupursi, Kuzeydoğu Anadolu'daki halklar konfederasyonu Diaohi Krallığı'nın bilinen son hükümdarıdır.[1] MÖ 9. yüzyılın sonlarında ve MÖ 8. yüzyılın başlarında [1] krallığının başkenti Sasilu'dan (günümüz Tortum civarı) Kolhis'e kadar uzunan bölgede yaşayan düzinelerce Proto-Kartvel (Gürcü-Laz) kabileye hükmetti.[2]
Urartu kralı Menua'nın (MÖ 810 - 786) Güney Kafkasya'ya doğru yayılmacı politikasıyla mücadele etti.[3] Menua, iki krallık arasındaki savaştan sonra Diaohi'nin başkenti Sasilu'yu ele geçirdi. Utupursi, krallığının kuzeydoğusuna sığındı. Menua, yol üstündeki birkaç kaleyi ve Zua şehrini ele geçirerek seferine devam etti.[4]
Utupursi, son kalesi Utu'nun düşmesinin ardından yenilgiyi kabul etmek zorunda kaldı. Kendisini Urartu'nun tebaası olarak tanıdı ve işgal sırasında ele geçirilen Diaohili mahkumlarının serbest bırakılmasına karşılık yıllık altın ve gümüş haraç ödemeye zorlandı.[1]
İsyan[değiştir | kaynağı değiştir]
Utupursi, Urartu'ya sadık kalmadı. Menua'nın MÖ 786'daki ölümünü fırsat bilgi ve, MÖ 785'te Menua'nın yerine geçen I. Argişti'ye (MÖ 786-764) haraç ödemeyi reddederek bağımsızlığını ilan etti.[5] Utupursi, krallığın yeni başkenti belirlediği Zua'nın ele geçirilmesinin ardından kısa sürede mağlup oldu ve Urartu'nun krallığı üzerindeki hakimiyetini bir kez daha kabul etti. I. Argişti, zaferini Zua'daki bir binaya yazdırdı.[4]
Birkaç yıl sonra Urartular Asurlularla savaşırken Utupursi bir kez daha isyan etti. Bunun üzerine Argişti Diaohi'ye döndü ve Zua şehrini yaktı. Buna karşın Utupursi'yi tahttan indirmedi.[4]
MÖ 768'de Utupursi üçüncü bir isyan başlattı ancak Diaohi'nin güney topraklarını ilhak eden I. Argişti [4] tarafından bir kez daha yenilgiye uğratıldı. [6] Urartu, Utupursi'nin yeniden isyan çıkarma ihtimaline karşılık isyanlara daha hızlı cevap verebilmek için Diaohi sınırlarında birkaç kale inşa etti.[7] I. Argişti dört yıl sonra öldü ve bu tarihten sonra Utupursi'den bahseden bir kaynak yayımlanmadı. Utupursi, Diaohi krallığının Kolhis-Urartu ittifakı sonucu yıkıldığı dönemde veya krallığın yıkılışından kısa bir süre sonra öldü.[1]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Asatiani, Nodar; Bendianashvili, Alexandre (1997). Histoire de la Géorgie. Paris: L'Harmattan. ISBN 2-7384-6186-7.
- Asatiani, Nodar; Janelidze, Otar (2009). History of Georgia. Tiflis: Publishing House Petite. ISBN 978-9941-9063-6-7.
- Chkhartishvili, Mariam (2014). Ქართული წყაროთმცოდნეობა [Georgian studies of ancient sources] (Gürcüce). Tiflis: Universali.
- Suny, Ronald Grigor (1994). The Making of the Georgian Nation. Indianapolis: Indiana University Press. ISBN 978-0-253-35579-9.
- Asatiani, Nodar (2001). Საქართველოს ისტორია [History of Georgia] (Gürcüce). Tiflis: Sakartvelos Matsne.
- Melikishvili, Giorgi (1970). Სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოს მოსახლეობის უძველესი გაერთიანებები. საქართველოს ისტორიის ნარკვევები. ტ 1 [Ancient associations of the population of South-West Georgia. Essays on the history of Georgia. Volume 1] (Gürcüce). Tiflis.
- Kavtaradze, Giorgi Leon (2002). An Attempt to Interpret some Anatolian and Caucasian Ethnonyms of the Classical Sources. Tiflis: Tbilisi State University.