İçeriğe atla

Tofaş Kuş Serisi

Kontrol Edilmiş
Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Tofaş Doğan sayfasından yönlendirildi)
Tofaş Kuş Serisi
2000 model Şahin 1.6 ie
Genel Bakış
ÜreticiTürkiye Tofaş
Diğer adıTofaş Şahin
Tofaş Doğan
Tofaş Kartal
Üretim yıl(lar)ı1981-2010
SelefiTofaş Murat 124
Tofaş Murat 131
Gövde ve Şasi
SınıfOrta sınıf
DüzenÖnden motorlu, arkadan itişli

Tofaş Kuş Serisi olarak bilinen Şahin, Doğan ve Kartal, Tofaş tarafından 1981-2010 yılları arasında üretilen bir orta sınıf otomobil serisidir. 1981 yılında üretime başlanan seri, 2010 yılında Etiyopya'daki Holland Car firmasının DOCC adlı modelin üretimiyle son bulmuştur. Üretilen modeller 131 ve Regata'dan türetilmiş, motor ve aktarma organlarını İtalyan Fiat ve Lancia'dan almış olup önden motorlu, arkadan çekişli yapı ile sedan ve station wagon gövde tiplerine sahiptir.

Kuş Serisi, Türkiye pazarı için 1981-2003 yılları arasında üretildi. 1970'lerin teknolojisine sahip olmasına rağmen, 80'li ve 90'lı yıllarda yedek parçasının bolluğu, Türkiye yollarına uyumu, kolay modifiye edilebilmesi ve uygun fiyatı sayesinde Türkiye'de çok tutulmuştur.[1] Yaklaşık 1,26 milyon adetle Türkiye'nin en çok üretilmiş ve satılmış binek otomobili unvanına sahiptir.[2] Kuş Serisi, her konuda başka bir şirket olan Oyak-Renault tarafından üretilen Renault 12'nin ana rakibi olarak kabul edildi. Özellikle taksi şoförleri tarafından sıklıkla tercih edilmiş, Emniyet, Jandarma ve PTT gibi kamu kuruluşları tarafından da yaygın olarak kullanılmıştır. Diğer Tofaş ürünleri gibi bir yıl üretici ve üç yıl paslanmazlık garantisine sahipti.

Kuş Serisi modelleri Murat 131'in alt modelleri olarak 1981 yılında ortaya çıktılar. Şahin, ekonomik bir aile sedanı ve Doğan daha yüksek donamlı lüks bir sedan iken Kartal ise hem Şahin’in hem de Doğan’ın station wagon varyantları olarak sunuldu. 1988 yılında ikinci neslin üretime başlamasıyla Murat 131 tanımı kaldırıldı ve kendi başlarına birer model haline geldiler. 1984-1995 yılları arasında üretilen Murat 124'ün modernize edilmiş versiyonu olan Serçe Kuş Serisi'nin dördüncü modeli sayılmaktadır.

Murat 131 (1976-1981)

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Fiat 131
Aralık 1976'da bantlardan indirilen ilk Murat 131 (Bursa Tofaş Anadolu Arabaları Müzesi)

Aralık 1976'da Murat 124 modelinden sonra üretimine başlanan ve Şubat 1977'de satışa sunulan Murat 131, Fiat 131 Mirafiori'nin Türkiye pazarına uyarlanmış haliydi.[3] İlk olarak 1.3 litre, çift boğazlı Solex karbüratörlü, "OHV" supap düzenine sahip sıralı 4 silindirli 70 bg gücünde benzinli motor ve 4 ileri manuel şanzıman ile satışa sunuldu.[4] 1978 yılında Fiat 131 Panorama muadili station wagon modelinin üretimi başladı.

  • Tofaş Murat 131 1300 (ön)
    Tofaş Murat 131 1300 (ön)
  • Tofaş Murat 131 1300 (arka)
    Tofaş Murat 131 1300 (arka)

Birinci nesil (1981-1988)

[değiştir | kaynağı değiştir]
Birinci nesil
Murat 131 Şahin 1600
Genel Bakış
Diğer adıTofaş Murat 131 Şahin
Tofaş Murat 131 Doğan
Tofaş Murat 131 Kartal
Üretim yıl(lar)ı1981-1988
MontajDemirtaş, Türkiye
Gövde ve Şasi
SınıfOrta sınıf
Gövde tipi4 kapılı sedan (Şahin, Doğan)
5 kapılı station wagon (Kartal)
BenzerleriFiat 131
SEAT 131
Teknik Özellikler
Motor1.3 L OHV I4
1.6 L OHV I4
Şanzıman4 ileri manuel
5 ileri manuel
Dingil mesafesi2.490 mm
Uzunluk4.264 mm
Genişlik1.642 mm
Yükseklik1.381 mm
Ağırlık985 kg

İlk model (1981-1984)

[değiştir | kaynağı değiştir]

1981 yılında İtalyan kardeşi Fiat 131 Mirafiori'nin parçaları yardımıyla tasarımı güncellenen Murat 131, dönemin Tofaş müdürü Gökçe Bayındır'ın isim babası olduğu "Şahin" (sedan) ve "Kartal" (station wagon) isimlerini aldı.[5] Şahin, Fiat 131 Mirafiori muadili ekonomik aile sedanı iken Kartal da Fiat 131 Panorama muadili station wagon olarak piyasaya sürüldü.[3][6] Bu kez 1.3 litre Weber karbüratörlü OHV (65 bg) veya 1.6 OHV (75 bg) beygir motorlar ve standart 4 ileri ve opsiyonel olarak 5 ileri manuel şanzıman kullanıldı.[7] Bu model Kartal aynı zamanda "kambur kasa" olarak da bilinmektedir.[8]

Şahin ve Kartal'ı aynı yılın Eylül ayında Fiat 131 Supermirafiori muadili lüks donanımlara sahip bir sedan olan "Doğan" takip etti.[9] Doğan, standart 5 ileri manuel şanzımana ve bir hız göstergesine sahipti ayrıca tamamen kumaş döşeme bir iç mekanı ve ısıtmalı buz çözücü bir arka camı vardı fakat ön kapı havalandırma pencereleri bulunmamaktaydı.[9] Bagaj bölmesi tamamen halı kaplıydı ve süspansiyon, yüksek hızlarda önden savrulmayı en aza indirecek şekilde ayarlanmıştı.[9] Şahin ve Kartal'da Murat 131'deki gibi küçük kare farlar kullanılmaya devam edilirken, Doğan ise dörtlü yuvarlak farlara sahipti.

  • Murat 131 Doğan 1600 (ön)
    Murat 131 Doğan 1600 (ön)
  • Murat 131 Doğan 1600 (arka)
    Murat 131 Doğan 1600 (arka)
  • Murat 131 Kartal 1600
    Murat 131 Kartal 1600

Makyaj (1984-1988)

[değiştir | kaynağı değiştir]

1984 yılında Kuş Serisi yenilendi. Şahin ve Kartal'da dörtlü yuvarlak farlar, Doğan'da da dev kare farlar bulunuyordu.[10]

1985 yılında Murat 131 Kartal, Türkiye'ye özel bir tasarımla değiştirildi ve aracın arka C sütunu (arka tarafı) yükseltilerek büyütüldü. Kartal'da diğer Şahin ve Doğan'dan farklı olarak beş bijonlu tekerlekler bulunuyordu.[11] 1987'de Kartal'ın geri vites lambaları park lambalarının üzerine eklendi ve Murat 131 ibaresi kaldırıldı.

  • Murat 131 Şahin 1300 (arka)
    Murat 131 Şahin 1300 (arka)
  • Murat 131 Şahin 1600 (ön)
    Murat 131 Şahin 1600 (ön)
  • Murat 131 Şahin 1600 (arka)
    Murat 131 Şahin 1600 (arka)

Teknik özellikler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Model Motor Kod Hacim Silindir Valf Yakıt sistemi Güç @ d/dak Tork @ d/dak 0–100 km hızlanma Azami hız Şanzıman Yıllar
Şahin 1300 1.3 L 131.A6.016 1.297 cc I4 OHV 8v Karbüratör 65 hp (48 kW; 66 PS) @ 6400 d/dak 102 N·m (75 lbf·ft) @4800 d/dak sn km/s 4 ileri manuel 1981-1988
Şahin 1600 1.6 L 131.A1.016 1.585 cc 75 hp (56 kW; 76 PS) @ 5400 d/dak 124 N·m (91 lbf·ft) @3000 d/dak 14.5 sn 160 km/s 4/5 ileri manuel
Kartal 1600
Doğan 1600 5 ileri manuel

Serçe

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Tofaş Murat 124/Serçe
Tofaş Serçe

1984 yılında 1978'de üretimden kaldırılan Murat 124'ün gövdesi modernize edilerek Serçe isimli çok ucuz ve çok az donanım içeren bir modeli piyasaya sürülmüş, bir bakımdan Murat 124 altı yıl sonra bantlara geri dönmüştü. 1.3 litre 70 bg gücünde bir OHV motor 4 ileri manuel şanzımanla donatılmıştı ve araç Şahin, Doğan ve Kartal'da olduğu gibi opak renklerle boyanıyordu.

1995 yılında Serçe'nin üretimi durduruldu.

İkinci nesil (1988-2010)

[değiştir | kaynağı değiştir]
İkinci nesil
Tofaş Şahin S
Genel Bakış
Diğer adıTofaş Şahin
Tofaş Doğan
Tofaş Kartal
Nasr Şahin
Nasr Doğan
Holland DOCC
Üretim yıl(lar)ı1988-2010
MontajDemirtaş, Türkiye
Kahire, Mısır
Addis Ababa, Etiyopya
Gövde ve Şasi
SınıfOrta sınıf
Gövde tipi4 kapılı sedan (Şahin, Doğan)
5 kapılı station wagon (Kartal)
5 kapılı panelvan (Kartal Kargo)
BenzerleriFiat 131
Fiat Regata
SEAT Málaga
Teknik Özellikler
Motor1.4 L SOHC I4
1.6 L OHV I4
1.6 L SOHC I4
1.9 L SOHC I4 (dizel)[12]
Şanzıman4 ileri manuel
5 ileri manuel
Dingil mesafesi2.490 mm
Uzunluk4.316 mm
4.396 mm (Kartal)[13]
Genişlik1.642 mm
Yükseklik1.437 mm
1.496 mm (Kartal)[13]
Ağırlık960 kg (Şahin)
1.040 kg (Doğan)
1.060 kg (Kartal)

İlk model (1988-1993)

[değiştir | kaynağı değiştir]

1988 yılında Tofaş, İtalya'da üretiminin sonlanmak üzere olan Fiat Regata'nın parçalarını satın alarak Murat 131 şasisi üzerine yerleştirdi. Yeni Kuş Serisi, aynı yılın Ocak ayında tanıtıldı ve satışa sunuldu.[14] Şahin ve Doğan modelleri, lüks Doğan modelindeki üst sınıf donanım seçenekleri dışında görsel olarak aynı kaldı. Yeni farlar, etrafını saran üçgen köşe ışıkları ile geniş ve kare şeklindeydi. Izgara, siyah plastikten bir dizi ince dikey çapraz çubuğa sahipti ve Doğan'da ızgaranın üst kısmında gövde renginde parçalar yer almaktaydı. Doğan modelinde ek olarak alttan torpidolu göğüs bulunmaktaydı.[15][16] Yeni Kuş Serisi, önceki Murat 131'de kullanılmış 1.6 L motor ile 4 ileri ve opsiyonel olarak 5 ileri manuel şanzımanla geliyordu. 4 ileri şanzımana sahip Şahin ve Kartal modellerinde vites kolu ön göğüs üzerinde bulunmaktaydı. Ayrıca Murat 131 ibaresi de tamamen çıkarıldı.[17]

Şahin ve Kartal modelleri, sınırlı üretim olarak 1.93 litrelik endirekt püskürtme sıralı 4 silindirli Lancia dizel motoru ile de satılmaktaydılar.[18] Dizel motorlu Şahin ve Kartal, motorun çok ağır ve çok verimsiz oluşu ve çok yüksek fiyatı nedeniyle tutulmadılar ve 1990 yılında üretimden kalktılar. Daha sonraki yıllarda ortalarında benzinli modellere sahip kullanıcılar, araçlarını Tofaş’ın ithal ettiği Audi 1.6 (CY) ve Isuzu 1.7 Circle-L (4EE2) turbo dizel motorlarıyla donatmışlardır. 1988 yılında bir dizel Şahin, benzinli bir Şahin ve Serçe'nin anahtar teslim fiyatlarının toplamıyla alınabiliyordu.[19]

1990 yılından itibaren Şahin ve Kartal'da 5 ileri şanzıman Doğan'daki gibi standart hale geldi ve yeni jant kapakları kullanılmaya başlandı.[20] Aynı yıl Doğan ve Kartal'ın yıldız jant, yan çıtalar, elektrikli ön cam, merkezi kilit, sis farları, far yıkama sistemi, farklı döşeme ve klima opsiyonu gibi lüks donanımlara sahip L modeli tanıtıldı.[21] Yine bu modellerde elektronik ateşlemeli motor bulunuyordu. 1992'de bu modeller yerini Tempra'da kullanılan 1.6 L SOHC motora ve arkada üçüncü bir stop lambasına sahip kısa bir süre üretilen SL'e bıraktı.[22]

Kuş Serisi, 1991 yılında Mısır'da Nasr otomobil şirketi ortaklığı ile Mısır’da montajına başlandı.[23]

  • Doğan L (arka)
    Doğan L (arka)
  • Kartal (ön)
    Kartal (ön)
  • Kartal (arka)
    Kartal (arka)

İlk makyaj (1993-1997)

[değiştir | kaynağı değiştir]

1993 yılında makyajlanan Kuş Serisi, BMW 3 Serisi E30'dan alınan yan aynalar ve doğal renkli sinyal lambaları ile dikkat çekiyordu. Şahin ve Kartal modelleri yenilenen jant kapakları ve logo hariç bir yeniliğe sahip olmazken, SL modellerinin yerini alan Doğan ve Kartal SLX modelleri, yeni koltuklar, arka koltuk başlıkları, yenilenen yükseklik ayarlı direksiyon, yeni göstergeler, gövde rengi tamponlar, far çıtaları ve aynalar ile büyük "T" logosuna sahip ızgara ve alaşım jantlar kullanılmaya başlanmıştır.[24][25][26][27][28] Doğan SLX'lerde ek olarak içten vidalı çizgili arka lambalar bulunmaktaydı. Ayrıca Doğan ve Kartal S olmak üzere SLX temelli ucuz ve düşük donanımlı modeli piyasaya sürüldü. Bu modellerde SLX'in aksine tampon ve aynalar plastikti, üçüncü stop lambası, sis farı ve far yıkama bulunmamaktaydı.

1995 yılında Şahin ve düz Kartal modelleri yenilenerek 1.6 L SOHC motor, yeni direksiyon, yeni koltuklar ve devir saatine sahip yeni göstergelere kavuştu. Yenilenen Şahin S adını aldı. Doğan ve Kartal SLX'te ise 1995'te hidrolik direksiyon kullanılmaya başlandı ve 1996 yılında yeni yüksek orta konsola sahip oldular.

1995 yılından itibaren, akaryakıt fiyatlarının artmasıyla, LPG yakıt sistemli modeller başlangıçta taksi şoförleri için üretilmiş, zamanla sivil kullanıma da açılmıştır.

  • Düz Şahin
    Düz Şahin
  • Şahin S
    Şahin S
  • Doğan S
    Doğan S
  • Düz Kartal
    Düz Kartal
  • Kartal SLX (ön)
    Kartal SLX (ön)
  • Kartal SLX (arka)
    Kartal SLX (arka)

İkinci makyaj (1997-2010)

[değiştir | kaynağı değiştir]

1997 yılında yapılan son makyajla bu kez 1.4 L SOHC karbüratörlü (72 bg) ve 1.6 litre (80 bg) püskürtmeli benzinli motor ile geliyordu. Aerodinamik yan aynalar, tamamen yenilenen iç döşeme, metalik renk seçeneği (metalik gri[29] ve barok kırmızı.[30]) ve güncellenen farlar da donanım özellikleri arasındaydı ve tüm modellerde büyük "T" logolu ızgara ve hidrolik direksiyon standart hale geldi.[31] Tipo Due (Fiat Tipo-Tempra-Alfa Romeo 145-Lancia Delta-Dedra) platformunda kullanılan 1.6 litre tek noktadan püskürtmeli enjeksiyonlu motorda katalitik konvertör de bulunmaktaydı ve bu sayede Euro 93 Çevre Normu'na uygun hale geldi. 1.4 L motor ise Şahin 1.4'lerde mevcut olup pek rağbet görmemesi nedeniyle satışları düşük kaldı ve 1999'da enjeksiyonlu hale getirilerek 1.4 ie adını aldı.

1998 yılında Kartal'ın Fiat Regata Marengo muadili 5 kapılı panelvan Kartal Kargo modeli piyasaya çıktı.[32] Kartal Kargo, iki koltuklu ve arkası sac pencereli olup 600 kg yük taşıyabiliyordu. Siyah plastik bir iç döşemeye sahip olup standart olarak hidrolik direksiyona sahipti. Bu model çok ilgi görmeyip ağırlıklı olarak PTT gibi kamu kuruluşları tarafından kullanıldı ve 2000 yılından sonra da yerini Fiat Doblo'ya bıraktı. Yine aynı yıl Kartal'ın Mısır'da Nasr tarafından yedi kişilik bir modeli üretildi.[33]

1999 yılında donanım sayısı düşürülerek Şahin 1.4 ve 1.6 ie donanımları ve Kartal düz Kartal ile 1.6 ie donanımları[34][35] ile sunulurken Doğan ise yalnızca 1.6 ie donanımı ile sunuldu. Bu değişiklik ile basitleştirilmiş kapaklı jantlar bulunurken tüm modeller enjeksiyonlu hale getirildi.[36] 2000 yılında yapılan bir yenilik ile Şahin ve Doğan'ın depo kapağı sol tarafa alınarak aracın bagaj hacmi genişletildi. Bu modeller "Kartal kesmesi" olarak da adlandırılmaktadır. 2003 sonrası dış pazarlarda tekrar orijinal depo kapağına dönüldü. Aynı zamanda Tofaş logoları kuş logoları ile değiştirildi ve yeni bir direksiyona sahip oldu.

  • Şahin S (ön)
    Şahin S (ön)
  • Şahin S (arka)
    Şahin S (arka)
  • Şahin 1.6 ie
    Şahin 1.6 ie
  • Şahin 1.6 ie (Azerbaycan)
    Şahin 1.6 ie (Azerbaycan)
  • Doğan SLX 1.6 ie
    Doğan SLX 1.6 ie
  • Doğan 1.6 ie
    Doğan 1.6 ie
  • Kartal SLX 1.6 ie
    Kartal SLX 1.6 ie
  • Kartal HD
    Kartal HD
  • Kartal 1.6 ie
    Kartal 1.6 ie

Üretiminin durması

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuş Serisi, önde uzunlamasına motor yerleşimi, ön tekerleklerde MacPherson süspansiyon sistemi ve arkada hareketli aks ile arkadan itiş platformuna sahipti. Büyük ölçüde düşük fiyat, sağlam tasarımı ve düşük bakım maliyetleri nedeniyle 1980'ler ve 1990'lardaki yüksek popülaritesi sayesinde büyük bir satış başarısına sahipti. Bununla birlikte, sahip olduğu tasarım, şanzıman, yakıt deposu ve şaft tüneli çok yer kapladığı için çok sıkışık bir yolcu bölmesine neden olmaktaydı. Yine 1970'lerin ortalarında bir İtalyan binek aracı olarak köklerinden dolayı tasarım, ABS, hava yastıkları ve çekiş kontrolü dahil olmak üzere birçok güvenlik ekipmanı standartlarından yoksundu.[37]

Kuş Serisi, Türkiye'nin AB Gümrük Birliği'ne girmesinin ardından 1990'ların ortalarında modern ithal arabaların pazarı doldurması, zamanla Türkiye'de üretilen otomobillerin Avrupa egzoz emisyon standartlarına uygun olarak üretilmeye başlanması ve tasarımlarının muadillerine göre eskimeleri nedeniyle Broadway ve Toros gibi azalan popülaritesi sonucu satışları düşmeye başladı. yakın zamanlarda, çoğu Kuş Serisi araç benzin fiyatları arttıkça ve arabaları değiştirilmemiş haliyle finansal olarak olanaksız hale getirdikçe sonradan LPG'li hale getirildi. Türkiye'nin devam eden Avrupa Birliği'ne giriş müzakereleri ve ardından uygulanan yönetmelikler nedeniyle taksi kullanımına uygun görülmeden önce Türkiye'nin taksi pazarını da domine etmekteydi.[38] 1993 yılında Kuş Serisi toplam 95.402 adet satış rakamı ile Türkiye'deki satılan araçların %38,8'ini oluşturmaktayken[39] 2001 yılında bu oran %4,1'e kadar düştü.[40]

Kuş Serisi'nin bireysel satışları Haziran 2002 tarihinde durduruldu.[40] Taksicilerin talebi üzerine özel sipariş olarak üretilen modellerinde Temmuz 2003 tarihinde sona ermesiyle Kuş Serisi Türkiye pazarından çekildi[41] ve yerini Fiat Albea ve Palio'ya bıraktı. Azerbaycan pazarına özel üretim 2006 yılında biterken Mısır'daki üretimi 2009'da[23] ve Etiyopya'daki DOCC modelinin üretimide 2010 yılında sona erdi.[42]

Modeller

[değiştir | kaynağı değiştir]

İkinci nesil Kuş Serisi birçok farklı modelde üretilmiştir.

Şahin

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Şahin - 1988-1994: 1.6 L OHV motora sahip 4 (1990'a kadar) ve 5 ileri şanzıman seçenekli standart model.
  • Şahin D - 1989-1991: 1.9 L SOHC dizel motora sahip modeli.
  • Şahin S - 1995-1999: Şahin'in 1.6 L SOHC motora sahip modeli.
  • Şahin 1.4 - 1997-1999: Şahin S'in 1.4 L SOHC motora sahip modeli.
  • Şahin 1.4 ie - 1999-2002: Şahin 1.4'ün halefi enjeksiyonlu motora sahip modeli. Daha sonra depo kapağı sol tarafa alınmıştır.
  • Şahin 1.6 ie - 1999-2002: Şahin S'in halefi enjeksiyonlu motora sahip modeli. Daha sonra depo kapağı sol tarafa alınmıştır.

Doğan

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Doğan - 1988-1990: 1.6 L OHV motora sahip standart model.
  • Doğan L - 1990-1992: Doğan'ın farklı döşeme, elektrikli ön camlar, orta konsol far yıkama, sis lambası, klima opsiyonu ve yıldız jantlara sahip modeli.
  • Doğan SL - 1992: Doğan L'den farklı olarak yeni 1.6 L SOHC motor ve üçüncü bir stop lambasına sahip model.
  • Doğan SLX - 1993-1997: Doğan SL'in halefi hidrolik direksiyon ve beş kollu alaşım jantlara sahip model.
  • Doğan S - 1993-1999: Doğan SLX altyapısına sahip düşük donanımlı model. SLX'in aksine tampon ve aynalar boyasızdır, üçüncü stop lambası, sis farı ve far yıkama yoktur.
  • Doğan SLX 1.6 ie - 1997-1999: Doğan SLX'in halefi enjeksiyonlu motora ve altı kollu alaşım jantlara sahip model.
  • Doğan 1.6 ie - 1999-2002: Doğan SLX 1.6 ie'nin halefi basitleştirilmiş kapaklı jantlara sahip model. Daha sonra depo kapağı sol tarafa alınmıştır.

Kartal

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Kartal - 1988-2002: Standart model. Başlangıçta 1.6 L OHV motora sahip 4 (1990'a kadar) ve 5 ileri şanzıman seçenekli idi. 1993 yılında 1.6 L SOHC motora sahip oldu. 1999-2002 yılları arasında üretilenler enjeksiyonlu motora sahiptir ve HD olarak da bilinmektedir.
  • Kartal D - 1989-1991: 1.9 L SOHC dizel motora sahip model.
  • Kartal L - 1990-1992: Kartal'ın farklı döşeme, elektrikli ön camlar, hız göstergesi, orta konsol far yıkama, sis lambası, klima opsiyonu ve yıldız jantlara sahip modeli.
  • Kartal SL - 1992: Kartal L'den farklı olarak yeni 1.6 SOHC motora sahip model.
  • Kartal SLX - 1993-1997: Kartal SL'in halefi hidrolik direksiyon ve beş kollu alaşım jantlara sahip model.
  • Kartal S - 1993-1999: Kartal SLX altyapısına sahip düşük donanımlı model. SLX'in aksine tampon ve aynalar boyasızdır, üçüncü stop lambası, sis farı ve far yıkama yoktur.
  • Kartal Kargo - 1998-1999: Kartal'ın yük taşıma amaçlı modeli.
  • Kartal SLX 1.6 ie - 1997-1999: Kartal SLX'in halefi enjeksiyonlu motora ve altı kollu alaşım jantlara sahip model.
  • Kartal 1.6 ie - 1999-2002: Kartal SLX 1.6 ie'nin halefi basitleştirilmiş kapaklı jantlara sahip model.

Notlar: D: Dizel; S: Süper; L: Lüks; SL: Süper Lüks; SLX: Süper Lüks Ekstra; ie: Enjeksiyon anlamına gelmektedir.

Teknik özellikler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Model Motor Kod Hacim Silindir Valf Yakıt sistemi Güç @ d/dak Tork @ d/dak 0–100 km hızlanma Azami hız Şanzıman Yıllar
Benzinli motorlar
Şahin 1.4 1.4 L 131.F4.016 1.372 cc I4 SOHC 8v Karbüratör 82 hp (61 kW; 83 PS) @ 5500 d/dak (SAE) 106 N·m (78 lbf·ft) @3500 d/dak (SAE) 13,5 sn 162 km/s 5 ileri manuel 1997-1999
Şahin 1.4 ie 131.F5.016 Tek noktadan enjeksiyon 82 hp (61 kW; 83 PS) @ 5500 d/dak (SAE) 106 N·m (78 lbf·ft) @3500 d/dak (SAE) 13,5 sn 162 km/s 1999-2002
Şahin 1.6 L 131.A1.016 1.585 cc OHV 8v Karbüratör 84 hp (63 kW; 85 PS) @ 5250 d/dak (SAE) 122 N·m (90 lbf·ft) @3250 d/dak (SAE) 13,9 sn 160 km/s 4/5 ileri manuel 1988-1992
Kartal
Doğan 5 ileri manuel 1988-1990
Doğan L 131.A2.016 1990-1992
Kartal L
Şahin 1993-1994
Kartal
Şahin S 131.D2.016 1.581 cc SOHC 8v 92 hp (69 kW; 93 PS) @ 5500 d/dak (SAE) 123 N·m (91 lbf·ft) @3250 d/dak (SAE) 13,2 sn 165 km/s 1995-1999
Kartal
Doğan SL 131.D1.016 96 hp (72 kW; 97 PS) @ 5800 d/dak (SAE) 132 N·m (97 lbf·ft) @3250 d/dak (SAE) 13,1 sn 170 km/s 1992
Kartal SL
Doğan SLX 1993-1997
Kartal SLX
Doğan S 1993-1999
Kartal S
Doğan SLX 1.6 ie 131.F3.016 Tek noktadan enjeksiyon 96 hp (72 kW; 97 PS) @ 5500 d/dak (SAE) 125 N·m (92 lbf·ft) @3000 d/dak (SAE) 13,1 sn 170 km/s 1997-1999
Kartal SLX 1.6 ie
Kartal HD 1999-2002
Şahin 1.6 ie
Doğan 1.6 ie
Kartal 1.6 ie
Dizel motorlar
Şahin D 1.9 L 149.A1.016 1.929 cc I4 SOHC 8v Tek noktadan enjeksiyon 73 hp (54 kW; 74 PS) @ 4600 d/dak (SAE) 121 N·m (89 lbf·ft) @2200 d/dak (SAE) sn km/s 5 ileri manuel 1989-1991
Kartal D

Üretim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuş Serisi, 1977-2002 yılları arasında toplam 1,26 milyon adet üretilmiş olup Türkiye'nin en çok üretilen ve satılan binek otomobil unvanına sahiptir.[2]

Yıl Şahin Doğan Kartal Yıl Şahin Doğan Kartal
1977 20.622 - - 1990 37.593 26.000 21.797
1978 19.426 - - 1991 41.993 28.689 21.073
1979 21.656 - - 1992 56.610 45.532 23.173
1980 12.350 - - 1993 74.720 67.793 27.647
1981 8.721 881 3.279 1994 50.243 42.109 11.879
1982 6.881 6.278 1.545 1995 39.481 23.662 15.167
1983 10.390 6.583 3.564 1996 23.357 18.524 11.562
1984 14.889 7.634 4.349 1997 33.944 21.650 13.874
1985 12.988 9.234 6.836 1998 31.525 10.630 12.433
1986 17.375 14.129 8.947 1999 19.382 4.858 12.433
1987 20.968 20.998 11.585 2000 20.775 9.774 14.267
1988 20.975 21.264 15.109 2001 8.349 1.063 1.005
1989 22.342 18.564 17.654 2002 3.121 8 4
Mısır'da bir Tofaş Şahin

Kuş Serisi, Türkiye dışında 1991 yılında Mısır'da Nasr otomobil şirketi ortaklığı ile montajına başlandı.[23] Bu tarihten önce Kuş Serisi Mısır pazarına ithal olarak girmekteydi.[43] Kartal'ın 2003 yılında üretimden çıkarılmasına ve sonunda Doğan'ın yerini Şahin 1400 S ile 1600 SL'e bırakmasına rağmen, Türkiye pazarındaki modelleriyle aynı değişikliklere uğradı. Nasr tarafından üretilen Şahin'de 1,6 litre püskürtmeli motor bulunuyordu. Üretim kademeli olarak Mısır'a kaydırıldı ve yerel olarak üretilen parçaların oranı 2006 yılına kadar %45'e ulaştı.[44] 2006 yılından sonra Tofaş, Şahin'in gövde parçalarını CKD olarak Mısır'da Nasr otomobil şirketine sattı. Şahin'in üretimi 2009 yılında Nasr şirketinin kapanmasıyla sona erdi.[23][45]

2006 yılında Hollanda temelli bir firma olan Holland Car, Etiyopya'da bir otomobil montaj tesisi kurdu ve Tofaş'tan CKD kitleri satın aldı.[2] Holland Car DOCC adını alan Şahin, Etiyopya'da üretilen ilk otomobil olup[2] 2010 yılına kadar sınırlı sayıda üretildi.[42][46] Yerini Çin'den gelen aynı boyutlarda çağdaş sedan modelleri aldı.

İhracat

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuş Serisi, Türkiye pazarında satılmasının yanı sıra Azerbaycan, Gürcistan, Özbekistan, Kazakistan, Türkmenistan, Kırgızistan, Suriye, Tunus, Libya, Makedonya ve Çin olmak üzere birçok ülkeye de ihraç edildi.[40][41][43][47] Aynı zamanda KKTC pazarı için de sağdan direksiyonlu modelleri üretilmiştir.

Kamu ve diğer hizmetlerde kullanımı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Tofaş Şahin taksi

Kuş Serisi, üretildiği dönem boyunca çeşitli kamu kurumları ve diğer kuruluşlar tarafından yaygın olarak kullanıldı.

Şahin modeli, 1990'lardan 2000'li yılların ortalarına kadar Emniyet Genel Müdürlüğü tarafından çoğunlukla rütbeli personel olmak üzere rakibi Renault 12 Toros ile birlikte ekip otosu olarak kullanıldı. Bunun dışında Azerbaycan Devlet Yol Polisi tarafından da kullanıldı. Kartal modeli ise Jandarma Genel Komutanlığı tarafından tercih edildi. 2000'li yıllarda Kuş Serisi, Toros ile birlikte genel polis ve jandarma hizmetinde yerini Fiat Doblo ve Ford Transit Connect'e, trafik hizmetlerinde de ise Renault Mégane, Toyota Corolla ve Hyundai Accent'e bıraktı. Kuş Serisi, bunun yanı sıra belediye zabıtası, adliye ve çeşitli diğer kamu kurumları tarafından da kullanıldı.

Kuş Serisi'nin sahip oldukları geniş iç mekan hacmi sayesinde taksi modelleri de üretilmiştir.[48][49] 1995 yılından itibaren LPG seçeneği ile satışa sunuldu. 2000'li yıllara kadar Kuş Serisi, Türkiye'deki taksi pazarının büyük çoğunluğunu elinde tuttu.[38] Bunun dışında Azerbaycan, Gürcistan[50] ve Mısır'da da taksi olarak kullanıldı. Kuş Serisi'nin taksi modellerinin üretimi Temmuz 2003 tarihinde sona erirken,[41] yerini Fiat Siena ve Albea ile Hyundai Accent'e bıraktı.

1993 yılında Kartal'ın ambulans modeli üretilmiştir.[51] Kartal Kargo ise PTT tarafından kullanıldı ve 2000’li yıllarda yerini Fiat Doblo'ya bıraktı.

Motorsporları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Murat 131 Şahin ise çeşitli ralli etkinliklerinde ralli aracı olarak kullanıldı.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Türkiye'de "Kuş serisi" tutkusu devam ediyor". Hürriyet. 12 Kasım 2013. 29 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2020. 
  2. ^ a b c d "Şahin, Etiyopya'ya kondu". Habertürk. 28 Aralık 2006. 10 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2020. 
  3. ^ a b World of Cars 2006·2007. Varşova, Polonya: Media Connection Sp. z o.o. 2006. s. 274. 
  4. ^ Lösch, Annamaria (1980). World Cars 1980. Pelham, NY: The Automobile Club of Italy/Herald Books. s. 336. ISBN 978-0-910714-12-9. 
  5. ^ Tofaş'ın 50 Yıllık Yolculuğu. issuu.com. Tofaş. 30 Ekim 2018. s. 490. 21 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2024. 
  6. ^ Büschi, Hans-Ulrich (5 Mart 1987). Automobil Revue 1987 (Almanca ve Fransızca). 82. Berne, İsviçre: Hallwag AG. ss. 534-535. ISBN 978-3-444-00458-2. 
  7. ^ "1981 Tofas 131 1.6 (75 bg)". Auto-Data. 29 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020. 
  8. ^ "Murat 131 Kartal (Arka Görünüm)". 25 Ocak 2023. 25 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2023. 
  9. ^ a b c "Murat 131'in "Doğan" modeli çıktı". Hürriyet. Cilt 34. Hürriyet. 18 Eylül 1981. ss. 1, 13. 7 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2020. 
  10. ^ Åhman, Michael (1990). BilKatalogen 1991 (Swedish edition of German Auto Katalog) (İsveççe). Stockholm, İsveç: PM Press AB. s. 119. 
  11. ^ "Murat 131 Kartal". 25 Ocak 2023. 25 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2023. 
  12. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2018. 
  13. ^ a b Çağkan Er (21 Ağustos 2017). "Tofaş Kartal". ArabaTeknikBilgi. 7 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2018. 
  14. ^ "1988 Doğan ve Şahin'ler Mercedes gibi". Eski Gaste. 19 Mayıs 2017 [Ocak 1988]. 5 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2022. 
  15. ^ "1988 Tofaş Doğan". gecmisgazete.com. 5 Ocak 2023. 5 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2023. 
  16. ^ "Tofaş Doğan 1988". 5 Ocak 2023. 5 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2023. 
  17. ^ Mastrostefano, Raffaele, (Ed.) (1990). Quattroruote: Tutte le Auto del Mondo 1990 (İtalyanca). Milano: Editoriale Domus S.p.A. ss. 999-1000. 
  18. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2011. 
  19. ^ http://imageshack.us/photo/my-images/22/tofas.jpg/sr=1 [yalın URL]
  20. ^ "Tofaş Kartal". 25 Ocak 2023. 25 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2023. 
  21. ^ "Tofaş Kartal L". 25 Ocak 2023. 25 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2023. 
  22. ^ "Tofaş Kartal SL". 25 Ocak 2023. 25 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2023. 
  23. ^ a b c d "Mısır'ın vazgeçilmezi hala Şahin". www.sabah.com.tr. 25 Ocak 2023. 25 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2019. 
  24. ^ "Tofaş'ın 1995 yenilikleri". Auto Show. 30 Ağustos 1994. s. 16. 
  25. ^ "Doğan Slx". 5 Ocak 2023. 5 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2023. 
  26. ^ "Doğan Slx Katalog". 5 Ocak 2023. 5 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2023. 
  27. ^ "Doğan Slx Katalog 2". 5 Ocak 2023. 5 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2023. 
  28. ^ "Tofaş Kartal SLX". 25 Ocak 2023. 25 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2023. 
  29. ^ "Metalik Gri". 5 Ocak 2023. 5 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2023. 
  30. ^ "Barok Kırmızı". 5 Ocak 2023. 5 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2023. 
  31. ^ "Doğan Slx 1.6. i.e". 5 Ocak 2023. 5 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2023. 
  32. ^ "Tofaş'ın yeni Kartal'ı Kargo piyasada...". Otohaber. 1998. s. 7. 
  33. ^ "Tofaş, Mısır'a özel 7 kişilik Kartal üretti". Hürriyet. 16 Şubat 1999. 18 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2019. 
  34. ^ "Tofaş Kartal 1.6 ie". 25 Ocak 2023. 25 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2023. 
  35. ^ "Tofaş Kartal 1.6 ie. (Arka Görünüm)". 25 Ocak 2023. 25 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2023. 
  36. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). otomobil.fiat.com.tr. 5 Ocak 2023. 5 Ocak 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2023. 
  37. ^ "Tek suçu fazla benzin tüketmek değil". Auto Show. 19 Ekim 1993. s. 44-47. 
  38. ^ a b "Tofaş "dünyanın otomobilini" üretiyor". Milliyet. 4 Temmuz 1998. 15 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2022. 
  39. ^ "Turkey 1993: Tofas Sahin/Dogan/Kartal and Renault 9 dominate". Bestsellingcarslog. 13 Ocak 1994. 29 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2020. 
  40. ^ a b c "Tofaş'tan 'Kuş serisi'ne veda". Hürriyet. 12 Haziran 2002. 6 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  41. ^ a b c "Tofaş, artık sadece isteyene 'kuş' üretecek". Hürriyet. 13 Haziran 2002. Erişim tarihi: 8 Aralık 2020. 
  42. ^ a b "Tofaş Şahin". Autocade. 16 Nisan 2011. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2019. 
  43. ^ a b "Tofaş Haber Gazetesi Sayı: 28 - Efemera". Tofaş Haber Gazetesi (28). Eylül 1983. 15 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2023. 
  44. ^ World of Cars 2006·2007, p. 79
  45. ^ "El Nasr closure spells end to long running assembly of Fiat 128 and 131 in Egypt". Italiaspeed. Interfuture Media. 21 Mayıs 2009. 26 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  46. ^ "Holland Car - DOCC". 5 Ocak 2023. 5 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2023. 
  47. ^ Önay Yılmaz (19 Ağustos 1995). "Otomobillerimizin Çin çıkartması". Milliyet. s. 9. 
  48. ^ "Şahin S Taksi '95". Katalog Keyfi. Facebook. 30 Mart 2020. 21 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2023. 
  49. ^ "2000 yılı Tofaş Kartal Taksi Kataloğu". Şimşek Taksi. Facebook. 31 Mayıs 2021. 21 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2023. 
  50. ^ "Perihan ÇAKIROĞLU - TİFLİS". Milliyet. 18 Mart 1997. Erişim tarihi: 23 Eylül 2021. 
  51. ^ "1993 model tofas fabrikasının özel olarak yaptığı ambulans kartal". Tofas Fun Club. Facebook. 3 Ekim 2016. 20 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2021. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Tofaş Kuş Serisi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
Tofaş otomobilleri zaman çizelgesi, 1971–2010
Tür 1970'ler 1980'ler 1990'lar 2000'ler 2010'lar
1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0
Küçük sınıf Murat 124 Serçe
Uno
Alt orta sınıf Murat 131 Murat 131 Şahin / Doğan / Kartal Şahin / Doğan / Kartal
Tempra
Tipo
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Tofaş_Kuş_Serisi&oldid=34226011" sayfasından alınmıştır