Thaşho
Thaşho, Çerkes mitolojisinde tanrıların tanrısı veya en büyük tanrıdır.[1][2]
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Thaşho adı, Çerkes dillerinde Tanrı anlamına gelen Tha ve büyük anlamına gelen Şho kelimlerinin birleşmesiyle oluşmuştur.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Taitbout de Marigyn, Çerkeslerin bir baş tanrılarının olduğundan bahsetmiş, bunu batı Çerkeslerinden Şapsığlar ve Natuhaylar arasında gözlemlediğini söylemiştir.
Ancak, Thaşho adını anarak bu tanrının işlevlerinden ilk bahseden Han-Girey'dir. Aktardığına göre, Çerkeslerde Thaşho vardır ve onun, dünyayı yarattığına inanırlardı. Lyulye'nin aktardığına göre, ormanda kurban kesilirken. Thaşho'ya dua edilirdi. Ormanda yapılan törenlerde adının anılması, Thaşho'nun Paganizm'den kaynaklandığını göstermektedir.
Özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Çerkes mitolojisinde ürünler Thaşho'nun kontrolündedir; baharda mahsul tarladan alındıktan sonra ürün alabilmelerini sağladığı ve sonraki yıl da kendilerine bereketli mahsul vermesi için Thaşho'ya dua ederler, tören yapmadan yeni mahsulden yemezler ve evden çıkartmazlar. Bereket tanrısı Thağalec'in görevini büyük oranda Thaşho üstlenmiştir. Başka bir ifadeyle, zanaatlarla birlikte ortaya çıkan tanrıların işlevlerini yavaş yavaş Thaşho üstlenmeye başlamış ve diğer tanrıların önüne çıkmaya, onları kendi içine almaya başlamıştır. Thaşho zamanla göklerin tanrısı Vuaşho ve Şıble gibi tanrıları da arka plana itmeye başlar. Örneğin, Vuaşho Thaşho'nun isteğiyle gürler, Şıble suya yıldırım düşürür. Bu şekilde Thaşho, baş tanrı haline gelir.
Çerkes mitolojisinde Thaşho'nun görünüşü net olmamakla beraber, tutumlarından dolayı insan görünümünde olduğu tahmin edilir; dünyayı yaratan odur, sinirlenir, konuşur, karar alır, olan biteni görür. Çerkes mitolojisine göre Thaşho gökyüzünde bulunduğu yerden dünyada olan biten her şeyi görebilir, dünyayı (gökyüzünü, yeryüzünü, güneşi, ayı) ve insanları yaratan odur. Dünyayı yedi günde (Hristiyanlık inancı etkisiyle) ateş, su, toprak ve havadan yaratmıştır. Ancak Thaşho'nun dünyayı nasıl yarattığı açık değildir ve bununla ilgili derlenmiş bir metin yoktur.
Çerkes mitolojisine göre, dünyada olan olaylar Thaşho'nun emriyle olur. Yeri sallar, denizi kabartır, denizin altında olanlar da onun işidir. İnsanların ve onların ailelerinin yaşamı da onun elindedir. Diğer tüm tanrıların işlevlerini Thaşho'da görmek mümkündür. Thaşho diğer tanrıların başıdır ve onun kararıyla diğer tanrılar görevlerini yerine getirirler. Ancak o, bunların hepsinin görevlerini üstlenerek onların yerini almamıştır. Çerkesler Müslüman olduktan sonra, Thaşho'nun yerini Alıh (Allah) almıştır.[3]
İddialar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kimi bilim insanları (örneğin, L.İ. Lavrov) Thaşho ile ilgili olarak, Çerkeslerin yaşam tarzlarının, tek tanrı inancını ortaya çıkarmasının mümkün olmadığını ve tek tanrı inancının Hristiyanlık ve Müslümanlıkla birlikte Çerkesler arasında yayıldığını söylerler. Diğer taraftan, bu görüşe katılmayan bazı bilim insanları da vardır. Bu bilim insanlarına göre, Çerkeslerin atalarından olan Sindler 4. yüzyılda tek tanrı inancını geliştirmeye başlamışlardı.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Karakurt, Deniz (2011). Türk Söylence Sözlüğü: Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük. s. 220. 5 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2020.
- ^ Kalkan, Yeldar Barış (2006). Çerkes halkı ve sorunları: Çerkes tarih, kültür, coğrafya ve siyasetine sınıfsal yaklaşım. Gün Yayıncılık. s. 223. ISBN 9758581376. 5 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2020.
- ^ Mihail Mijayev, Madina Pashtova. Çerkes Mitolojisi Ansiklopedisi. Metropol Yayınları. ss. 188-189.