Uçturfan İlçesi
| Uçturfan İlçesi ئۇچتۇرپان ناھىيىسى, 乌什县 | |
|---|---|
.png) Uçturfan İlçesi'nin Sincan Uygur Özerk Bölgesideki konumu (pembe) | |
| Ülke |  Çin |
| İl | Aksu İli |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 9.012 km² |
| Rakım | 1628 m |
| Nüfus (2002) | |
| • Toplam | 180.000 |
| Zaman dilimi | +8 |
| • Yaz (YSU) | UTC |
| Posta kodu | 843400[1] |
| Alan kodu | 0997 |
Uçturfan İlçesi (Uygurca: ئۇچتۇرپان ناھىيىسى, Uçturpan Nahiyisi, Uchturpan Nah̡iyisi, Çince: 乌什县 veya 烏什縣; Wūshí Xiàn), Çin'de Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin kuzeyinde, Kırgızistan'a komşu, Aksu iline bağlı bir ilçedir.
İsim kökeni
[değiştir | kaynağı değiştir]Uçturfan kelimesi; uç (اوج) (Oğuzca) bir nesnenin tükenmesi, bitmesi, Türkler'in kalem yaptıkları bir ağaç veya uç, kenar anlamlarına gelen sözcük ile bu sözcüğü sonradan eklenen tufan kelimelerinin birleşmesiyle oluşmuştur.[2] Uç Turfan veya Uçturfan şehri ismini “Uç” adındaki dağdan almakta olup bu dağ, Aksu'nun batısında bulunmaktadır. Kalmuklar XVII. yüzyılda Turfan’daki Uygurları Doğu Türkistan’ın kuzeyindeki nehir kıyılarında, çiftçiliği geliştirmek için göç ettirmişlerdir. Bunun için Uç şehrinin ismine, göçmenlerin geldiği şehrin ismi de eklenerek Uçturfan olmuştur.[3]
Türk dilinin en eski sözlüklerinden Divânu Lügati't-Türk'te;
"تڤشغان اكز tawuşgan ögüz" “Uç şehrinde akan bir derenin adı.[4]" şeklinde tanımladığı bu dere Toşkan Nehri'dir. Toşkan Nehri'nin geçtiği Uç şehri de günümüzdeki Uçturfan nahiyesidir.
Konumu
[değiştir | kaynağı değiştir]Batısında Akçi İlçesi ve güneybatısında Kelpin İlçesi, kuzeyinde Kırgızistan, doğusunda Onsu İlçesi, güneyinde Aksu şehri ve Kelpin İlçesi ile sınırdır.
Kasaba ve köyler
[değiştir | kaynağı değiştir]Uçturfan ilçesi, bir kasaba (镇 zhèn), yedi kırsal belde (乡 xiāng), bir kırsal etnik belde (民族乡; mínzúxiāng) ve bir özel kırsal belde (虚拟乡) gibi yerleşim birimlerinden oluşur. İlçenin ana merkezi Uçturfan (乌什镇; Wūshí zhèn) kasabasıdır. Akyar (阿合亚; Āhéyà) 1.5 km² yüzölçümlü beldesi vardır.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Diğer verilen isimler: Utsch-Turfan, Uch Turfan, Ushi, Wu-shih-chen, Wu-shih-hsien, Wu-chih, Wu-shih, Wu-shih-t'u-lu-fan, Uqturpan, Outch-tourfan, Uch-Tuifan ve Ush-Turfan.[5]
502 - 550 yılları arasında Hunlar, 552 - 648 yılları arasında Göktürkler, 648 - 649 yılları arasında Tang Hanedanı zamanında Çinliler, tekrar 659 yılından itibaren 744 yılına kadar Göktürkler, 790 ve 791 - tahminen 842 yılları arasında Tibetler ve 1006 yılından itibaren Karahanlılar 1032 - 1210 yılları arasında Doğu Karahanlılar, Doğu Karahanlıları Karahitaylar yıktıktan sonra Karahitaylar, daha sonra; önce 1227 - 1370 yılları arasında Çağatay Hanlığı daha sonra 1370 - 1514 yılları arasında Doğu Çağatay Hanlığı bu bölgede egemenlik sürmüştür.
Yarkand Hanlığı dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Doğu Türkistan'da 1514 ile 1680 yılları arasında Altışehir (Altıshahr) olarak bilinen; Hotan, Yarkent, Yengihisar, Kaşgar, Aksu ve Uçturfan gibi şehirleri içine alan bölgede Yarkand Hanlığı (mamlakati Yarkand, mamlakati Moghuliya, mamlakati Saidiya) egemenlik sürmüştür.
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Burada Kaqia isminde Altın maden ocakları bulunur.[6]
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Area Code and Postal Code in Xinjiang Uygur Autonomous Region 28 Temmuz 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi (İngilizce)
- ^ TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı[ölü/kırık bağlantı]
- ^ İklil Kurban, Doğu Türkistan için Savaş, Ankara 1995, s. 1.
- ^ TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Wushi, China Page 16 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- ^ http://www.mindat.org/loc-144284.html 20 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
