Tristan ve İsolde

John William Waterhouse-Tristan ve İsolde iksir içerken

Tristan ve İsolde 12. yüzyıldan beri birçok varyasyonla yeniden anlatılan bir romantizm hikâyesidir. Hikâye, Kernevek şövalyesi Tristan (Tristram, vb.) ve İrlandalı prenses Iseult (Isolde, Yseult, vb.) arasındaki yasak aşkları hakkında bir trajedidir. Anlatı, Lancelot ve Guinevere'nin Kral Arthur romantizminden önce gelir. Batı sanatı ve edebiyatı üzerinde önemli bir etkisi olmuştur. Hikâyenin ayrıntıları bir yazardan diğerine farklılık gösterse de genel konu yapısı hemen hemen aynıdır.

Destan hakkında

İlk defa 1210 yılında Gottfried von Strasburg tarafından derlenen Kelt kökenli İngiliz destanı. Dünya edebiyatının en güzel destanlarından biridir.

Daha sonra 1300 yıllarında 3344 dizeyle Sir Tristram adıyla da yazılmış fakat en önemli çalışmaları Sir Walter Scott yapmıştır.

Destanın içeriği

Annesi Blanchefleur'le, babası Kral Rivalen'i kaybeden şövalye Tristan, İngiltere Kralı olan amcası Marke'a yollanır. Şövalye ruhu taşıyan cesur Tristan burada amcasının sempatisini ve güvenini kazanır.

Kral Marke (Marc Cornaouailles), İrlanda Kralının kızı Altın Saçlı İsolde ile evlenmek ister. Bu siyasi evliliğe aracılık etmesi amacıyla şövalye Tristan'ı yollar.

Siyasi evliliğinden haberdar edilen İsolde buna karşı çıkmaz fakat müstakbel kocasının kendisine aşık olmasını da ister. Bunun için annesine bir iksir hazırlattırır.

İsolde bu iksirin başkalarının ele geçmemesi için onu en yakın arkadaşı Brangane'e verir. Kadın bunu bir şarap şişesine boşaltır.

İngiltere'ye deniz ötesi yolculuk başlar. Gemide Brangane'nin yanlarından ayrıldığı bir vakitte, İsolde'yi korumak ve ona moral vermek amacıyla yanında bulunan Tristan, ona şarap ikram etmek ister. Şarap bulamayınca Brangane'nin çantasındaki şişeyi fark eder. Bunun bir Aşk İksiri olduğunu bilmeyen Tristan bundan bir kadeh İsolde'ye de verir. İşte ünlü aşkları bu şekilde başlamıştır. İçeri giren Brangane bunu fark eder fakat artık elinden bir şey gelmez. İsolde Tristan'a vurulmuştur.

Hayatlarının tehlikeye girmemesi için bu aşk gizli tutulur. Tristan ve İsolde gizli gizli buluşmaya başlarlar.

Onlar buluşurken bazı dedikodular İsolde'nin kocası Kral Marke'a ulaşır. Kral onların buluştuğu göl kıyısını öğrenir ve oraya gizlice saklanır. İsolde ve Tristan orada buluşurlar fakat ağaçların arasındaki gölgeyi fark edince doğaçlama bir tiyatro oynamaya başlarlar. İsolde Tristran'a bu şekilde Kral ile olan evliliklerinin tehlikeye girebileceğini, kem göz taşıyanların bunu yanlış anlayabileceğini söyler. Kral bunu duyunca vicdan azabından kahrolur ve onlara daha iyi davranmaya başlar.

Dedikodular gittikçe artmaktadır ve bunlar Kralın içindeki şüpheleri körüklemektedirler. Kral en sonunda ikisinden sarayı terk etmelerini rica eder. İkisi sarayı terk edip bir ormana girerler. Ormanda geceyi geçirmek için bir mağara bulurlar ve orada uyurlar. Onları takip eden gözcüler mağarayı krala haber verirler ve kral mağaraya gizlice girer.

Gördüklerine inanamamıştır çünkü Tristan ve İsolde ayrı yerlerde yatıyorlar ve aralarında bir kılıç duruyordur. Yatan iki kişinin arasına konan kılıç orada namusu sembol etmektedir. Kral bunun üzerine onları saraya tekrar davet eder. Törenle saraya yerleşirler.

Bu gizli buluşmalar devam ediyor, birçok köylü de onları görüyordur. En sonunda kral kendisi de bunları fark eder ve öfkeyle cezalandırır.

Korkunç son gelmiştir. Tristan ve İsolde ayrı ülkelere sürgüne gönderilirler.

Strasburg'un derlemesi burada bitmektedir. Buraya kadar yazılan bölüm yirmi iki bin dizeden oluşmaktadır.

Destanın sonu hakkındaki anlatılar

Bu konuda birçok farklı anlatı vardır. Bunlardan en çok anlatılanı kralın Tristan ve İsolde'yi sürgünde de rahat bırakmayıp zehirletmek istemesi, Tristan'ın zehirlenmesi fakat İsolde'nin kurtulmasıdır. İsolde hikâyeye göre Tristan ölmek üzere iken yanına gelir fakat Tristan onu göremeden ölmüştür. İsolde onun yanında ölür.

Diğer bir anlatıya göre Tristan sürgünde iken evlenmiş fakat yeni karısı onun sönmeyen aşkını öğrenmiştir. Tristan İsolde'yi yanına çağırmış, gemisine beyaz yelken çekmesini dilemiştir. Bunu da duyan karısı Tristan'ı zehirlemiş, ufukta bir gemi gören Tristan'a onun kara yelkenli olduğunu söylemiş ve Tristan son nefesini vermiştir. Beyaz yelkenli gemi gelince İsolde Tristan'ı ölü bulmuş ve o da onun yanında can vermiştir. Bunu duyan Kral pişman olmuş ve ikisine bir mezar yaptırmıştır.

Sir Walter Scott'un da ayrı bir son yazdığı biliniyor.

Destanın kökeni hakkındaki araştırmalar

Keltik destanın birçok hikâyeden etkilendiği bilinmektedir.

• Pers Destanı Visu Ramin
• Ovid'in Aridiane Narkosta hikâyesi
• Kral Arthur ve Kutsal Kase hikâyeleri

Tristan efsanesinin baş kahramanı ve sevgilisinin isimleri. Lancelot ve Guinevere ya da Aragorn ve Arwen ikililerine benzetilmektedir.

Diğer dillerdeki versiyonlar

Fransa

Fransız Marie de France bu hikâyeyi Chevrefoil adıyla Fransızcaya empoze etmiştir.

Başka bir düzenleme de Tristan et Iseult adındadır.

İskandinavya

Tristrams kvæði, Saga Af Tristram ok Ísodd adıyla düzenlemiştir.

Almanya

Tristan adıyla 130 dizelik bir şiir Viyana Ulusal Kütüphanesinde bulunmaktadır.

İspanya

"Carta enviada por Hiseo la Brunda a Tristán; Respuesta de Tristán" adıyla iki hayali aşık arasındaki mektuplaşma biçiminde yayınlanmıştır.

Ayrıca Cervantes Saavedra'nın Don Kişot adlı eserinde "Tristan ve Iseo" şeklinde, bu hikâyeye telmih yapılır.

İtalya

İtalya'da oldukça popüler olan destan aşağıdaki isimlerle yayınlanmıştır:

1. Cantari di Tristano
2. Due Tristani
3. Quando Tristano e Lancielotto combattiero al petrone di Merlino
4. Ultime impresse e morte Tristano
5. Vendetta che fe messer Lanzelloto de la Morte di Mister Tristano
6. Tavola Ritonda
7. Tristano Panciaticchiano
8. Tristano Riccardiano
9. Tristano Veneto

Belarus

Povest Trychane adıyla 1560 yılında düzenlenmiştir.

Hakkında bestelenmiş müzikler

1. Richard Wagner Tristan ve İsolde üç perdelik opera bestesi vardır. Bu beste ünlü filozof Friedrich Nietzsche tarafından çok beğenilmiştir.
2. Celtic Odyssey adlı grubun destanla aynı ismi taşıyan albümleri vardır.

Hakkında çekilmiş filmler

2006 Yapımı Tristan and Isolde adını taşıyan Kevin Reynolds filmi.

• Yapım yılı: 2006
• Süre: 125 dk
• Gösterim tarihi: 2006
• Oyuncular
  • James Franco—Tristan
  • Sophia Myles—Isolde
  • Rufus Sewell—Lord Marke
  • David O'Hara—Kral Donnchadh
  • Henry Cavill—Melot
• Yönetmen: Kevin Reynolds
• Senarist: Dean Georgaris

Film Uyarlamasında Öne Çıkan Farklar

Filmde, efsanenin aksine, aşkın başlangıç nedeni tam olarak gerekçelendirilmez. Tristan'ın öldüğünü zanneden İngilizler, onu bir tekneye koyup denize bırakırlar. İrlanda sahillerine ulaşan tekneyi İsolde ve yardımcısı bulur. İsolde, zehirlere meraklı genç bir kadındır. Gözlerden uzak bir kulübede panzehiri uygulayıp, Tristan'ı hayata döndürür. Aşkları bu şekilde başlar. Kısaca, efsanedekinin aksine, "aşk iksiri" gibi öğeler ortadan kaldırılır. Tristan kralına sadık bir aşık olarak resmedilir. İsolde'a aşık olmasına rağmen, kralına sadakatinden vazgeçmeyerek Kral Marke ile evlenmesine göz yumar. Çağdaş uyarlamada, İsolde, kral ile iyi anlaşmasına rağmen Tristan ile yaşadığı tutkudan da vazgeçemez.

Kaynakça

• Wagner, Richard; Tristan und Isolde (Aktaran Senail Özkan)
• Roland, Romain; Tristan and Isolde (Aktaran Senail Özkan)
• Özkan, Senail; Nietzsche
• Jeffrey Gantz, Culhwch and Olwen, from The Mabinogion
• Stewart Gregory, Roman de Tristan
• Schach, The Saga of Tristram and Isond
• The Tristan Legend Hill

Dış bağlantılar

1. İngilizce Tristan ve İsolde Araştırması24 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
2. Tristan und Isolde filmi
3. filmi satın almak