Türkmenistan ekonomisi
| Türkmenistan ekonomisi | |
|---|---|
 Hazar Denizi üzerinde bir petrol platformu | |
| Derece | 87.(2021) |
| Para birimi | Türkmenistan manatı (TMT) |
| Mali yıl | Takvim yılı |
| Ticaret organizasyonları | Bağımsız Devletler Topluluğu, EİT |
| İstatistikler | |
| GSYİH | 104.539 milyar $ (SAGP 2021)[1] |
| GSYİH büyüme |  %10.4 (2022) |
| Kişi başı GSYİH | 11,630 $ (2016) |
| Sektörel GSYİH dağılımı | tarım: %12.7; endüstri: %49.3; hizmet: %37.9 (2016) |
| Enflasyon (TÜFE) | %11 (2016) |
| Yoksulluk sınırı altındaki nüfus | %0.2 |
| İşgücü | 2.305 milyon (2013) |
| İşsizlik | %11 (2016) |
| Ana endüstriler | doğalgaz, petrol ve petrol ürünleri, tekstil, gıda işleme |
| Dış ticaret | |
| İhracat |  8.7 milyar $ (2016) |
| İhraç malları | doğalgaz, ham petrol, petrokimyasallar, tekstil, pamuk lifi |
| Ana ihracat ortakları |  Çin %70  Türkiye %5.3  İtalya %5.3  Afganistan %4.5 Rusya %4.1 (2016)[2] |
| İthalat | 7.4 milyar $ (2016) |
| İthalat malları | makine ve ekipmanlar, kimyasallar, gıda |
| Ana ithalat ortakları | Türkiye %26.4 Rusya %10.5 Japonya %8.6 Almanya %8.2 Güney Kore %7.8 Çin %7.2 İtalya %5.2 (2016)[3] |
| Kamu maliyesi | |
| Gelirler | 7.047 milyar $ (2014) |
| Giderler | 6.699 milyar $ (2014) |
| Ekonomik yardım | 27.04 milyar $ (31 Aralık 2014) |
| Dış rezervler | 27.04 milyar $ (2014)[4] |
| Ana veri kaynağı: CIA World Fact Book Diğer bir bilgi verilmemiş, değerlerin tümü ABD Doları ile ifade edilmiştir. | |
Türkmenistan ekonomisi, temel olarak tarım ile petrol ve doğalgaza dayanmaktadır. Türkmenistan dünyanın dördüncü büyük doğal gaz rezervlerine sahip olup dünyanın 9. büyük pamuk üreticisidir. Türkmenistan ekonomisi 2011 yılından bu yana gerçekleştirdiği çeşitli ekonomik reformlar sayesinde önemli bir büyüme yüzdesi kazanmıştır.Türkmenistan günümüzde dünyanın en hızlı büyüyen ekonomisidir.
Saparmurat Niyazov devlet başkanı olduktan sonra 1991 yılından itibaren halka ücretsiz verilmekte olan su, doğalgaz, elektrik ve tuz, refah seviyesindeki gerilemeye paralel olarak Kurbankulu Berdimuhammedov'un çıkardığı bir kararname ile 1 Ocak 2019'dan itibaren ücretlendirilmeye başlanmıştır.[5]
Türkmenistan, büyük ölçüde sulanan alanlarda yoğun tarıma ve devasa gaz ve petrol kaynaklarına sahip bir çöl ülkesidir. Doğal gaz rezervleri açısından 2020 yılı itibarıyla dünyada 4. sırada yer almaktadır.[6] Türkmenistan'ın en büyük iki tarımsal ürünü, çoğu ihracata yönelik üretilen pamuk ve çoğu yurt içinde tüketilen buğdaydır.[7] Türkmenistan, dünyanın ilk dokuz pamuk üreticisi arasında yer almaktadır.
1998'den 2005'e kadar Türkmenistan, doğal gaz için yeterli ihracat yollarının eksikliğinden ve yoğun kısa vadeli dış borç yükümlülüklerinden muzdaripti. Bununla birlikte, aynı zamanda, toplam ihracat, büyük ölçüde yüksek uluslararası petrol ve gaz fiyatları nedeniyle, 2003'ten 2008'e kadar yılda ortalama yaklaşık %15 arttı. Sovyet döneminde olduğu gibi, merkezi planlama ve devlet kontrolü yaygınlaştı. sistem ve Niyazov hükûmeti (1991-2006 iktidarda) sürekli olarak piyasa reform programlarını reddetti. Devlet, 1990'ların başından 2019'a kadar çok çeşitli mal ve hizmetleri sübvanse etti. 2007'de seçilmesinin ardından, Başkan Gurbanguly Berdimuhamedow ülkenin çift döviz kurunu birleştirdi, manatın yeniden adlandırılmasını emretti, benzin için devlet sübvansiyonlarını azalttı ve kalkınmayı başlattı. Hazar Denizi'nde özel bir turizm bölgesi (Awaza) oluşturuldu.
2009'dan beri Türkmenistan sabit bir döviz kurunu koruyor. O yıl, oran 1 ABD doları olarak 2,85 Türkmenistan manatı olarak belirlendi. 1 Ocak 2015'te resmi döviz kuru 1 ABD doları olarak 3,50 Türkmenistan manatı olarak değiştirildi. Ancak, Şubat 2021 itibarıyla karaborsa döviz kuru dolar karşısında 29-30 manat civarında dalgalanıyordu.Nisan ortası itibarıyla karaborsa manat-dolar kuru dolar karşısında 40 manat'a kadar inmişti.
Maliye Politikası
[değiştir | kaynağı değiştir]Devlet bütçesi “Bütçe Sistemi Hakkında Kanun”a uygun olarak hazırlanır ve uygulanır. Kanun, yönetimin düzenlenmesi ve bütçe sisteminin işletilmesinin yasal temellerini belirler ve her düzeyde bütçeler arasındaki karşılıklı ilişkileri düzenler. Türkmenistan hükûmeti devlet bütçe taslağını görüşür ve Türkmenistan Devlet Başkanı'na sunar. Mali yılın başlangıcından bir ay önce, Türkmenistan Devlet Başkanı, devlet bütçe taslağını görüşülmek ve kabul edilmek üzere Türkmenistan Meclisine (Mejlis) sunar. Ekonomi ve Maliye Bakanlığı, devlet maliyesinden sorumludur.
Bütçe istatistikleri güvenilmezdir çünkü hükûmet büyük miktarlarda bütçe dışı fon harcaması yapar.[8] Türkmenistan hükûmetinin 2021 bütçesi, 2020'de 84,39 milyar manat ve 2017'de 103,57 milyar manat olan gelirden 79,5 milyar manat gelir. 2021 harcama bütçesi 72,1 milyar manat olarak belirlendi.[9][10]
Türkmenistan Merkez Bankası, Türkmenistan manatı arzını kontrol ediyor, ancak para arzı hakkında veri yayınlamıyor.
Merkez Bankası nakitsiz işlemleri teşvik eder. 2020'nin Ocak-Nisan döneminde, banka kartları kullanılarak yapılan nakitsiz işlem hacmi, 2019'un aynı dönemine göre üç kattan biraz fazla artarak 1,9 milyar manatın biraz altına ulaştı. Nakit ödemeden elektronik ödemeye geçiş sorunsuz değildi; otomatik vezne makinelerinde nakit sıkıntısı ve satış noktalarında kartlı ödeme imkanlarının yetersiz olduğu bildirildi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Ministry of Foreign Affairs of Turkey, Economy of Turkmenistan". 9 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2016.
- ^ "Export Partners of Turkmenistan". CIA World Factbook. 2016. 13 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2017.
- ^ "Import Partners of Turkmenistan". CIA World Factbook. 2016. 17 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2017.
- ^ "Turkmen Central Bank reserves". PortTurkey.com. 31 Aralık 2014. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2016.
- ^ Samar, Kamuran (14 Ekim 2018). "Türkmenistan'da bedava gaz, elektrik ve su dönemi sona eriyor". Euronews. 3 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2020.
- ^ "Statistical Review of World Energy" (PDF). BP. 2020. 17 Haziran 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "The World Factbook". 10 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2015.
- ^ "Country Profile: Turkmenistan" (PDF). Federal Research Division, Library of Congress. February 2007. Archived from the original on 11 Mart 2013.
Bu madde, bu kaynaktan alınan kamu malı olan bir metni içermektedir.
- ^ "Госбюджет Туркменистана на 2021 год опять оказался меньше, чем предыдущий" (Rusça). RFE/RL. 26 Ekim 2020. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2021.
- ^ "Закон Туркменистана о Государственном бюджете Туркменистана на 2021 год" (Rusça). «Туркменистан: золотой век». 25 Ekim 2020. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2021.
 | Türkmenistan ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Ekonomi veya finans ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
