Temirtau

Temirtau Теміртау Темиртау
Şehir
Temirtau şehri
Arma
Temirtau Temirtau'nun Kazakistan'daki konumu
Ülke	Kazakistan
İl	Karağandı
İdare
• Belediye başkanı	Galım Aşimov
Yüzölçümü
• Toplam	296.1 km²
Nüfus  (2016)
• Toplam	178.351
Zaman dilimi	UTC+05.00
Resmî site www.temirtau-akimat.gov.kz

Temirtau (Kazakça: Теміртау Temirtaw; Rusça: Темирта́у Temirtau), Kazakistan'ın Karağandı ilinde bulunan bir şehirdir. Şehir, Nura Nehri'nin kıyısında yer almaktadır. Yüzölçümü 296.1 km² olan şehrin nüfusu 1 Ocak 2016 tarihi itibarı ile 178,351'dir.

Tarihi

Yerleşim Yeri Kuruluşu

15 Haziran 1905'te, Stolypin reformu çerçevesinde ilk 40 göçmen ailesi, Samara'dan gelerek Nura Nehri'nin sol kıyısına yerleşti. Bu yerleşim, karşı kıyıdaki tepeye atıfta bulunarak "Jaur" adını aldı.

1909 yılında Jaur yerleşimi "Samarkand" olarak yeniden adlandırıldı ve 1911'de burada ilk okul ve hastane inşa edildi. 1921 yılında, Samarkand adıyla yerleşim, 1920'de RSFSR (Sovyetler Birliği) içinde kurulan Kırgız Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne (Kırgız A.S.S.R.) dahil oldu.

Sanayinin Gelişimi

1942 yılında Karaganda GRES'in ilk türbini devreye alındı. 1943'te sentetik kauçuk fabrikası faaliyete geçti. 1944 yılında inşa halindeki Kazak Metalurji Fabrikası ilk çeliği üretti ve eritim işlemi martens fırınında gerçekleştirildi.

1 Ekim 1945'te, Samarkand işçi yerleşimi Kirov bölgesinden ayrılarak şehir statüsü kazandı ve Temirtau adını aldı.

1945-1949 yılları arasında, şehir yakınlarında kurulan bir kampta Japon savaş esirleri tutuldu..

1950'lerde Karaganda Metalurji Kombinesi'nin inşası için bir karar alındı ve Sovyetler Birliği hükümeti, All-Union vurgulu komsomol inşaatının başladığını duyurdu. Şehre, Sovyetler Birliği'nin dört bir yanından ve müttefik ülkelerden (özellikle Bulgaristan'dan) genç işçi grupları gelmeye başladı. Toplamda, komsomol biletleriyle bu inşaat için 8000'den fazla genç geldi. Bu gençlerden biri, daha sonra Kazakistan'ın ilk Cumhurbaşkanı olacak Nursultan Nazarbayev'di; Nazarbayev, kombinede dökümhane işçisi olarak çalışmaya başladı ve ardından yüksek fırında işçi oldu.

1959 yılında, şehirde işçiler arasında kötü çalışma koşulları, su, gıda ve malzeme teminindeki kesintiler nedeniyle huzursuzluk ve isyanlar patlak verdi. İşçilerin sabrı, O.R.S. (Ortak Rejim Sistemi) deposunda büyük bir parti et, mantı ve meyvenin çürüyüp gömüldüğünü öğrenmeleriyle taştı. 29 Temmuz'da, binlerce işçi, yönetimle hesaplaşmak için inşaat şirketinin binası önünde toplandı. Yönetimle müzakere yapılmayacağını anlayan işçiler, gıda ve diğer mağazaların kapılarını zorlamaya başladılar. Şehre asker gönderildi ve sokağa çıkma yasağı ilan edildi. Yetkililerle yaşanan çatışmalar sonucunda resmi verilere göre 16 işçi hayatını kaybetti, 27 işçi yaralandı, yaklaşık 70 işçi gözaltına alındı ve yargılandı; bunlardan altısı idam cezasına çarptırıldı.

3 Temmuz 1960'ta Temirtau için tarihi bir olay gerçekleşti: Kazakistan'ın Magnotu (o dönemde Kazakistan ve Orta Asya'daki tek yüksek fırın) olan 1 numaralı yüksek fırın, ilk demir dökümünü gerçekleştirdi.

Şubat 1962'de, kombinanın gençliği Nursultan Nazarbayev'i Kazakistan Komsomol'unun X. Kongresi'nde delegatolarak seçti. Kongre sırasında, Temirtau'nun güncel sorunları hakkında bir konuşma yaptı:

“	Temirtau şehrindeki kombinanın bazı sorunları mevcut; bunların bir kısmını kendi imkanlarımızla çözebiliyoruz, ancak diğerlerini tek başımıza aşmakta zorlanıyoruz. Şehirde bir kültür sarayı eksikliği var; bu, gençlerin iyi bir dinlenme ve sanatsal etkinlikler düzenleyebilmeleri için büyük bir ihtiyaç. Çok sayıda yetenekli genç var. Usta ve uzmanlar mevcut, ancak stadyum bulunmuyor. Şehrimizdeki komsomolcular adına, bu önemli sorunun çözümünde yardım talep ediyorum. Birçok genç daha fazlasını öğrenmek istiyor, fakat şehrimizde bunun için yeterli imkanlar hâlâ mevcut değil. Hükümet kararıyla, şehrimizde bir yüksek teknik okul inşa edilmesine karar verildi; ancak iki yıl boyunca yalnızca yığınla belge gördük ve bu mesele hâlâ çözüme kavuşmuş değil. Birçok büyük fabrikada böyle okullar açıldı. Ne Yüksek Eğitim Bakanlığı, ne Devlet Planlama Teşkilatı, ne de Cumhuriyet Komsomol Merkezi, bu inşaatın hızlandırılması için gerekli önlemleri henüz almadı. Bize böyle bir eğitim kurumu gerekiyor. Temirtau'nun komsomolcuları ve gençliği, şehirlerinde bir fabrika-üniversite olmasını uzun zamandır arzuluyor ve bu sorunun çözümüne bağlı olan kuruluşlara büyük umutlarla bakıyor.	„

1963 yılında, Karaganda Politeknik Enstitüsü ve KarMet Kombinatı temelinde bir fabrika-üniversite kuruldu.

Ocak 1971'de Temirtau şehri, Emek Kızıl Bayrağı Nişanı ile ödüllendirildi.

1970'lerde şehirde altyapı inşaatı devam etti: Metalurji Kültür Sarayı, içinde yüzme havuzu "Delfin" (şimdiki adıyla "Jastar"), stadyum ve kapalı buz pateni sarayı bulunan yeni bir spor kompleksi inşa edildi. Nisan 1974'te, Büyük Vatanseverlik Savaşı'nda hayatını kaybeden Temirtau askerlerinin kahramanlığını simgeleyen Sonsuz Ateş anıtı (yazar: S. B. Nazaryan) açıldı.

1978'de "Vostok" kültür ve dinlenme parkı hizmete girdi.

Bağımsızlık Yılları

28 Aralık 1992'de, Karaganda Metalurji Kombinası'nın genel müdürü Alexander Svichinski, fabrika yönetiminin önünde vurularak öldürüldü. Bu cinayet, toplumda büyük bir yankı uyandırdı ve katillere olağanüstü bir ceza olarak idam cezası verildi.

Ocak 1993'te "Vostok" parkında Kış Bahçesi açıldı.

1995 yılında Karaganda Metalurji Kombinası, Ispat International şirketine devredildi ve Ispat-KarMet adıyla anılmaya başlandı. Daha sonra Mittal Steel Temirtau, 2007 yılından itibaren ise ArcelorMittal Temirtau ismini aldı.

2010 yılında Kazakistan Magnotu'nun 50. yıl dönümü kutlamalarına Kazakistan Cumhurbaşkanı N. A. Nazarbayev katıldı. Konuşmasında, ilk demirin elde edilmesinin yalnızca KarMet'in değil, aynı zamanda Kazakistan'ın tüm kara metalurjisinin kuruluş tarihi olduğunu vurguladı. Cumhurbaşkanı, "Kazakistan İşçi Kahramanı" unvanına sahip Argyın Junusov'a "Altın Yıldız" ödülünü takdim etti.

2011 yılında Temirtau'da Birinci Cumhurbaşkanı Müzesi inşa edilip açıldı. Müze, 48 metre çapında, 15,59 metre yüksekliğinde, üç katlı bir bina olup toplam alanı 4526 m²'dir.

Kardeş şehirler

• Zenica, Bosna-Hersek

Dış bağlantılar

• Resmî site