Ulusal Lejyoner Devleti
| 1940-1941 | |||||||||
 Romanya bayrağı
 Arma
| |||||||||
 1940- 1941 dönemi Romanya Haritası
| |||||||||
| Başkent | Bükreş | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Rumence | ||||||||
| Hükûmet | Üniter lejyoner Tek parti Anayasal bir monarşi altında totaliter diarşi | ||||||||
| Kral | |||||||||
| |||||||||
| Başbakan & Conducător | |||||||||
| |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||
• Toplam | 195,000 km2 | ||||||||
| Nüfus | |||||||||
• Sayılan | 13.500,000 | ||||||||
| |||||||||
| Günümüzdeki durumu | Romanya | ||||||||
Ulusal Lejyoner Devleti (Rumence: Statul Național Legionar), Romanya'yı 14 Eylül 1940'tan 14 Şubat 1941'de resmen dağılmasına kadar beş ay boyunca yöneten totaliter faşist bir rejimdi. Rejim, Rumen aşırı milliyetçi, antisemitik ve anti-komünist örgüt Demir Muhafızlarla ortaklaşa General Ion Antonescu tarafından yönetiliyordu. Demir Muhafızlar, 28 Haziran 1940'tan beri Romanya Hükûmeti'nde yer almasına rağmen, 14 Eylül'de egemenliği ele geçirerek Ulusal Lejyoner Devleti'nin ilanına yol açtı.[1]
27 Eylül 1940'ta Romanya, Küçük Antant'dan çekildi. 8 Ekim'de Alman birlikleri Romanya'ya geçmeye başladı ve kısa süre sonra sayıları 500.000'i aştı. 23 Kasım'da Romanya Mihver Devletlerine resmen katıldı. 27 Kasım'da Jilava Katliamı'nda 64 eski ileri gelen veya yetkili Demir Muhafızlar tarafından idam edildi. Halihazırda sert olan Yahudi karşıtı yasalar genişletildi ve 4 Ekim'de Yahudilere ait kırsal mülklerin kamulaştırıldı. Kamulaştırmaya 17 Kasım'da ormanlar ve son olarak 4 Aralık'ta nehir taşımacılığı da dahil edildi.[2]
20 Ocak 1941'de Demir Muhafızlar, Bükreş Yahudilerine karşı bir pogromla birlikte bir darbe girişiminde bulundu. Dört gün içinde Antonescu darbeyi başarıyla bastırdı ve Demir Muhafızlar hükûmetten atıldı.[kaynak belirtilmeli] Sima ve diğer birçok Lejyoner Almanya'ya sığınırken diğerleri hapsedildi. Antonescu, 14 Şubat 1941'de Ulusal Lejyoner Devletini resmen sona erdirdi.
Öncüler
[değiştir | kaynağı değiştir]Demir Muhafızlar ilk olarak 1938'in başlarında, dönemin Başbakanı Octavian Goga Demir Muhafızların lideri Corneliu Zelea Codreanu ile 8 Şubat 1938'de sınırlı işbirliği için bir anlaşma imzaladığında, Romanya Hükûmeti ile bir ittifak kurmuştu. Ancak bu siyasi düzenleme, 11 Şubat'ta Goga'yı görevden alan ve yerine Patrik Miron Cristea'yı getiren Kral Carol'ı rahatsız etti.
28 Haziran ve 4 Temmuz 1940 arasında Codreanu'nun ölümünden sonra Demir Muhafızların sözde lideri olan Horia Sima, Eğitim Bakanlığı'nda Devlet Müsteşarı olarak görev yaptı. Demir Muhafızlar, Sovyetler Birliği'nin Besarabya ve Kuzey Bukovina'yı işgalinden sonra 4 Temmuz 1940'ta iktidara gelen Ion Gigurtu'nun kabinesine getirildi. Yeni hükûmete üç Muhafız atandı: Kamu Zenginliği Bakanı olarak Vasile Noveanu, Din ve Sanat Bakanı olarak Sima ve Maliye Bakanlığı Devlet Müsteşarı olarak Augustin Bideanu. Ancak Sima, 7 Temmuz'da tamamen Muhafız bir kabine fikri reddedildiği için istifa ederken, iki meslektaşı görevlerinde kaldı. Bir Demir Muhafız destekçisi ve ideolog olan Nichifor Crainic, Propaganda Bakanı oldu. Sima'nın 7 Temmuz'daki istifasının ardından, başka bir Muhafız olan Radu Budişteanu onun yerine geçti.
Bölge ve nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]Ulusal Lejyoner Devleti'nin toprakları kabaca 195.000 kilometrekareydi (ya da 75.000 mil karenin biraz üzerindeydi). İkinci Viyana Ödülü'nün ardından Macaristan'a bırakılan Kuzey Transilvanya dışında, günümüz Romanya'sıyla aynı topraklara sahipti. Ayrıca Tuna Deltası'ndaki birkaç adanın yanı sıra Karadeniz'deki Yılan Adası'na da sahipti. Bunlar 1948'den beri Ukrayna'nın bir parçası.
6 Nisan 1941'de bir Romanya nüfus sayımı yapıldı ve nüfus 13.535.757 olarak tespit edildi. Ulusal Lejyoner Devletinin dağılmasından yaklaşık iki ay sonra nüfus sayımı yapılmasına rağmen, Romanya'nın sınırları aynıydı.
Geçmiş
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kral II. Carol, 6 Eylül 1940'ta tahttan çekilmek zorunda kaldı ve yerine 19 yaşındaki oğlu Mihai geçti. Yeni kralın ilk eylemi, General Ion Antonescu'ya Romanya'nın Şefi (lideri) olarak sınırsız güç vermek ve kendisini törensel bir role devretmek oldu.[3] 8 Eylül tarihli bir kararname, Antonescu'nun yetkilerini daha da arttırdı. Antonescu, ülkenin dümenindeki hakimiyetini sürdürmek ve aynı zamanda Demir Muhafızlarla ittifaklığını Kral Mihai'ye 14 Eylül'de bildirerek Romanya'yı Ulusal Lejyoner Devleti olarak ilan ettirdi. Lejyoner Hareketi/Demir Muhafız, "yeni devlette tanınan tek hareket" oldu ve Romanya'yı totaliter bir ülke yaptı.
Antonescu, lejyonun fahri lideri oldu ve Sima, Başbakan Yardımcısı oldu. Aralarında Prens Mihai Sturza (Dışişleri Bakanı) ve General Constantin Petrovicescu'nun (İçişleri Bakanı) bulunduğu diğer beş Muhafız bakan oldu. Lejyoner Valiler elli Rumen ilçesine atandı. Muhafızlara dört alan verildi: İçişleri, Eğitim, Dış İlişkiler ve Kültür. Ayrıca bakanlıklardaki daimi sekreter ve müdürlerin çoğu da Muhafızlardı. Baskın siyasi güç olarak Muhafızlar, basın ve propaganda servislerini de kontrol ediyordu.[kaynak belirtilmeli]
6 Ekim 1940'ta Antonescu, Lejyoner üniforması giymiş bir Demir Muhafız mitingine katıldı. 8 Ekim'de Alman birlikleri Romanya'ya geçmeye başladı ve kısa süre sonra sayıları 500.000'i aştı. 23 Kasım'da Romanya Mihver güçlerine katıldı. 27 Kasım'da 64 eski ileri gelen veya yetkili, yargılanmayı beklerken Jilava Hapishanesinde Demir Muhafızlar tarafından idam edildi.[4] O günün ilerleyen saatlerinde, tarihçi ve eski başbakan Nicolae Iorga ve eski bir hükûmet bakanı olan ekonomist Virgil Madgearu suikasta kurban gitti. 1 Aralık'ta, Romanya ile Transilvanya Birliği'nin 22. yılını kutlamak için Alba Iulia'da bir başka Demir Muhafız mitingi düzenlendi. Antonescu mitinge katılarak bir konuşma yaptı.
14 Eylül'de Ulusal Lejyoner Devleti ilan edildikten sonra, Lejyon iktidar partisi oldu ancak yürütme yetkisini Ordu ile paylaşmak zorunda kaldı. Yeni Lejyoner rejiminin, Muhafızların ölü lideri (Codreanu) ve diğer Lejyoner şehitlerinin kültüne dayanan bir ritüel temeli vardı. Lejyon "şehitlerinin" mezardan çıkarılması, halka açık gömülmesi ve rehabilitasyonu, geriye dönük olarak Sima tarafından Lejyon'un iktidara gelişini haklı çıkaran en önemli görev olarak görülüyordu.[kaynak belirtilmeli] Codreanu'nun kalıntılarının mezardan çıkarılması ve ardından yeniden gömülmesi (21-23 Kasım), Condreanu'nun Lejyoner ideolojisinin temeli olarak kabul edildi. Codreanu'nun yeniden gömüldüğü gün, ana Lejyoner gazetesi Cuvântul (Söz) şunları yazdı: "Bugün Kaptan'ın diriliş günü. İncil'e göre söz verdiği gibi dirildi." Yirmili yaşlarındaki genç bir Emil Cioran, Codreanu'nun kültünü güçlü bir şekilde onayladı: "İsa dışında, yaşayanlar arasında başka hiçbir ölü varlık bu kadar mevcut olmamıştı. Hiç kimse onu unutmayı düşündü mü? Bu ölü adam, insanlığımızın üzerine bir sonsuzluk kokusu yaydı; gübre ve Romanya'nın üzerine gökyüzünü geri getirdi."[5] Ancak Codreanu'nun yeniden gömülmesinden kısa bir süre sonra, Lejyonlar Jilava Katliamını gerçekleştirerekti. Lejyon böylece hedeflerine ulaştı: Eski düzen çöktü ve Lejyon'un tüm düşmanları cezalandırıldı. Codreanu'nun cesedinin yeniden cenazesi 30 Kasım'da Antonescu, Sima, von Schirach, Bohle ve 100.000 Demir Muhafızın katılımıyla gerçekleşti.
14 Eylül'de Ulusal Lejyoner rejimini kuran kararname, Antonescu ve Sima'yı eşit bir zemine yerleştirdi. 28 Ekim'de Sima, Antonescu'yu demokratik partilerin çalışmasına izin vererek kararnameyi ihlal etmekle suçladı. Böyle bir siyasi çeşitliliğin totaliter bir devletin ilkelerine aykırı olduğunu iddia etti. Sima ayrıca, hepsini merkezi kontrol altına almak için Nazi ilkelerini Romanya ekonomisine uygulamak istedi. 16 Ekim'de Antonescu'ya bu anlamda bir mektup gönderdi, ancak Antonescu bu fikri reddetti. Antonescu ve Muhafızlar arasındaki ilişkiler, Jilava Katliamı'ndan sonra kırılma noktasına ulaştı. Artan gerginliğe rağmen, iki taraf bir an için bir ateşkes sağladı ve bu, bir Lejyoner'in Bükreş Polis Şefi görevini sürdürmesine izin verdi, ancak Jilava cinayetlerinin alenen kınanmasını sağladı.
Ulusal Lejyoner Devleti tarafından birkaç antisemitik kararname çıkarıldı. Yahudilere ait kırsal mülkler 4 Ekim'de kamulaştırıldı, ardından 17 Kasım'da ormanlar ve son olarak 4 Aralık'ta nehir taşımacılığı da kamulaştırıldı.[6]
10 Kasım 1940'ta Ulusal Lejyon Devleti, 65.000 evi yıkan büyük bir depremle karşı karşıya kaldı.
Dış gelişmeler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Ekim 1940'ın başlarında, Alman savaş çabaları için gerekli olan Ploieşti'deki petrol rafinerilerini korumak için Romanya'ya 15.000 Alman askeri konuşlandırıldı. Hitler'in Mihver müttefiki ve Faşist İtalya'nın lideri Benito Mussolini'ye danışılmadan gerçekleştirilen bu tek taraflı Alman aksiyonuna karşılık Benito Mussolini Almanların karşı çıkışına rağmen Yunanistan'ı işgal etmeye başladı. Ardından gelen Yunan-İtalyan Savaşı, Yunanlılar karşı saldırıya geçip İtalyan yönetimindeki Arnavutluk'un bazı bölgelerini altı ay boyunca işgal ettiğinden, askeri bir faciayla sonuçlandı. Ancak Alman birliklerinin Romanya'ya girişi, Antonescu'nun onayıyla ve talebi gerçekleştiği için bir işgal değildi. Romanya daha sonra sırasıyla 23 Kasım ve 25 Kasım'da Üçlü Pakt ve Anti-Komintern Paktı'na katıldı. Almanya ile ilişkilerin bu şekilde sıkılaştırılmasına rağmen, Romanya'daki Alman azınlık (Romanya'nın toprak kayıplarından sonra sayıları 300.000'dir) Romanyalılaşma sürecinden tamamen kurtulamadı.[7] Banat ve Transilvanya'dan çok az Alman Reich'a geri gönderilirken, Güney Bukovina ve Dobruca'dan ülkelerine geri gönderilen etnik Almanların sayısı 76.500'ü buldu. Bu geri dönüşleri onaylayan Alman-Romen sözleşmesi 22 Ekim 1940'ta imzalandı. Sözleşmeye göre, Rumen devleti, Reich'a tazminat ödemesi karşılığında, geri gönderilen Almanların daha önce sahip olduğu gayrimenkulleri aldı. Yeni edinilen mülkler (arsalar ve evler), Romanya devleti tarafından Krayova Antlaşması sonrasında yerinden edilen Bulgaristan'dan gelen etnik Rumen mültecileri barındırmak için kullanılacaktı.[kaynak belirtilmeli] 4 Aralık'ta Romanya ile Almanya arasında Romanya'nın "ekonomik olarak yeniden inşasını" sağlayan on yıllık bir ticaret anlaşması imzalandı.
27 Eylül 1940'ta Romanya, Küçük Antant'dan çekildi ancak aynı gün Pakt üyelerinden biri olan Türkiye ile bir ticaret anlaşması imzalandı. 19 Aralık'ta da Romanya ile Küçük Antant'ın bir diğer üyesi olan Yugoslavya arasında bir ticaret anlaşması imzaladı.[8] Ulusal Lejyoner Devletinin son günleri olan 10 ve 12 Şubat tarihlerinde İngiltere ve Belçika, Romanya ile ilişkilerini kesti.
Sovyetler Birliği ile sınır çatışmaları, Ulusal Lejyoner Devlet dönemi boyunca yayıldı. 1940 sonbaharında Sovyetler, Tuna Deltası'ndaki birkaç Rumen adasını işgal etti. Sınır olayları günlük olarak meydana geldi. Sovyet birlikleri Romanya sınırında yoğunlaştı, Sovyet uçakları Romanya hava sahasına aralıksız saldırılar düzenledi ve (Ocak 1941'de) Sovyet gemileri Romanya sularına zorla girmeye çalıştı.[9] Ocak 1941'de Sovyetler ültimatomla Tuna Deltası'nın kontrolünü talep ettiğinde gerilim doruk noktasına ulaştı. Rumenlerin Tuna Nehri'nde madencilik yaptıkları Galați (Covurlui İlçesi) yakınlarında sınır çatışmaları çıktı ve bu sırada her iki tarafta 26 ila 100 kişi öldü.
Ölüm
[değiştir | kaynağı değiştir]20 Ocak 1941'de Demir Muhafızlar, Bükreş Yahudilerine karşı bir pogromla birlikte bir darbe girişiminde bulundu. 22 Ocak'ta, İsyan'ın zirvesinde, Demir Muhafızlar, Bükreş mezbahasında 200 Yahudi'nin ritüel cinayetini gerçekleştirirken, Muhafızlar "Holokost tarihinde belki de benzersiz bir vahşet eylemi" olan Hristiyan ilahileri söylüyorlardı. Antonescu, dört gün içinde darbeyi başarıyla bastırdı.[10] Demir Muhafızlar hükûmetten atıldı. Sima ve diğer birçok lejyoner Almanya'ya sığınırken diğerleri hapsedildi. Antonescu, onun yerine Romanya'yı "Ulusal ve Sosyal Devlet" ilan ederek Ulusal Lejyoner Devletine son verdi.
İsyanın bastırılması, Demir Muhafızlar tarafından kullanılan askeri teçhizat hakkında veriler sağladı; yalnızca Bükreş'te 5.000 ateşli silah (tabancalar, tüfekler ve makineli tüfekler) ve çok sayıda el bombası Demir Muhafızların envanterindeydi. Lejyon ayrıca iki zırhlı polis arabası ve iki Malaxa UE zırhlı paletli taşıyıcıdan oluşan küçük bir zırhlı kuvvete sahipti. Yalnızca Bükreş'te, Lejyon yaklaşık 200 kamyona sahipti.
14 Şubat 1941'de Ulusal Lejyoner Devleti resmen kaldırıldı. Lejyoner İsyanı'na karışan 9.000'den fazla kişi daha sonra tutuklandı ve bunlardan yaklaşık 2.000'i (kesin olarak 1.842), birkaç aydan ömür boyu hapis cezasına kadar değişen çeşitli cezalara çarptırıldı.
Askeri üretim
[değiştir | kaynağı değiştir]Küçük kollar
[değiştir | kaynağı değiştir]1938 ile Haziran 1941 arasında Romanya 5.000'den fazla ZB vz üretti. 30 hafif makineli tüfek. Bu, aylık ortalama 120'den fazla makineli tüfek üretimi anlamına geliyor, yani Ulusal Lejyoner Devleti tarafından 4 aylık varlığı boyunca yaklaşık 500 makineli tüfek üretildi.
Topçu parçaları
[değiştir | kaynağı değiştir]1938 ile Mayıs 1941 arasında Romanya, 102 Rheinmetall 37 mm uçaksavar topu üretti. Bu, aylık ortalama 2,5 parça üretim anlamına gelir, yani 4 aylık Ulusal Lejyon Devleti döneminde yaklaşık 10 adet üretilmiştir.
1936 ile Temmuz 1941 arasında Romanya, 100 adet Vickers 75 mm uçaksavar topu üretti. Bu, aylık ortalama 1,5 parça üretim anlamına gelir; bu, Ulusal Lejyoner Devleti tarafından 4 aylık varlığı boyunca yaklaşık 6 adet üretildiği anlamına gelir.
Zırhlı araçlar
[değiştir | kaynağı değiştir]1939'un ikinci yarısı ile Mart 1941 arasında Romanya, 126 Malaxa zırhlı traktör üretti. Bu, aylık ortalama 6 traktörün biraz üzerinde üretim anlamına geliyor, yani 4 aylık Ulusal Lejyon Devleti döneminde yaklaşık 25 adet üretildi.
Uçak
[değiştir | kaynağı değiştir]Ulusal Lejyon Devleti sırasında, Ekim ve Aralık 1940 arasında, 20 IAR 39 hafif bombardıman uçağı hava kuvvetlerine teslim edildi. Nisan 1939 ile Mart 1943 arasında Romanya, 210 adet Fleet 10G eğitm uçağı üretti. Bu, aylık ortalama 4,5 uçak üretimi anlamına gelir; bu, Ulusal Lejyoner Devleti tarafından 4 aylık varlığı boyunca yaklaşık 17 adet üretildiği anlamına gelir.
Eski
[değiştir | kaynağı değiştir]İngiliz tarihçi Dennis Deletant'a göre: "Böylece Avrupa'daki Faşizm tarihinde benzersiz bir bölüm sona erdi. Muhafızlar, Avrupa'da Sağın Almanya veya İtalya'nın yardımı olmadan iktidara gelen tek radikal hareketti."
Ulusal Lejyoner Devlet, Romanya'nın Mihver üyeliğini ilk önce Alman Ordusunu ülkeye kabul ederek fiili olarak ve kısa süre sonra Üçlü ve Komintern Karşıtı Paktları imzalayarak de jure olarak başlattı. Ayrıca, Ocak 1941'de bastırılmadan ve ardından Şubat'ta resmen lağvedilmeden önce, Jilava katliamı sırasında Romanya'nın geleneksel siyasi sınıfının çoğunu ortadan kaldırdı. Antonescu ve Sima'nın ortak konuşması ve Muhafızların kurucusu Corneliu Zelea Codreanu'nun cenazesi gibi, Ulusal Lejyoner Devleti döneminden kalma, tarihi açıdan değerli birkaç konuşmanın görüntüleri günümüze ulaşmıştır.[11][12]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Payne, Stanley G. (1995). A history of fascism, 1914-1945. Internet Archive. University of Wisconsin Press. ISBN 978-0-299-14870-6.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2023.
- ^ "Septembrie 1940: România la răscruce | Historia". web.archive.org. 2 Eylül 2013. 2 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2024.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 31 Mart 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 17 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2023.