İçeriğe atla

Teksas Kızılderilileri

Bağlantı ekle
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Teksas Kızılderilileri
(Texas Indians)
Kolomb öncesi Teksas Kızılderilileri
  Kado
  Tunika + Atakapa
  Koahuiltek + Karankava + Tonkava
  Atabask (Apaçi)
  Uto-Aztek
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Diller
Alabamaca, Apaçice (Lipan), Apaçice (Meskalero), Atakapaca, Kadoca, Koahuiltek, Komançice, Çoktavca,
Din
Hristiyanlık, yerel dinler

Teksas Kızılderilileri (İngilizce: Texas Indians,[1] indians of Texas, American Indians in Texas, İspanyolca: Indios de Texas, indios texanos), Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı Teksas eyaletinde yaşayan Kızılderili halkları. Alaska'dan sonra en büyük araziye sahip ikinci eyalet olan Teksas'ta günümüzde federal olarak tanınan ve Teksas dışından tehcir edilen yalnızca iki Kızılderili rezervasyonu bulunmaktadır.

Teksas < Texas adı bir Kado olan ve Tejas da denen Hasinai dilindeki táyshaʔ kelimesine dayanır ve «dostlar» ya da «müttefikler» anlamına gelir.[2][3][4][5][6]

Kızılderililerin bağışıklık sistemine yabancı çiçek hastalığı, kolera, kızamık ve diğer öldürücü salgın hastalıklar Teksas'a ilk kez 1530 larda gelen Avrupalılar tarafından getirilmiş ve bunlardan dolayı Teksas Kızılderililerinin binlercesi ölmüştür.[7] 1690-1821 yıllarındaki dönemi kapsayan İspanyol Teksas'ında yerli olmayan nüfus 1731 yılında yaklaşık 500 kişi iken, 1770 li ve 1780 li yıllarda 3.000 kişiye, 1800 yılında ise yaklaşık 4.000 kişiye ulaşmıştır.[8] İspanyol Teksası'nda etnik kast sisteminin en üstünde peninsulares (Avrupa doğumlu İspanyollar) yer alır; onları ikinci sırada criollos (Amerika doğumlu İspanyollar) takip eder; üçüncü sırayı mestizos (İspanyol-Kızılderili melezleri) oluşturur; Teksas Kızılderilileri ancak dördüncü sıradadır ve beşinci en son sırayı ise Afrikalı Zenciler doldurur.[8]

1881 Ocak ayında bir grup Meskalero Apaçisi Hudspeth County'de Quitman Canyon'da bir posta arabasına saldırı düzenlerler ve Teksas atlı korumaları (Texas Rangers) Apaçilerden sekizini öldürmüş kalanları da kaçmıştır. Bu olay Teksas topraklarındaki son Kızılderili mücadelesi olmuştur.[9][7]

Paleo-Kızılderililer

[değiştir | kaynağı değiştir]

Teksas'ta yer alan Kuzey Amerika Permiyen Havası'ndaki bir mezar sit alanında bulunan Midland Minnie etiketli bir iskeletin yaşı 12.000 yıl öncesine tarihlenmiştir.[9]

Kültür

[değiştir | kaynağı değiştir]

Etnologlara göre iki ana Kuzey Amerika Kızılderilileri kültür grubuna ayrılır:

Arkeologlara göre Kolomb öncesi Amerika'da Teksas yöresinde üç kültürün izi görülür:[10]

Tarih boyunca değişik halklar görülür ve bunların hiçbiri günümüzdeki Teksas bölgesine hakim olamamıştır.[10] Günümüzdeki Teksas eyaletinin sınırları içinde yaşayan/yaşamış halklar arasında Alabamalar, Apaçiler, Atakapalar, Bidai, Kadolar, Koahuiltekler, Komançiler, Çoktavlar, Coushatta, Hasinai, Jumano, Karankavalar, Kikapular, Kiyovalar, Tonkavalar ve Viçitalar sayılabilir.[11][12]

Halklar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Teksas'ın yerlisi olanlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kado kadını Kaw-u-tz, 1906
  • Teksas Kadoları (İng. Texas Caddos, Southern Caddos): Kadolar doğu Teksas'ta yaşayan çiftçi Kızılderililerdir. Dilleri Kado dilleri ailesine giren Kadoları oluşturan üç kabileden ikisi (Kadohadacho, Hasinai) Teksas'ta diğeri (Natchitoches) günümüzde kuzey Louisiana'da yaşar.[13]
    • Kadohadacho : Teksas'ın Oklahoma ve Arkansas sınırında Red Nehri civarında yaşarlar.
    • Haisinai (İng. Haisinais, Tejas, Tejas Indians) : Teksas'ın doğusunda Nacogdoches'te yaşarlar. Teksas'ın adı bunların dilinden gelir.
  • † Teksas Atakapaları (kendilerince Ishak, İng. Atakapa, Atakapan, Atacapa): Teksas'ta yaşamış olanlar Batı Atakapaları grubundandır ve Doğu Atakapaları grubu ise Louisiana'da bulunurlar. Doğu Teksas kıyılarında Bidai, Akokisa, Han, Deadose, Patiri biçiminde kabilelere ayrılmışlardı. Atakapa adı köken olarak Çoktavca «insan yiyen» anlamına gelen bir kelimeye dayanır. Atakapalar hakkında bilgi bulmak zordur. İlk temas yıllarında Avrupalılar tarafından haklarında yazı yazılmadığı için bilinmiyor ve daha sonraki yazılanlar da ikinci elden onların komşularınca verilen önyargılı bilgilerdir. Soyları 1800 lerin ortalarında tükenmiştir ve haklarında bilinenler fazla değildir.[14]
    • Akokisa : Trinity ve San Jacinto nehirlerinin aşağı durgun kısımlarında ve Galveston Körfezi'nin doğu kıyılarında yaşamışlardır.[15]
      • Han (ya da Han Indians) : Teksas'ta yalnızca İspanyol kâşif Álvar Núñez Cabeza de Vaca (yk. 1488/1490 – yk. 1557/1558/1959) tarafından kaydedilen bilgiden öğrenilen Han Kızılderilileri hakkında ancak varsayım yapılabilmektedir ve Akokisa ile Atakapa dillerinde hañ kelimesi «ev» anlamındadır.[16] Amerikalı antropolog ve dilci John R. Swanton'a göre Álvar Núñez 1528 yılında Akokisaları "Han" adıyla kaydetmiştir.[17] İngilizcede Han Indians adı Alaska ve Kanada'daki bir Atabask halkı (Hän) için de kullanılır ve bu iki halkı birbirine karıştırmamak gerekir.
    • Bidai : Brazos Nehri'nden Neches Nehri'ne kadar değişen Bedias Creek deresi civarında yaşamışlardır.[15]
    • Deadose : Bidailerin bir kabilesi iken 18. yüzyıl başlarında onlardan ayrılarak bağımsız olmuşlar ve doğu-merkezî Teksas'ta yaşamışlardır.[15]
    • Orcoquiza : Galveston Körfezi'nin kuzeyinde Trinity ve Colorado nehirleri boyunca yaşamışlardır.[18]
    • Patiri ya da Pastia : San Jacinto Nehri vadisinin kuzeyinde yaşamışlardır.[15]
    • Tlacopsel, Acopsel ya da Lacopspel : güneydoğu Teksas'ta yaşamışlardır.[19]
Meksika sınırı ve Batı teksas kabilelerinin yaklaşık 1600 yılındaki konumları
  • † Koahuiltekler (İng. Coahuiltecans): Güney Teksas'ın avcı ve toplayıcı halklarıdır.[20]
  • † Comecrudo (İspanyolca «çiğ yiyen») ya da Carrizo (İspanyolca «kamış») veya Mulato (İspanyolca «melez» < Berlandieri 1829): Meksika-Teksas doğal sınırını oluşturan Rio Grande nehrinin Meksika tarafında yaşamış olsalar da Teksas kısmında da yaşamış olabilecekleri düşünülüyor. Kabile adları (Sepinpacam, Perpepug, Atanaguaypacam/Atanaouajapaca/Atanaguipacane) 1748 yılında kaydedilmiştir.[20]
  • Tonkavalar (İng. Tonkawa): Orta Teksas'ın avcı ve toplayıcı halklarıdır. Tarihi toprakları Balcones Escarpment boyunca Austin ile San Antonio arasıdır ve buradan önce Apaçiler tarafından sonra da her ikisi Komançiler tarafından daha güneye sürülmüşlerdi. En sonra da Beyaz Amerikalılar tarafından Kızılderili Toprakları'na (günümüzdeki Oklahoma) sürülmüşlerdir. Amerikan İç Savaşı sırasında, 24 Ekim 1862 tarihinde Kızılderili Toprakları'nda Tonkava Katliamı adı verilen bir olayda 240 Tonkava Kızılderilisi katledilmiştir. 1960 larda Oklahoma'da yalnızca 35 Tonkava yaşıyordu.[21]
  • † Aranamalar (İng. Aranama, Tamique): Tonkavaların güneyinde, Karankavaların kuzeyinde yaşamışlardır. 19. yüzyılın sonunda soyları tükenmiştir ve dilleri hakkında ikinci el yabancılardan derlenmiş birkaç kelime bilinmektedir.
  • † Karankavalar (İng. Karankawa): Tonkavaların güneyinde ve Meksika Körfezi kıyılarında yaşarlardı. Savaşta düşman savaşçı ve liderlerini yedikleri için adları yamyama çıkmıştır.[22] Soyları 1858 yılında tükenmiştir.[23]
  • Teksas Kiyovaları (İng. Texas Kiowa, Texas Kiowa Indians): Kuzey Teksas'ta Texas Panhandle denen uzantıda yaşayan Ova Kızılderilileri kültür grubundan Amerikan bizonu avlayan göçebe avcı ve toplayıcı Kızılderililerdir.[24]
  • Pueblo halkları: Teksas'taki eski yerleşimleri:
Arkeolojik sit adı Pueblo halkları Yakınlardaki kasaba Tip Tanım
Firecracker Mogollon kültürü (Mogollon Apaçileri değildir) El Paso kaya konut ören/harabe
Hot Well Mogollon El Paso kaya konut ören/harabe
Ysleta Del Sur Tiwa Ysleta büyük ev Günümüzde de aktif olan ve federal olarak tanınan 21 Pueblodan biridir[25]
  • Teksas Tivaları (İng. Tigua, Tiwa, Tigua Puebloans, Pueblos of Texas, Texas Puebloan Indians, Pueblo): Günümüzde Teksas'ta hâlâ yaşayan tek Pueblo halkıdır ve ABD hükûmeti tarafından Ysleta Del Sur Pueblo of Texas adıyla fedaral olarak tanınırlar. Dilleri Güney Tivacasının bir lehçesidir.[26]
  • † Humanolar (İng. Jumanos, Jumano Indians, Humano, Shuman, Patarabuay): Batı Teksas'ta Pueblo tüccarlarıdır. Tarihte en az üç ayrı grup olarak değişik bölgelerde görülürler. Birincisi batı Teksas, Old Mexico ve New Mexico'da Rio Grande ve Rio Concho nehirleri boyunca, ikincisi Büyük Ovalar'ın güneyinde, haklarında en bilgi olan üçüncüsü ise Rio Grande ile ovaların arasında yaşamışlardır.[27]
    • Pueblo Humanoları (İng. Puebloan Jumanos): Batı Teksas, Old Mexico ve New Mexico'da Rio Grande ve Rio Concho nehirleri boyunca yaşayan bu Humano grubu Pueblo Kızılderilileri gibi pueblo tipi köylerde yaşarlardı. İlk olarak İspanyol kâşif Antonio de Espejo tarafından 1582 yılında Patarabuay adıyla kaydedilmişlerdir. Eski Mogollon kültürünün torunlarıdır. Tiva dillerinden birini konuştukları sanılıyor.[27]
    • Ova Humanoları (İng. Plains Jumanos): Güney Büyük Ovalar'da yaşamış olan bu grup diğeri gibi pueblo tipi köylerde kalmaz, tipi çadırı barınaklarda yarı yerleşik yaşarlar ve diğer Ova Kızılderilileri gibi Amerika bizonu avlayarak geçimlerinin sürdürürlerdi.[27] İspanyolların getirdiği çiçek hastalığı ve savaşlarla azalan nüfusları daha sonra Apaçiler tarafından asimile edilmişledir.
  • † Sumalar (İng. Sumas, Suma Indians, Zuma, Zumana): Meksika'da Chihuahua ve Teksas'ta Rio Grande Nehri civarında Pueblo Humanolarının kuzeyinde ve Mansoların güneyinde yaşamışlardır. 18. ve 19.y üzyıllarda İspanyolların getirdiği çiçek hastalığı ve savaşlarla azalan nüfusları daha sonra Apaçiler tarafından asimile edilmişledir.
  • † Mansolar (İng. Mansos, Manso Indians): Rio Grande Nehri civarında Sumaların kuzeyinde yaşamışlardır.
  • † Konçolar (İng. Conchos, Concho Indians): Esas olarak Meksika kabilesi olsa da Teksas'ta da yaşamışlardır. Humanoların dostlarıdır.[28]

Teksas'ın yerlisi olmayanlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Teksas topraklarının göreceli yerlisi olmayıp sonradan gelenler:

18. yy Güney Atabaskları coğrafyası:
  Pl - Ova Apaçileri (Kiyova Apaçileri)
  L - Lipanlar (tamamen Teksas içerisinde)
  M - Meskalerolar (ufacık bir kısmı Teksas'ta)
  J - Hikarilalar
  Ch - Çirikavalar
  WA - Batı Apaçileri
  N - Navaholar
Lipan Apaçi savaşçısı
  • Teksas Apaçileri (İng. Texas Apaches): Güney Atabaskları grubundan Lipanca ile Meskaleroca konuşan Apaçi kabileleri bölgenin asıl yerlisi değildir. Büyük Ovalar'ın güneyinde yaşarlarken yaklaşık 1528 yılında Teksas'a gelmişlerdir. Meskalero Apaçileri birzamanlar Jumanoların yaşadığı güneybatı Teksas'a, Lipan Apaçileri ise birzamanlar Koahuilteklerin yaşadığı güney Teksas'a yerleşmişlerdi.[29] 1873 yılında albay Ranald S. Mackenzie komutasındaki 400 askerlik ABD ordusu Lipan köylerini yok etmek üzere Meksika içlerine girmiştir. Lipanların hemen hemen tamamı öldürülmüş ya da yakalnmışlardır. Meksika'da kalan Lipanlar 1905 yılında Meskalero Apaçileri, Çirikava Apaçileri, Kiyovalar ve Komançilerin kaldığı Mescalero Reservation'a kapatılmışlardır ve bu rezervasyondaki bütün bu kabilelerin nüfusu 1970 yılına 1.660 kişi idi. Oklahoma'da 1940 yılındaki nüfusları ise ancak 35 kişi olarak kaydedilmiştir.[30]
    • Ova Apaçileri (kendilerince Náʼįįsha, İng. Plains Apache, Kiowa Apache): Dilleri diğer Apaçilerden oldukça farklı olduğu için Güney Atabask dilleri içinde diğer dillerden ayrı tek başına bir grup oluşturur. 19. yüzyılda güneybatı Oklahoma ile Teksas Panhandle'ında yaşamışlardır. Farklı bir dil konuşan Kiyovalarla bir arada yaşamalarından dolayı Kiyova Apaçileri adı verilir. Farkli dil ailelerinden dilleri konuşan bu iki kabile daha çok işaret dili ile anlaşmışlardır. Bu dil farkı bir kenara koyulursa Kiyovalar ile Kiyova Apaçileri arasından kültürel bir fark bulunmaz. Kiyova Apaçileri ile Anglo-Amerikalılar arasında kaydedilen ilk temas 11 Ağustos 1820 tarihinde günümüzdeki Teksas Panhandle'ında Canadian Nehri civarında Stephen H. Long ve ekibiyle olmuş ve Kaskaias ya da Bad Hearts adıyla kaydedilmişlerdir. 1905 yılında Oklahoma'daki Kızılderili rezervasyonuna kapatıldıklarında sayıları ancak 155 kadarken 1933 yılındaki sayıları yalnızca 100 yetişkin olarak kaydedilmiştir.[31]
    • Querecho (İng. Querecho Indians, Querechos): 1541 yılında İspanyol kâşif Francisco Vásquez de Coronado tarafından kaydedilmiştir. Muhtemelen Ova Apaçileri (Kiyova Apaçileri) ya da Navaholardandır. Belki de daha sonraki İspanyolların Vaquereo ya da Llanero dedikleri gruptur.
    • Teyas (İng. Teyas Indians, Teyas, Teya): 1541 yılında İspanyol kâşif Francisco Vásquez de Coronado tarafından Lubbock, Teksas yakınlarında yaşadıkları kaydedilmiştir. Kökenlerine ilişkin farklı hipotezler vardır. Kimilerine göre Apaçilerden bir grup (Mescalero), kimilerine göre ise Tano dillerini konuşan bir halktır.
    • Humano Apaçileri (kendilerince Jumano Ndé, Suma Ndé, İng. Jumano Apache): Bilginler Pueblo halklarından Humanoların 1750 yılında hastalıklar ve savaşlarla soylarının tükendiğinde hemfikirdir. Apaçiler tarafından hem Ova Humanoları hem de Sumalar denen Pueblo halklarından arta kalanlar Apaçiler tarafından asimile edilmişlerdir. Fakat, 2008 yılında güneybatı Teksas'ta 400-500 üyeden oluşan bazı Mescalero ve Lipan Apaçi aileleri kendilerini Jumano-Apache olarak niteliyerek bu eski Humanoların mirasçıları olduğunu iddia ederek Kızılderili İşleri Bürosu tarafından bağımsız bir kabile gibi federal olarak tanınmayı beklemektedirler.[32] Bu yeni grup Aşağı ve Orta Rio Grande Nehri, Nueces Nehri, Frio Nehri ve Conchos Nehri civarında, günümüzdeki Batı Teksas (El Polvo (Redford), El Mesquite, El Conejo, El Mulato Chihuahua'da yaşarlar.
Batı Teksas'ta bir Amerikan kervanını tepeden seyreden Komançiler, 1850
  • Teksas Komançileri (İng. Texas Comanches): Komançiler Teksas tarihinin en önemli ve en baskın kızılderili kabilesidir. Teksas'a gelmelerinden önce Büyük Ovalar'ın güneyinde Jumanolar, Pueblolar ve Apaçiler yaşıyordu. 1600 lerde Wyoming'de yaşarlarken 1705 yılında Colorado'nun doğu sınırı ile Kansasın batı sınırındaki bölgeye göç eden Komançiler 1800 lerde Kansas'ın ortaları ile Oklahama'ya yayılmış ve Teksas'a kadar uzanmışlardı.[33]
  • Teksas Viçitaları (İng. Wichita): Orta Teksas'ta yaşayan çiftçi ve avcı Kızılderililerdir. Dilleri Kado dilleri ailesine giren Kadolar Ova Kızılderilileri kültür grubunda yer alır. 1720 öncesinde Kansas (Tawakoni, Tawehash, Wichita) ile Oklahoma (Yscani) sınırında yaşarlarken 1720-1780 lerde Oklahoma-Teksas sınırına (Spanish Fort) taşınmışlar, 1800 lerde ise Teksas'ın ortasına (Waco) göç etmişlerdir.[34]
    • Vakolar (İng. Waco, Hueco): Vakoların Teksas'ta iki yerleşimi bilinmektedir. Biri Brazos Nehri (günümüzdeki Waco) yakınlarında, diğeri Guadalupe Nehri (günümüzdeki New Braunfels) yakınlarındadır.[35]
  • Teksas Çerokileri (İng. Texas Cherokee[36]): Teksas'ın yerlileri değildir ve 1832 yılında doğudan gelmişlerdir. Çerokiler arasında evlatlık olarak yaşayan ve sonradan Teksas Cumhuriyetinin ilk cumhurbaşkanı olan ve adı Teksas'ın en büyük yerleşimi olan Houston şehrine verilen Sam Houston'ın Çeroki ailesi Tennessee'den önce 1828 yılında Arkansas'a oradan da 1832 yılında Teksas'a göç etmiş diğer Çerokiler de onları izlemiştir. 1823-1846 yılları arasında Teksas'ın Arkansas'a yakın doğusunda serbestçe yaşadıktan sonra Kızılderili Toprakları'na tehcir edilmişlerdir ve kapatıldıkları Kızılderili rezervasyonu bugün Oklahoma sınırlarında içinde kalmıştır.[37]
  • Teksas Kikapuları (İng. Texas Kickapoo, Kickapoo, İsp. Kikapú): Algonkin halklarının en güneyde olanıdır ve Meksika'da (Mexican Kickapoo) da bandları bulunur. Merkezî Algonkin dilleriden olan Meskvakicenin Kikapu lehçesini konuşan Kikapuların Teksas'a ne zaman geldiği kesin olarak bilinmiyor. 1812 Savaşı sonrasında iki bandının Missouri'ye yerleştirildiği biliniyor. Bunların çoğu 1833 yılında Kansas'a tehcir edilmiş, kalan bir kısmı da Teksas'a getirilmiştir. Günümüzde Maverick County'de ABD-Meksika sınırındaki Rio Grande Nehri'nde bulunan 0.4799 km² lik Kızılderili rezervasyonunda yaşarlar ve Texas Indian Commission tarafından kabile statüsüyle resmi olarak tanınması 1977 yılında olmuştur.[38] Önce iki grup iken politik sebeplerle birleşmişler ve Kızılderili İşleri Bürosu tarafından Kickapoo Traditional Tribe of Texas adıyla federal olarak tanınmıştır. 200 sayımlarına göre kayıtlı nüfusları 420 kişidir.[39]
  • Alabamalar ve Koasatiler (İng. Alabama and Coushatta, Texas Alabama Indians): Her iki kabile de birbiriyle akrabadır ve aralarında evlilikler görülür. Teksas Cumhuriyetinin ilk cumhurbaşkanı olan Sam Houston'ın toprak vermesi üzerine 18. yüzyıl sonlarıyla 19 yüzyıl başlarında Alabama ve Mississippi'den Teksas'a taşınmışlardır. Günümüzde Alabama-Coushatta Tribe of Texas adıyla fedaral olarak tanınırlar.[40]
  • Teksas Lenapeleri (İng. Texas Lenapes, Texas Delawares, Texas Delaware Indians): Lenapelerin Teksas topraklarına gelmeleri 18. yüzyıl sonlarıyla 19 yüzyıl başlarında İspanyol Teksası döneminde olmuştur. 1820 civarında Missouri'den gelen Lenapeler Red Nehri ve Sabine Nehri çevresine yerleşmişlerdir. Yerleştikleri bu yeni topraklarda barışçıl Kadolara komşu olmuşlardır. Lenapelerin de barışçıl tutumu Meksika'nın 1821 yılında İspanya'da bağımsızlığını ilan etmesinden sonra da sürmüştür.[41] Meksika Teksası döneminde, 1828 yılında Meksikalı general Manuel de Mier y Terán tarafından Teksas'ın doğusunda inceleme yapılmış ve bölgede 150-200 arasında Lenapa ailesinin yaşadığı tahmin edilmiştir. Teksas Devrimi sırasında 1835 yılında Teksas yetkilileri yerli kabilelerin desteğini kazanmak üzere onların arazi hak iddialarını müzakere etmek için üç komisyoncuyu göndermiştir. 1836 Şubat ayında Kızılderili topraklarının sınırlarını çizen bir haritada antlaşma yapılmış, fakat bu antlaşma Teksas hükûmeti tarafından resmî olarak hiçbir zaman onaylanmamıştır.[41] Teksas Cumhuriyeti kurulduktan sonra da Lenapeler başkan Sam Houston'ın barışçıl kalmaya devam etmiştir. Başkan batı Teksas sınırındaki düşman kabilelerden korunmak için birkaç Lenapeyi 1837 yılında batıya aktarmıştır. Bu Lenape izcileri Teksas atlı korumaları (Texas Rangers) ile birlikte sınır bölgesinde devriye olarak görev yapmıştır. Houston'ın Lenape arazi hak iddilarını tanımak istemiş fakat tek bir muhalif yüzünden gerçekleştirememiştir. Sonraki başkan Mirabeau B. Lamar ise aksine bütün Kızılderilileri düşman olarak gören bir politika izlemiştir.[41] Teksas'ta Kızılderilileri imha etmek için onların bağışıklık sistemine yabancı hastalıklara da başvurulmuştur. Örnek olarak, çiçek hastalığı ile enfekte olmuş battaniyelerin Lenapelere Teksas askerleri tarafından verildiğini kanıtlayan belge Teksas'taki Kızılderili Soykırım Müzesi'nde sergilenmektedir.[42] Lamar, Lenapeleri Teksas'taki yerleşimcilerin güvenliğini ve topraklarını tehdit eden yasa dışı göçmenler olarak kabul etmiş ve onları Kızılderili Toprakları içindeki Red nehri'nin kuzeyine tehcir etmiştir. Ancak dağınık olarak yaşayan bazı Lenapeler Teksas'ta kalmıştır. 1841 yılında Lamar'dan sonra ikinci kez başkan olan Houston'ın Kızılderililerle dostane sürdürdüğü politika gereği hakları iade edilmiştir. Fort Bird'de 1843 yılında Bird's Fort Antlaşması'nda kalan Lenapeler ve birkaç diğer kabile müzakere edilmiş ve Lenapelerin Komançilerle barış görüşmelerinde yardımcı olması kararlaştırılmıştır. Lenape izcileri ve aileleri Komançileri etkileyip barış masasına oturtabilmek için Brazos ile Bosque nehirleri boyunca yerleşmişlerdir. Plan başarılı olmuş ve 1844 yılında bir barış konseyi oluşturulmuştur.[41] 1845 yılında Teksas Cumhuriyeti bir eyalet olarak ABD tarafından ilhak edilmeyi kabul etmiştir. Lenapeler bu dönemde de barışçıl politikalara devam etmiş, ABD ordusu ve Kızılderili İşleri Bürosu için izci, tercüman ve diplomat olarak görev yapmışlardır.[41] Lenapelerin bütün bu barışçıl ve uysal yaklaşımlarına rağmen 1854 yılında Amerikan hükûmeti tarafından Graham, Teksas yakınlarındaki Brazos Indian Reservation rezervasyonuna kapatılmışlardır. 1859 yılında buraddan alınan Lenapeler zorla tehcir edilmişler ve günümüzdeki Anadarko, Oklahoma çevresinde Washita Nehri yakınlarına yerleştirilmişlerdir.[41]
  • †Teksas Tunikaları : Esas olarak Mississippi ve Louisiana'da yaşayan Tunikalardan bazıları Teksas ile Oklahoma'ya göç etmişler ve yerli halklar içinde asimile olmuşlardır.[43]
  • Teksas Siyah Seminoleleri (İng. Black Seminoles, Black Seminole Indians, Seminole-Negro Indians, Seminole Negroes, Texas Seminoles): Seminole Kızılderilileri ile Zenci kölelerin evliliklerinden oluşmuş melez toplumdur. Gopher John liderliğindeki Siyah Seminoleler. önce Oklahoma'ya sonra oradan da Teksas'a taşınmışlardır. Teksas-Kızılderili savaşlarında Kızılderililere karşı savaşan Siyah Seminole İzcileri (Black Seminole Scouts) ve Bufalo Askerler bunlardan kurulmuştur.[44]

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]

1900 ABD nüfus sayımına göre Teksas'ta yaşayan Kızılderililerin sayısı sadece 470 kişi iken 1990 yılındaki sayıları ise 65.877 kişidir.[9]

Devletçe tanınan kabileler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Günümüzde Amerika Birleşik Devletleri tarafından yasal olarak tanınan kabile sayısı 4 olup, bunlardan üçü federal olarak diğeri ise eyaletçe tanınan kabiledir.

1. Alabama-Coushatta Tribe of Texas (önceden: Alabama-Coushatta Tribes of Texas)
2. Kickapoo Traditional Tribe of Texas (önceden: Texas Band of Traditional Kickapoo)
3. Ysleta Del Sur Pueblo of Texas
4. Lipan Apache Tribe of Texas: 18 Mart 2009 günü[45][46]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Texas Indians". 14 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2013. 
  2. ^ Facts (2008–2009 bas.). Texas Almanac. 2008. 10 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2008. 
  3. ^ Fry, Phillip L. "Handbook of Texas Online, s.v. ","". 7 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2007. 
  4. ^ Richardson, p 1
  5. ^ "Texas". Online Etymology Dictionary. 8 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2007. 
  6. ^ Wallace Chafe, p.c.
  7. ^ a b James M. Smallwood (2004), The Indian Texans, University of Texas Institute of Texan Cultures at San Antonio
  8. ^ a b "Spaniards in a Far Northern Frontera" (PDF). 27 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Nisan 2022. 
  9. ^ a b c Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; refTexalmanacindians isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  10. ^ a b Richardson (2005), p. 9.
  11. ^ Richardson (2005), pp 10–16
  12. ^ "Texas State Historical Association : Indians". 19 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2013. 
  13. ^ Caddo Cultures in Texas 1 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by R. Edward Moore
  14. ^ The Atakapan Indian Groups: The Bidai, Akokisas, Han, Deadoses, Patiris 18 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by R. Edward Moore
  15. ^ a b c d Sturtevant, William C., general editor and Raymond D. Fogelson, volume editor. Handbook of North American Indians: Southeast. Volume 14. Washington DC: Smithsonian Institution, 2004. ISBN 0-16-072300-0.
  16. ^ "Texas State Historical Association : Han Indians". 14 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2013. 
  17. ^ Swanton, John R. The Indian Tribes of North America. Smithsonian Institution, Bureau of Ethnology, Bulletin 145. 1953: 198
  18. ^ "TSHA Online – Orcoquiza Indians". 4 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2016. 
  19. ^ Campbell, Thomas N. "Tlacopsel Indians." 25 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Handbook of Texas History Online. (retrieved 14 March 2010)
  20. ^ a b The Texas Coahuiltecan Indian Groups 10 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by R. Edward Moore
  21. ^ The Tonkawa Indians 10 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by R. Edward Moore
  22. ^ The Karankawa Indians 10 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by R. Edward Moore
  23. ^ Grant, Anthony P. 1994. "Karankawa linguistic Materials" 10 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kansas Working Papers in Linguistics, vol. 19.
  24. ^ The Texas Kiowa Indians 10 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by R. Edward Moore
  25. ^ The Zuni tribe and the Hopi tribe are federally recognized Pueblos.
  26. ^ The Tigua Indians of Texas 10 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by R. Edward Moore
  27. ^ a b c The Jumano Indians 10 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by R. Edward Moore
  28. ^ The Concho Indians 10 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by R. Edward Moore
  29. ^ The Texas Apaches 30 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by R. Edward Moore
  30. ^ Jeffrey D. Carlisle, "APACHE INDIANS," Handbook of Texas Online (http://www.tshaonline.org/handbook/online/articles/bma33 30 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.), accessed February 16, 2013. Published by the Texas State Historical Association.
  31. ^ J. Gilbert McAllister and H. Allen Anderson, "KIOWA APACHE INDIANS," Handbook of Texas Online (http://www.tshaonline.org/handbook/online/articles/bmk11 19 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.), accessed February 16, 2013. Published by the Texas State Historical Association.
  32. ^ Marilyn H. Fedewa, "Jumano Native Americans still revere Lady in Blue" 23 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Tradicion, Winter 2008, carried at author's website, on Cambridge Connections, accessed Apr 5, 2010
  33. ^ The Texas Comanches 5 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by R E Moore
  34. ^ The Wichita Indians 26 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by Rebecca Brush
  35. ^ The Waco Indians or Hueco Indians 17 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by R. Edward Moore
  36. ^ The Texas Cherokee: a people between two fires, 1819-1840 17 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. By Dianna Everett
  37. ^ The Texas Cherokee 18 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. By R. Edward Moore
  38. ^ Miller, Tom. On the Border: Portraits of America’s Southwestern Frontier, pp. 67.
  39. ^ The Kickapoo Traditional Tribe of Texas 10 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by Rebecca Brush
  40. ^ The Alabama-Coushatta Indians 18 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. By R. Edward Moore
  41. ^ a b c d e f Carol A. Lipscomb, "DELAWARE INDIANS," 'Handbook of Texas Online [1] 19 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., accessed July 8, 2012. Published by the Texas State Historical Association.
  42. ^ Norrell, Brenda (23 Eylül 2004). "Remembering Indian Genocide in Texas". AlterNet.org. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2012. 
  43. ^ "On the Tunica Trail-Marksville". 31 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2010. 
  44. ^ The Seminole-Negro Indian Scouts 15 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. By Karen Riles
  45. ^ http://www.capitol.state.tx.us/tlodocs/81R/billtext/html/HR00812F.htm 14 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. HR 812
  46. ^ http://www.legis.state.tx.us/tlodocs/81R/billtext/html/SR00438F.htm 3 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. SR 438
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Teksas_Kızılderilileri&oldid=32354467" sayfasından alınmıştır