Tartışma:Revan Hanlığı

Başlıksız

Selamlar. Bu hanlığı Osmanlı'nın değil çoğu zaman İran'daki Afşar Hanedanı ve Kaçar Hanedanı'nın himayesinde kalan hanlıktır. Teşekkür ederim. İyi çalışmalar. Takabeg 15:59, 22 Mart 2008 (UTC)

Məqalə ilk növbədə Azərbaycanın tarixinə aiddir. Takabegin tarafsızlığına şübhə edirəm. Hüseyn Əıi Xan azərbaycanlı (azəri türkü) olmuşdur. Bunu danmaq olmaz!!!--İrada 17:18, 13 Ağustos 2008 (UTC)

Hanlık mı Kaganlık mı?

Yabancı kaynaklarda kaganlık olarak geçiyor ama burda hanlık bu ikilem gibi görünüyor halledilmesi gerek.Kolay gelsin iyi çalışmalar--Kamuran Ötükenli 15:08, 30 Haziran 2010 (UTC)

Madde İçeriğindeki Sonradan Eklenecek Kısım

Bu kısım madde içeriğinde bırakılmış, buraya taşıyorum: --Tolga ☪ 23:54, 5 Aralık 2011 (UTC)

"Rusça'sına da en son bak ekleme gerekebilir görsel özellikle / sonradan eklenen bu yazı incelenerek maddeye akratılacak

---

Hüseyin Kulu Han, Muhammed Han Kacar’ın oğludur. 1740 larda doğduğu tahmin ediliyor fakat yeri konusunda bir açıklık yoktur. Kaynakların “Qazvini” olarak atıfta bulunduğu Serdar’ın Tahran’ın kuzey batısındaki Qazvin’de mi doğduğu yoksa Kacarları tehdit eden Sadık Han’ı Qazvin’de bozguna uğratıp 1800-1802 yılları arasında orada vali olarak görev yapmasından dolayı mı bu adı aldığı tartışılmaktadır. Hüseyin Kulu Han Qazvin’den sonra 5 yıl süreyle Horasan valiliği yapmış ve bu sürede hem orada çıkan isyanları bastırarak hem de bölgede etkili bir yönetim kurup geliştirerek Şah nezdindeki durumunu güçlendirmiştir.

Hüseyin Kulu Han’ın 20 yıllık Serdarlığı sırasında Revan gelişmiştir. Han, muntazam işleyen bir bürokrasi kurmuş, teba üzerinde büyük baskı yapmayan doğrudan ve dolaylı, adil bir vergi sistemi uygulamış, başta sulama kanalları olmak üzere büyük alt yapı projeleri bitirmiştir. Bütün bunlar olurken bir taraftan da 1808’de General Gudovich’in liderliğindeki Rus ordusunu Revan önünde yenmiştir. Bunu takip eden ve yıllar süren çekişmeler sırasında kardeşi, çeşitli kaynaklarda lakabının savaşçı kişiliğinden dolayı “Sarı Aslan” olarak geçen, Hasan-Ali Han ile birlikte Ruslarla sürekli çekişme halinde olmuştur.

Ruslar 1827’de General Ivan Paskevich’in komutasında Doğu Kafkasya’da yeni bir taarruza başladılar, Nahçivan’ı ve Serdarabad’ı aldıktan sonra Revan’ı kuşattılar. Ağır toplarla dövülen kale, Hasan-Ali Han’ın büyük çabasına rağmen 13 Ekim 1827’de düştü. Hasan-Ali Han İran’a sığındı, hayatta kalan ve artık iyice ilerlemiş yaşından ötürü “Uluhan” olarak anılan Hüseyin Kulu Han ise Revan’da kalarak top ateşiyle yıkılmış olan Han Sarayı yerine Serdar Köşkünde yaşamını sürdürdü ve kısa bir süre sonra öldü. Han ailesi sonraki yıllarda surların dışındaki Tepebaşı semtinde birkaç görkemli binaya taşındı. 1832’de Rusların yaptığı geniş kapsamlı, ayrıntılı demografik ve ekonomik incelemelerde görüldüğü kadarıyla Revan’da “Han” ünvanlı sadece 4 kişi kalmıştı. Kaynaklar, Serdar’ın ilk karısı Hacı Begüm Hanım’ın da hayatını orada sürdürmeye devam ettiğini ve Rusların kendisine ait arazide yaşamasına izin verdiklerinden bahsetmektedirler.

İran ile Rusya arasında 18 Şubat 1828’de imzalanan Türkmençayı Anlaşması ile Revan ve Nahçıvan Hanlıkları Ruslara terkedildi. Bunun hemen arkasından 21 Mart 1828’de Çar I. Nikola bu iki hanlığı “Armianskaya Oblast” yani Ermenistan Vilayeti adı altında birleştirdi ve St. Petersburg’a bağlayarak Ermenilerin bağımsız Ermenistan beklentilerine set çekti.

Rusların doğu ve batı Kafkasya’daki toprak kazanımları beraberinde bir sosyal ve ekonomik sorunlar yumağını da getirdi. Geleneğin çok etkili olduğu bölge hanlıklarında St.Petersburg’a bağlı merkeziyetçi bir yönetimi gerçekleştirmek zordu. Ayrıca 25 yıldır Rus işgalinde olan Gürcistan örneğinde olduğu gibi yerel idareye ciddi ölçüde yetki verilmiş ve toplumun alıştığı yaşam tarzına devam etmesine çalışılmıştı. Ne var ki General Paskevich tam bir merkeziyetçiydi, bu geçişin olması ve bölgenin sosyal ve kültürel olarak da tamamen Rusya’ya ilhakı için çok çalıştı. Ondan sonra tayin edilen Baron V.F. Rosen ise daha gerçekçi ve ılımlıydı fakat artık başlamış olan merkeziyetçilik akımını durdurmayı başaramadı. 1840’da bölgede büyük bir idari değişiklik yapıldığında Rusça resmi dil olarak ilan edildi ve bütün karar organlarına Rusların yerleştirilmesi şart koşuldu. Hatta “Armianskaya Oblast” da ortadan kaldırıldı onun yerine bölge, “gubernii” denilen idari birimlere ayrıldı. Fakat bütün bu çabalar Serdar’ın kurmuş olduğu etkili bürokratik mekanizmanın yerini alacak bir sistemin hayata geçirilmesi için yeterli olmadı. 1850’lere gelindiğinde merkeziyetçi politikanın işe yaramadığını iyice anlayan Çar, Kont M.S. Vorontsov’u Kafkasya bölgesinin başına atadı ve onu kendisine bağladı. Zaten Revan’ın düşmesiyle birlikte Tiflis’in bir çeşit bölgesel idare merkezi olarak ortaya çıkması ata yurdunun önemini de büyük ölçüde azaltmıştı.

Bu dönemden başlayarak Han ailesi askerî değilse de idari ve ekonomik bir varlık olarak tekrar sahneye çıktı ve Serdar’ın kurduğu sisteminin bir bölümünün Rus İhtilali’ne kadar işlemesinde rol oynadı. Yani Ruslar han ailesini muhafaza ettiler ve onların halk arasında ortaya çıkan anlaşmazlıkların çözümünde oynadıkları geleneksel rolü bildikleri için günlük yaşamda statülerine fazla dokunmadılar. Bir başka deyimle, Han ailesini tamamen yok etmek yerine onların geleneklerden kaynaklanan önderliğinden yararlanma yolunu seçtiler. “Han Erivanski” olarak adlandırdıkları liderlere sınırlı da olsa hareket serbestliği verdiler. Bu bağlamda, mesela, Revan’da 1850’de kurulmasına izin verilen Şeriat Meclisinde Han ailesinden büyüklerin de yer aldığını düşünmek yanlış olmaz.

Serdar Ulu Han’ın ölümüyle yerine Muhibb-i Ali Han, onun ölümüyle oğlu Abbas Kulu Han (1840 -1913) ve onun da 1913’de ölümüyle Hasan Han (1870-1956) han oldular.

1827’den itibaren bölgeye yerleştirilmesine başlanan Ermeni nüfus XIX. yüzyıl sonlarında sayıca Türk nüfusa yaklaştı. Ekim 1917 Rus İhtilâli’nin bölgede yarattığı otorite buhranı üzerine bir de 28 Nisan 1918’de Ermenistan Cumhuriyeti’nin ilanı eklenince Han ailesinin can emniyeti kalmadı ve bunun hemen ertesinde, Revan'ı terk etmek zorunluluğu ortaya çıktı. Aile mensupları 1918 Mayısında önce Nahçıvan’a oradan da Tebriz’e gittiler. Hasan Han’ın büyük oğlu 1900 doğumlu Hüseyin Han, 1917 sonunda Türk ordusuna katılarak ömrü boyunca kara ve hava kuvvetlerinde görev yaptı, 1960’da Hava Tümgenerali rütbesiyle emekli oldu. Cumhuriyet’in ilk yıllarında Turgud soyadını almıştı ve 1971’de hayata gözlerini yumdu. Han ailesi varlığını, Hüseyin Han’ın çocukları ve torunlarıyla Türkiye’de sürdürmektedir.

Referanslar:

1. Türk Ansiklopesi, “Revan” maddesi 2. Çetinkaya, Nihat. “Iğdır Tarihi”, İstanbul 1996 3. Kırzıoğlu, Fahrettin. “Kars Tarihi”, İstanbul 1953 4. Kırzıoğlu Fahrettin. “Osmanlıların Kafkas Ellerini Fethi”. Ankara 1993 5. Keddie, Nikki R. “Qajar Iran and the Rise of Reza Khan”. Costa Mesa, California 1999 6. Lynch, H.F.B. “Armenia Travels and Studies”. Re-print, New York 1965 7. Bournoutian, George A. “The Khanate of Erevan Under Qajar Rule 1795 – 1828, California 1992 8. Von Haxthausen, August. "Transcaucasia", London 1854.

---

Hüseyin Kulu Han’ın 20 yıllık Serdarlığı sırasında Revan gelişmiştir. Han, muntazam işleyen bir bürokrasi kurmuş, teba üzerinde büyük baskı yapmayan doğrudan ve dolaylı, adil bir vergi sistemi uygulamış, başta sulama kanalları olmak üzere büyük alt yapı projeleri bitirmiştir. Bütün bunlar olurken bir taraftan da 1808’de General Gudovich’in liderliğindeki Rus ordusunu Revan önünde yenmiştir. Bunu takip eden ve yıllar süren çekişmeler sırasında kardeşi, çeşitli kaynaklarda lakabının savaşçı kişiliğinden dolayı “Sarı Aslan” olarak geçen, Hasan-Ali Han ile birlikte Ruslarla sürekli çekişme halinde olmuştur."

nüfus hakkında çelişik bilgiler

makalede "Nüfus" bölümündeki bilgiler bir biri ile çelişmektedir. ilk verilen bilgide Revan şehrinde ermenilerin nüfusun %20'sini oluşturduğu bilgisi verildiği halde daha sonra şöyle denilmektedir: "18. yüzyılın sonuna ve 19. yüzyılın başına başlarına kadar, Erivan şehrinde Ermeniler çoğunluktaydı."

nüfusun %20'si çoğunluk mu oluyor? Elməddin ər-Rafizi (mesaj) 18:29, 23 Ekim 2016 (UTC)

Şah I Abbas'ın ermenileri Ağrı dağı ve çevresindeki bölgelerden çıkarması ve böylece ermenilerin (sözde) doğu Ermenistan'da çoğunluklarıı kabetmeleri hakkındaki bilgi Revan hanlığının tarihi ve nüfusu ile ilgili değildir. bu yüzden makaleden kaldırdım. Elməddin ər-Rafizi (mesaj) 17:26, 7 Kasım 2016 (UTC)

Bu bir ansiklopedi mi yoksa keyfi isteyenin istediğini yazıp yayınlayacağı bir site mi? Hanlık hakkında yapılan "ermeni karakterini muhafaza etti" iddası mesnetsiz olduğundan ve Şah I Abbas'ın ermenileri göç ettirmesi konusunun Revan hanlığı ile ilgisi olmadığından dolayı değişiklik yaparak bunları kaldırdım. Ama Sabri76 adlı şahıs ise ne bir kaynak göstermeden ve ne de burada tartışma gereği bile duymadan makaleyi değiştirerek mezkur iddaları makaleye eklemiştir. Burada bu duruma müdahele edilecek mi? Yoksa sırayla değişiklik mi yapmamız gerekecek? Eğer burada yetkili birisi varsa müdahele etsin. Elməddin ər-Rafizi (mesaj) 17:12, 9 Kasım 2016 (UTC)

Kaynaklı bir bilgiyi kaldırmanızın amacı nedir? Yabancı kaynaklar da bizim soykırım yaptığımızı iddia ediyor ancak tarafsızlık adına buna yer vermek zorunda kalıyoruz. Eğer kaynağınız varsa buyrun ekleyin, x kaynağına göre % bilmem kaç y kaynağına göre bilmem kaç diyelim. Tarafsızlığı yakalayalım ancak lütfen kaynaklı bilgiyi çıkarmayalım. Ayrıca çıkardığınız kısım madde ile bütünlük arz ediyor. Doğu Ermenistan kullanımı ise literatürde kullanılan bir tabir. Ayrıca Doğu Ermenistan'daki nüfus çoğunluğunu kaybetmesiyle Erivan'daki nüfus çoğunluğunu kaybetmesi kavramları farklı kavramlardır.--Śαвяí¢αи76^ileti 18:58, 9 Kasım 2016 (UTC)

bilginin sadece kaynaklı olması yeterli değil aynı zamanda üzerine konuştuğumuz konu ile bağlantlı olmalıdır sırf kaynaklıdır diye kalkıp Safevi hanedanı döneminde devletin dilinin türkçe olduğu bilgisini de bu makaleye ekleye bilir miyiz? ben I Abbas'ın ermenileri göç ettirip ettirmediğini, ettirmişse ne kadarını göç ettirdiğini, bilginin kaynaklı olup olmamasını değil, kaynaklı olsa bile bu bilginin makale ile ilgili olmadığı sebebinden bu bilgiyi kaldırdım. ve yeniden eklenmemesi gerektiğinde de ısrarcıyım. çünkü Revan hanlığı 1747 yılında kurulmuştur, I Abbas'ın ermenileri göç ettirmesi ise 1600'lü yıllarda gerçekleşmiştir. yani 150 yıl önce yaşanmış bu olay Revan hanlığı ile ilgili değil Ermenistan tarihi ile ilgilidir. o yüzden buraya eklenemez. Elməddin ər-Rafizi (mesaj) 17:11, 10 Kasım 2016 (UTC)

hanlığın ermeni karakteri iddası

makalenin "Nüfus" adlı bölümünde, 3'cü paragrafta şöyle denilmektedir: "Hanlık, Nadir Şah dönemine kadar Ermeni karakterini muhafaza etti."

öncelikle ne Nadir Şah zamanına kadar ve ne de onun döneminde Revan hanlığı diye bir hanlık mevcut olmamıştır. Nadir Şah dönemine kadar ve Nadir Şah döneminde bölge Çukur Sad beylerbeyliği adlanıyordu. ikinci olarak ne Çukur Sad beylerbeyliği ve ne de Revan hanlığı ermeni kaaraktere sahip olmamıştır. tüm yöneticiler müslüman ve türk olmuşturlar, nüfusun %80'i müslüman ve türk olmuştur, hanlığın idari birimleri İslami olmuştur, bayrak İslami sembollerden oluşmuştur. öyleyse hangi ermeni karakterden söz edilmektedir? bu ifadenin acilen kaldırılmasını talep ediyorum. Elməddin ər-Rafizi (mesaj) 18:40, 23 Ekim 2016 (UTC)

hanlığın ermeni karakteri iddası hakkında hiç bir kaynak mevcut olmadığından dolayı bu asılsız iddayı makaleden kaldırıyorum. Elməddin ər-Rafizi (mesaj) 17:19, 7 Kasım 2016 (UTC)

Ermeni karakteri derken Nadir Şah zamanına kadar bölgedeki Ermenilerin çoğunluk olması kastediliyordur. Maddeyi okuyorum, bir sıkıntı yok ancak siz okuyunca neden sıkıntı çıkıyor anlamıyorum. Bu maddeyi kaliteli madde yapmak için "Əliyav & Həsənov-İrəvan xanlığı" ile "AZƏRBAYCAN XANLIQLARININ OSMANLI DÖVLƏTİ İLƏ SİYASİ ƏLAQƏLƏRİ (XVIII ƏSRİN II YARISI)" kitaplarını pdf olarak indirdim, ancak maddeyi düzenleyip geliştirmeyi yıllarca unuttum. Rahat bir zamana kavuşunca maddeyi düzenleyeceğim.--Śαвяí¢αи76^ileti 19:44, 9 Kasım 2016 (UTC)

Nadir Şah zamanına kadar ermenilerin çoğunlukta olması mı? öncelikle Rusya işgaline kadar bölgede ermeniler çoğunlukta değil azınlıkta olmuşturlar. zaten sözde akademik çalışmalarda da bu azınlık durumunun sebebi olarak Şah Abbas'ın ermenileri İran'a göç ettirmesi gösterilmektedir. kaldı ki, makalede de bu husus tasdik edilerek şöyle denilmektedir: "1605 yılında, I. Abbas Ağrı Dağı Vadisi ve çevresinde yaşayan Ermenileri bu bölgeden çıkarttı. Ermeniler böylelikle Doğu Ermenistan bölgesindeki çoğunluklarını kaybettiler."

hem çoğunluklarını kaybetmişler ve hemde Nadir Şah dönemine kadar çoğunlukta olmuşlar öyle mi? yoksa Nadir Şah I Abbas'dan önce mi yaşamıştır?

ikinci olarak, Nadir Şah dönemine kadar Revan hanlığı mevcut olmamıştır. Revan hanlığı 1747'den yani Nadir Şah'ın ölümünden sonra kurulmuştur. şu halde "Nair Şah dönemine kadar Revan hanlığı...." sözünün ne anlamı var?

üçüncü olarak, faraza ermeniler Revan hanlığında çoğunlukta olmuş olsalar bile bu Revan hanlığını "ermeni karakterli" yapmaz. çünkü Revan hanlığının yasaları, bayrağı, yöneticileri, yönetim şekli ermenilerle değil müslüman-türklerle bağlıdır. sırf bu arazide (faraza) ermeniler çoğunlukta oldu diye bu Revan hanlığını (devleti) ermeni karakterli yapmaz. Elməddin ər-Rafizi (mesaj) 17:11, 10 Kasım 2016 (UTC)

Kaynaklı bilgilerin birbirleriyle çelişmesi/çatışması durumunda yapılacak iş, bir kısmını silmek/sansürlemek değil, her birini uygun olduğunca maddeye aktarmaktır, kaynaklı bir şekilde. Ayrıca, aradığımız özgün araştırma değil, güvenilir ve doğrulanabilir kaynaklardır. --Deniz (mesaj) 18:30, 12 Kasım 2016 (UTC)

mesele kaynaklı (veya kaynaksız) bilgilerin biribirisi ile çatışıp çatışmadığı değil, bilginin madde ile ilgili olmamasıdır. (diyelim ki,) I Abbas gerçekten de ermenilerin 1 milyon, 5 milyon, olmadı 10 milyonluk bölümünü göçettirmiş. bunun Revan hanlığı ile ilgisi nedir? kaynaklı ve bilgili olduğu için Safevi ailesi döneminde devlet dilinin türkçe olduğunu da buraya ekleyelim mi? Elməddin ər-Rafizi (mesaj) 15:23, 13 Kasım 2016 (UTC)

Makale koruma altına alınsın

"Nüfus hakkında çelişkiıi bilgiler" ve "hanlığın ermeni karakteri iddası" başlıklı bölümlerde yaptığım değişikliklerin sebebini bildirdim ve değişiklik hususunda tartıştım. ama ne hikmetse her önüne gelen tartışma gereği bile duymadan makaleyi değiştiriyor. Bu yüzden makalenin koruma altına alınmasını talep ediyorum. Elməddin ər-Rafizi (mesaj) 15:37, 12 Kasım 2016 (UTC)

Ne ilginçtir ki, bu madde bazıları için çok ilgi çekicidir. Öyle ki, önce Sabri76, sonra Sakhalinio, daha sonra Bulgu ve şimdi de Pragdon adlı üyeler burada hakkında tartıştığım 2 değişiklik üzerinde ısrarcı olmuşlar. Ama buna rağmen neredeyse hiç biri tartışma gereği duymamış bile. Öyle görünüyor ki, bu madde daha pek çok kişinin "ilgisini çekecektir". Bu nedenle maddenin koruma altına alınmasını tekrar talep ediyorum. Elməddin ər-Rafizi (mesaj) 15:54, 13 Kasım 2016 (UTC)