Terken Hatun (Ahmed Sencer'in eşi)
Büyük Selçuklu Sultanı Ahmed Sencer'in eşi ve çocuklarının annesidir. Selçuklu tarihinde iz bırakan kadınlardan biridir.[1] [2] Bazı kaynaklarda Türkan Hatun olarak geçmektedir.
| Terken/Türkan Hatun | |
|---|---|
| Doğum | Karahanlı Devleti |
| Ölüm | Merv, Büyük Selçuklu İmparatorluğu |
| Defin | Merv, Büyük Selçuklu İmparatorluğu |
| Eş(ler)i | Ahmed Sencer |
| Çocuk(lar)ı | Gevher Neseb Hatun
Mahmelek Hatun Emire Hatun Melike Hatun Melik Melikşah Melik Tuğrulşah |
| Hanedan | Karahanlı |
| Dini | Sünni İslam |
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Terken veya Türkan Hatun'un Karahanlı Hanedanı'ndan olduğu bilinmektedir.[1][2][3] Batı Karahanlı Hükümdarı Kadir Han Cibril, Melikşah'ın oğulları arasında yaşanan taht kavgalarından istifade ederek Horasan'ı ele geçirmek için harekete geçti. Ancak Horasan emiri Melik Sencer ile yaptığı savaşı kaybetti ve esir alınıp öldürüldü. Bu olaylar sonrasında iki devlet arasındaki ilişkileri kuvvetlendirmek maksadıyla Sultan Ahmed Sencer ve Terken Hatun evlendirilmiştir.[1] Dönem kaynaklarında ikisinin birbirlerini çok sevdiği bilgisi yer almaktadır. Bu yüzden Sultan Sencer diğer Selçuklu Sultanları'ndan farklı olarak Terken Hatun hayattayken ikinci bir evlilik yapmamış, eşinin ölümünden sonra da siyasi amaçlı Gürcistan Kralı I. Demetre'nin kızı Rusudan ile evlilik yaptı[4][5] ama bu evlilik Sultan Sencer'in ölümü sebebiyle çok kısa sürdü.[5]
'Yeryüzü Melikesi' unvanına sahip Terken Hatun Selçuklu Devleti'nde öne çıkan kadınlardan biridir.[2] Kendisine ait büyük iktalara, divan teşkilatına ve askerlere sahip olduğu bilinir. Aynı zamanda Sultan Sencer üzerinde etkisi büyüktür.[1][2] Terken Hatun eşi Sultan Sencer ile birlikte seferlere katılmıştır. 1141 yılında Karahitaylar üzerine yapılan ve Selçuklu'nun kaybettiği Katvan Savaşı'nda[6] Terken Hatun'un esir düştüğü bilinmektedir.[1] Sultan Sencer çok sevdiği eşini kurtarmak için Karahitay'lara 500 bin dinarı fidye olarak vermiştir.[1][2][3]
Daha sonra Oğuz İsyanı yaşanmış ve Sultan Ahmed Sencer Oğuz'lar tarafından esir alınmıştır.[3][6] Bu esaret sırasında kimi kaynaklara göre devleti Terken Hatun eşi Sultan Sencer adına idare etmiş[4] kimi kaynaklarda ise Sultan Sencer ile birlikte esir düşmüştür.[3] Terken Hatun 1156'da Sultan Sencer'in esaretten kurtulmasından hemen önce hayatını kaybetmiştir.[3] Merv şehrine defnedilmiştir. Sultan Sencer ise bir yıl sonra 1157'de ölmüş ve Merv'deki türbesine defnedilmiştir.[3][6]
Çocukları
[değiştir | kaynağı değiştir]Sultan Sencer ile Türkan Hatun'un iki oğlu ve dört kızı toplamda altı çocuğu bulunmaktaydı. Oğulları Melikşah ve Tuğrulşah çocuk yaşlarda ölmüştü. Kızları Gevher Neseb Hatun'u Sultan Sencer, yeğeni Sultan Mahmud’a vererek yeğenini damadı yaptı ve veliahdı ilan etti. Gevher Neseb Hatun ölünce de, yeğeni Sultan Mahmud’a diğer kızı Mahmelek Hatun’u verdi. Kızlarından Emire Hatun, Halife (1118 -1135) Müsterşid Billah ile evlendi. Bu suretle Halife de Sultan Sencer'in damadı oldu. Kızı Melike Hatun’u ise Karahanlı Büyük Kağanı (1102– 1130) Arslan Muhammed Han’a verdi (bundan doğan II. Mahmud Han, sonradan altı yıl büyük babası Sultan Sencer’e saltanat naibi olacaktır)[3][7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f author., Kaçın, Bülent, 1978-. Selçuklu hatunları : Büyük Selçuklu Devleti hanedan üyelerinin siyasî evlilikleri. ISBN 978-605-9521-07-9. OCLC 999552274.
- ^ a b c d e Osman., Turan, (1965). Selçuklular tarihi ve türk-islâm medeniyeti. OCLC 755293565.
- ^ a b c d e f g "Türk Tarihinde Terkenler" (PDF). Pınar Sertkaya. Selçuk Üniversitesi. 2011. 4 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Eylül 2022.
- ^ a b "Sencer'in kaç çocuğu var? Sultan Ahmet Sencer'in çocukları - Yeni Akit". www.yeniakit.com.tr. 31 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2022.
- ^ a b "Sultan Sencer kimdir, nasıl öldü?". hthayat.haberturk.com. 16 Kasım 2020. 5 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2022.
- ^ a b c Altay, Köymen, Mehmet (1984). İkinci imparatorluk devri. Türk Tarih Kurumu. OCLC 957264308.
- ^ Sancar, Türk Ansiklopedisi. Reşat İzbırak. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı. 1980. s. 132.