İçeriğe atla

Taç utangaçlığı

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Buenos Aires San Martín meydanındaki ağaçlar, Arjantin

Taç utangaçlığı, bazı ağaç türlerinde sık olarak bulundukları ortamlarda ağaçların taçlarının birbirine değmediği, kanal benzeri boşluklarla bir gölgelik oluşturduğu gözlenen bir fenomendir.[1][2] Bu fenomen en çok aynı tür ağaçların bir arada oldğu yerlerde gözlenir, ancak aynı zamanda farklı türlerin ağaçları arasında da görülebilir.[3]>[4] Ağaçların neden böyle bir taç utangaçlığının ağaçlar arasında görüldüğü konusunda birçok hipotez vardır; rüzgarda dalların uç kısımlarının birbirine değerek kırılmasını önelemek, böcek geçişlerini engellemek.[5]

Olası fizyolojik açıklamalar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Taç utangaçlığının fizyolojik temeli kesin olarak belirlenmiş değildir.[3] Bu fenomen 1920'lerden beri bilimsel literatürde tartışılmaktadır.[6] Çeşitli hipotezler ve deneysel sonuçlar, farklı türler arasında yakınsak evrim örneği gibi birden fazla mekanizmanın olduğunu düşündürebilir.

Bazı hipotezler, taç dalların uçlarının kırılmasının, rüzgar yoluyla birlirlerine çarparak budanmasına neden olduğunu öne sürmektedirler. Rüzgarlı bölgelerdeki ağaçlar, rüzgarlar sırasında birbirleriyle çarpıştıklarından fiziksel hasar görürler. Aşınma ve çarpışmaların bir sonucu olarak, böyle bir fenomenin görüldüğünü ileri sürülmektedir.[7] Taçların rüzgarlarda çarpışması yapay olarak önlendiğinde, ağaç dallarının aradaki boşlukları yavaş yavaş doldurdukları gözlenir.[8]

Benzer şekilde, bazı araştırmalar büyüme nodüllerinde sürekli aşınmanın tomurcuk dokusunu yanlamasına büyümeye devam edemeyecek şekilde bozduğunu göstermektedir. 1955 yılında okaliptüs 'deki taç utangaçlık desenlerini inceleyen Avustralyalı ormancı M.R. Jacobs, ağaçların büyüyen uçlarının aşınmaya karşı hassas olduğuna ve taç utangaçlığı boşluklarına neden olduğunu ileri sürmüştür.[9] Miguel Franco (1986) Sitka ladin dallarının ve Japon karaçamının, sürgünleri öldüren aşınma nedeniyle fiziksel hasara uğradığını gözlemledi.[10][11]

Bir hipoteze göre, taç utangaçlığının bitişik bitkiler tarafından karşılıklı ışık algılaması ile ilgili olması gerektiği öne sürülmektedir. Fotoreseptör aracılı gölge önleme yanıtı, çeşitli bitki türlerinde fotoreseptörler aracılığıyla gölge önleme durumu iyi belgelenmiş bir davranıştır.[12] Bu komşu tespit ve algılamasının, çeşitli benzersiz fotoreseptörlerin bir fonksiyonu olduğu düşünülmektedir. Bitkiler, büyük ölçüde fitokrom fotoreseptörlerinin aktivitesi ile tamamlandığı düşünülen bir görev olan geri dağılmış uzak kırmızı (FR) ışığı algılayarak komşuların yakınlığını algılayabilir.[13] Benzer şekilde, mavi (B) ışık da bitkiler tarafından gölgeden kaçınma tepkisini indüklemek için kullanılır, muhtemelen komşu bitkilerin tanınmasında rol oynar.[14]

Taç utangaçlığı, ağaçların gölgeden kaçınmak için birlikte geliştirdikleri bir davranışın sonucu olarak meydana gelen bir olay olarak karekterize edilebilir.[3][15] 1977'de Dryobalanops aromatica üzerinde çalışan Malezyalı biliminsanı Francis S. P., büyüyen uçların ışık seviyelerine duyarlı olduğunu ve indüklenen gölge nedeniyle bitişik yapraklara yaklaşırken büyümeyi bıraktığını öne sürmüştür.[3][15] 2015 yılında yapılan bir çalışmada, Arabidopsis 'in akraba ve akraba olmayan türler arasında yetiştirildiğinde farklı yaprak yerleştirme stratejileri gösterdiği, farklı komşulara göre farklı dal uzama şekli göstererek akrabalardan kaçındığı ileri sürülmüştür. Bu tepkinin, birden fotoreseptör modelin düzgün bir işleyişine bağlı olduğu gösterilmiştir.[16] 1998'de yapılan bir çalışmada, taç çekingenliğinin açıklaması olarak fotoreseptör aracılı büyümenin benzer sistemleri önerilmiştir,[3][15] ancak fotoreseptörler ve taç asimetrisi arasındaki nedensel bir bağ henüz deneysel olarak kanıtlanmamıştır. Bu, yalnızca benzer özelliklerdeki türler arasında sergilenen birbirine bağlı taç utangaçlığı örneklerini açıklayabilir.[3][4]

Türler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Taç utangaçlığı gösteren ağaç türleri:

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Norsiha A. and Shamsudin (25 Nisan 2015). "Shorea resinosa : Another jigsaw puzzle in the sky". Forest Research Institute Malaysia. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020. 
  2. ^ H Fish, VJ Lieffers, U Silins, RJ Hall (2006). "Crown shyness in lodgepole pine stands of varying stand height, density and site index in the upper foothills of Alberta". Canadian Journal of Forest Research. 36 (9). ss. 2104-2111. doi:10.1139/x06-107. 
  3. ^ a b c d e f g h Alan J Rebertus (1988). "Crown shyness in a tropical cloud forest" (PDF). Biotropica. 20 (4). ss. 338-339. doi:10.2307/2388326. ISSN 0006-3606. JSTOR 2388326. [ölü/kırık bağlantı]
  4. ^ a b c K. Paijmans (1973). "Plant Succession on Pago and Witori Volcanoes, New Britain" (PDF). Pacific Science. 27 (3). University of Hawaii Press. ss. 60-268. ISSN 0030-8870. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020. 
  5. ^ "Tropical Rain Forest". Woodland Park Zoo. s. 37. 2 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020. 
  6. ^ "TASS III: Simulating the management, growth and yield of complex stands" (PDF). 27 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Mart 2020. 
  7. ^ Franco, M (14 Ağustos 1986). ". The influences of neighbours on the growth of modular organisms with an example from trees". Biol. Sci. 313 (1159). ss. 313, 209-225. doi:10.1098/rstb.1986.0034. 
  8. ^ Victor Lieffers. "Crown shyness in maturing boreal forest stands". SFM Network Research Note Series. Cilt 36. ISSN 1715-0981. 25 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2015. 
  9. ^ Maxwell Ralph Jacobs (1955). Growth Habits of the Eucalypts. Forestry and Timber Bureau. 29 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020. 
  10. ^ M. Franco (14 Ağustos 1986). "The Influences of Neighbours on the Growth of Modular Organisms with an Example from Trees". Philosophical Transactions of the Royal Society B. 313 (1159). ss. 209-225. doi:10.1098/rstb.1986.0034. 
  11. ^ J. Bastow Wilson and Andrew D.Q. Agnew. "2 Interactions between species". The nature of the plant community: a reductionist view. University of North Carolina at Chapel Hill. 20 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020. 
  12. ^ Ballaré, CL; Scopel, AL; Sánchez, RA (19 Ocak 1990). "Far-red radiation reflected from adjacent leaves: an early signal of competition in plant canopies". Science. 247 (4940). ss. 329-32. doi:10.1126/science.247.4940.329. PMID 17735851. 
  13. ^ Ballare, C. L.; Sanchez, R. A.; Scopel, Ana L.; Casal, J. J.; Ghersa, C. M. (Eylül 1987). "Early detection of neighbour plants by phytochrome perception of spectral changes in reflected sunlight". Plant, Cell and Environment. 10 (7). ss. 551-557. doi:10.1111/1365-3040.ep11604091. 
  14. ^ Christie, JM; Reymond, P; Powell, GK; Bernasconi, P; Raibekas, AA; Liscum, E; Briggs, WR (27 Kasım 1998). "Arabidopsis NPH1: a flavoprotein with the properties of a photoreceptor for phototropism". Science. 282 (5394). ss. 1698-701. doi:10.1126/science.282.5394.1698. PMID 9831559. 
  15. ^ a b c F.S.P. Ng (1997). "Shyness in trees". Nature Malaysiana. Cilt 2. ss. 34-37. 
  16. ^ Crepy, María A.; Casal, Jorge J. (Ocak 2015). "Photoreceptor-mediated kin recognition in plants". New Phytologist. 205 (1). ss. 329-338. doi:10.1111/nph.13040. PMID 25264216. 
  17. ^ Margaret Lowman; Soubadra Devy; T. Ganesh (22 Haziran 2013). Treetops at Risk: Challenges of Global Canopy Ecology and Conservation. Springer Science & Business Media. s. 34. ISBN 978-1-4614-7161-5. 8 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020. 
  18. ^ R. G. Florence (Ocak 2004). Okaliptüs Ormanlarının Ekolojisi ve Silvikültürü. Csiro Yayıncılık. s. 182–. ISBN 978-0-643 -09064-4. 
  19. ^ James W. Goudie, Kenneth R. Polsson, Peter K. Ott (2008). "An empirical model of crown shyness for lodgepole pine (Pinus contorta var. latifolia [Engl.] Critch.) in British Columbia". Forest Ecology and Management. 257 (1). ss. 321-331. doi:10.1016/j.foreco.2008.09.005. ISBN 9781437926163. 5 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020. 
  20. ^ Francis E. Putz, Geoffrey G. Parker and Ruth M. Archibald (1984). "Mechanical Abrasion and Intercrown Spacing" (PDF). American Midland Naturalist. 112 (1). ss. 24-28. doi:10.2307/2425452. JSTOR 2425452. 2 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Mart 2020. 
  21. ^ a b RO Lawton and Francis E Putz. "The vegetation of the Monteverde Cloud Forest Reserve". Brenesia. Cilt 18. ss. 101-116. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Taç_utangaçlığı&oldid=32924586" sayfasından alınmıştır