İçeriğe atla

Türk Silahlı Kuvvetleri

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Türk Orduları sayfasından yönlendirildi)
Bu madde, Türkiye'nin askerî gücü hakkındadır. Türk Silahlı Kuvvetlerinin yönetim organı için Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı maddesine bakınız.
Türk Silahlı Kuvvetleri
Türk Silahlı Kuvvetleri amblemi
KuruluşMÖ 209 (sembolik)[1]
3 Mayıs 1920[a]
Birimler
KarargâhGenelkurmay Başkanlığı
Bakanlıklar, Ankara
Websitetsk.tr
Komuta
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan
Millî Savunma Bakanı Yaşar Güler
Genelkurmay Başkanı Orgeneral Metin Gürak
Genel Bilgiler
Askerlik yaşı20
Zorunlu askerlik1/6/12 ay (rütbeye bağlı)
Askere alınması mümkün
olan vatandaş sayısı		42.437.378 (2023)[3], yaş 18-41[9]
Askere alınmaya uygun
olan vatandaş sayısı		35.627.466 (2023)[3], yaş 18-41[9]
Her sene askerlik yaşına
genel vatandaş sayısı		1.411.811 (2023)[3]
Etkin personel sayısı675.800[3][4]
Rezerve personel sayısı380.000[3]
Dış personel sayısı Irak'ta ~1.030[5]
 Kuzey Kıbrıs'ta 36.000
 Bosna-Hersek'te 480[6]
 Kosova'da 380[kaynak belirtilmeli]
 Somali'de 200[7]
 Libya'da 35[kaynak belirtilmeli]
 Lübnan'da 100[8]
Maliye
Harcamalar183.000.000.000 ₺ (2023)[10]
GSYİH paydası%1,7[11]
Sanayi
Yıllık ithalat1,2 milyar $[12]
Yıllık ihracat1,2 milyar $[13]
İlgili maddeler
TarihTürk askerî tarihi
RütbelerTürk rütbe dereceleri

Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK), yurt dışından gelecek tehdit ve tehlikelere karşı Türk vatanını savunmakla görevli askerî kuvvettir. Görevi caydırıcılık sağlayacak şekilde askerî gücün muhafazasını ve güçlendirilmesini sağlamak, Türkiye Büyük Millet Meclisi kararıyla yurt dışında verilen görevleri yapmak ve uluslararası barışın sağlanmasına yardımcı olmaktır.[14]

Türk Silahlı Kuvvetlerinin başkomutanlığı Türkiye Büyük Millet Meclisinin manevi varlığından ayrılamaz ve cumhurbaşkanı tarafından temsil olunur. Genelkurmay başkanı, savaşta başkomutanlık görevini Cumhurbaşkanlığı namına yerine getirir.[15]

Türk Kara Kuvvetleri, Türk Deniz Kuvvetleri ve Türk Hava Kuvvetlerinden oluşmaktadır.[16] 2024 yılı itibarıyla sayı bakımından dünyanın 8[17], NATO'nun ise en güçlü 3.[18] ordusudur.

Türk Silahlı Kuvvetleri’ne son hâlini Mareşal Mustafa Kemal Atatürk vermiştir. Osmanlı İmparatorluğu'nun Birinci Dünya Savaşı'nda yenilmesi sonrası İtilaf Devletleri Türk ordularını dağıtmış, Anadolu'yu işgale başlamıştır. Bu durum karşısında Türk milleti, Kuvâ-yi Milliye adı altında düzensiz biçimde ve bölgesel bazda işgale direnmeye başlamıştır. 9. Ordu Müfettişi olarak Samsun'a çıkan Mustafa Kemal Paşa, Türk Kurtuluş Savaşını başlatmış ve öncelikli olarak düzensiz Kuvâ-yi Milliye birliklerini düzenli ordu çatısı altında birleştirmeye çalışmıştır. Modern Türk ordusunun temelleri de bu zamanlarda atılmış, Kuvâ-yi Milliye birliklerinin başlarına subaylar geçirilmiş ve TBMM Orduları adı altında düzenli bir ordu formuna sokulmuştur. Düzenli hale getirilen Türk ordusunun ilk kazandığı muharebe, Garp Cephesi Kumandanı Miralay İsmet (İnönü) Bey kumandanlığında icra edilen I. İnönü Muharebesi'dir.[19] Cumhuriyet'in ilanından sonra da yine Mustafa Kemal Atatürk tarafından Türk Silahlı Kuvvetlerinin modernizasyon süreci büyük bir hızla devam ettirilmiştir.

Modern Türk ordusu daha sonra 1950 yılında Kore Savaşı'na Şimal Yıldızı adı verilen bir tugayla katılmıştır. Tugay; Busan, Suvan, Kumhwa, Elco bölgelerinde gerçekleşen savaşlarda boy göstermiştir. Kunu-ri Muharebesi sırasında gerçekleştirilen direniş ile birlikte 8. Amerikan ordusunun tümüyle Çin ordusu tarafından yok edilmesini engellemiştir. 1960'lı yıllarda Kıbrıs'ta Türklere karşı saldırılar başlayınca Kıbrıs'a operasyon için hazırlıklara başlamış ve 1974'te Kıbrıs Barış Harekâtı'nı gerçekleştirmiştir. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin kuruluşunda önemli rol oynamıştır.

1980'li yıllarda PKK'nın kurulmasıyla birlikte Türkiye sınırları içinde PKK ile mücadeleye başlamıştır. 1990'lı yıllarda mücadeleyi Kuzey Irak'a taşımış ve Kuzey Irak'ta Çelik Harekâtı, Çekiç Harekâtı gibi sınır ötesi operasyonlar gerçekleştirmiştir. 1995 yılında Yunanistan ile yaşanan Kardak Krizi'nde kayalıklara çıkan Türk komandoları adaya Türk bayrağı dikmiştir, bu durum Yunanistan genelkurmay başkanını istifa ettirmiştir. 1998 yılında PKK'nın kurucusu Abdullah Öcalan'ın Suriye'de bulunması sebebiyle Suriye'yle ilişkiler gerilmiş, Türk ordusu bu gelişmelerin üstüne Suriye sınırına yığınak yapmıştır. Baskılar sonucu Adana Mutabakatı imzalanmış ve Türk ordusunun baskısı sonucu Abdullah Öcalan Suriye'den sınır dışı edilmiştir.

2008 yılında Kuzey Irak'a PKK ile mücadele amacıyla Güneş Harekâtı'nı gerçekleştirmiştir. İlerleyen yıllarda PKK'nın Türkiye doğusuna yaptığı yığınakları ortadan kaldırabilmek amacıyla Hendek operasyonlarını yapmıştır. Hendek operasyonlarının ardından Suriye İç Savaşı'na müdahalede bulunmuş Fırat Kalkanı Harekâtı ile Halep'in kuzeyinde bulunan IŞİD varlığını bitirmiş, YPG'nin Menbic ile Afrin kantonunu birleştirmesini engellemiştir. 2017 yılında İdlib'e girip gözlem noktaları oluşturmaya başlamıştır. 2018 yılında Afrin'e operasyon gerçekleştirip YPG'yi Afrin'den atmıştır. Afrin'de YPG'ye operasyon gerçekleştirdiği tarihlerde Kararlılık Harekâtı'nı başlatmış Kuzey Irak'a yeni bir askerî operasyonda bulunmuştur. Kararlılık Harekâtı Pençe Operasyonları ile genişletilmiştir ve Türk ordusu Kuzey Irak'ta belirli bölgeleri kontrol etmeye başlamıştır. Pençe Operasyonları sürerken Fırat'ın doğusunda bulunan YPG'ye Barış Pınarı Harekâtı ile müdahalede bulunmuş, 8 gün sürdürülen harekâtta 4820 kilometrekare alanı kontrol etmiştir. İdlib'de Türk birliklerine Rus ordusunun ve Suriye ordusunun saldırıları sonrası Türk Silahlı Kuvvetleri Bahar Kalkanı Harekâtı'nı da icra etmiştir.

Türk ordusu günümüzde Türkiye Cumhuriyeti tarafından terör örgütü olarak tanınan PKK'ya karşı Irak'ın kuzeyinde Pençe Operasyonları'nı sürdürmektedir diğer yandan İkinci Libya İç Savaşı'na direkt olarak dahil olmuştur ve taraflardan birisi olan Ulusal Mutabakat Hükûmeti'ne danışmanlık yardımında bulunmaktadır. Türk Silahlı Kuvvetleri, 2021'de tahmini 895.000 askerî ve paramiliter personeliyle ABD Silahlı Kuvvetleri'nden sonra NATO'daki en büyük ikinci askerî güçtür.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Türk askerî tarihi

I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı İmparatorluğu 7 cephede savaşa 2.850.000 kişiyi silah altına alarak girdi. Bu ordu 70 piyade, 2 süvari tümeninden oluşan 24 kolordulu 9 ordu birliğiydi. Mondros Mütarekesi'nden sonra zorunlu terhislerle 50.000 kişiye inmişti. Ancak Osmanlı ordusunun kalan iki kolordusundan biri Suriye cephesinden Ankara'ya konuşlanan Ali Fuat Paşa komutasındaki 20. Kolordu, diğeri ise Kafkas Cephesinde Erzurum'da konuşlandırılmış Kâzım Karabekir komutasındaki 15. Kolordu'ydu.[20]

Türk Kurtuluş Savaşı sırasında ve sonrasında bu kolordular ve Kuvâ-yi Milliye birlikleri TBMM tarafından düzenli hale getirilerek modern Türk ordusunun temelleri atılmıştır. Kurtuluş Savaşı modern Türk ordusunun katıldığı ve kazandığı ilk savaş kabul edilebilir. Türkiye Cumhuriyeti kurulduğunda bu ordular yeni bir yapılandırmayla Türk Silahlı Kuvvetleri adını almıştır. Türk ordusu Cumhuriyet tarihi boyunca birçok isyan bastırmış, Kore Savaşı ve Kıbrıs Harekâtı'nda savaşmış, PKK'ya karşı operasyonlar yapmıştır. Ayrıca Afganistan, Kosova, Lübnan, Somali gibi birçok ülkeye uluslararası askerî kuvvetlere destek amaçlı asker göndermiştir.[21][22]

Savaşlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kurtuluş Savaşı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Kurtuluş Savaşı
Kurtuluş Savaşı'nda Ankara Hükûmeti'ne bağlı Türk piyadeler.

I. Dünya Savaşı'ndan yenik çıkan Osmanlı İmparatorluğu'nun İtilaf Devletleri'nce işgali sonucunda Mîsâk-ı Millî sınırları içinde ülke bütünlüğünü korumak için girişilen çok cepheli siyasi ve askerî mücadele. 1919-1922 yılları arasında gerçekleşmiş ve 11 Ekim 1922'de imzalanan Mudanya Mütarekesi ile fiilen, 24 Temmuz 1923'te imzalanan Lozan Antlaşması ile resmen sona ermiştir ve Mîsâk-ı Millî hedeflerine büyük ölçüde ulaşılmıştır. Ağustos 1922'de Türk kuvvetleri 207.941 kişiydi.[23] Batı, Doğu, Güney cephelerinde savaştı. Çatışmalar Batı cephesinde I. İnönü Muharebesi ve II. İnönü Muharebesi, Kütahya-Eskişehir Muharebeleri, Sakarya Meydan Muharebesi, Büyük Taarruz, Başkomutanlık Meydan Muharebesi'dir.

Kore Savaşı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana maddeler: Kore Savaşı'nda Türkiye ve Kunu-ri Muharebesi
Kore harekâtı sırasında gözlem yapan Türk askeri.

Türkiye Cumhuriyeti, 1950 yılında başlayan Kore Savaşı'na fiilen katılmış ve 1950'den 1953'e kadar tugay büyüklüğünde bir kuvvetle Kuzey Kore'ye karşı savaşmıştır. Sovyet baskısına karşı müttefikler arayan ve bu sebeple NATO'ya girmek isteyen Türkiye, bu isteklerini daha kolay elde etmek ve Amerika'ya yakınlaşmak amacıyla Kore Savaşı'na bir tugay yollamıştır.[24][25]

Kıbrıs Barış Harekâtı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Kıbrıs Harekâtı

20 Temmuz 1974'te Başbakan Bülent Ecevit’in emriyle Türk Silahlı Kuvvetlerinin Kıbrıs'ta başlattığı askerî harekat iki aşamalı olarak gerçekleştirilmiş, birinci aşamasında Kıbrıs'ın adasına havadan paraşütlü askerlerin uçaklarla indirilmiş ve denizden Türk Deniz Kuvvetleri'ne ait savaş gemileriyle Türk askeri karaya çıkarılmıştır. Birinci harekat sonunda ateşkes ilan edilmiş ve Cenevre'de barış görüşmeleri başlamıştır ancak barışın sağlanamayacağı kesinleşince ikinci ve son harekât Bülent Ecevit’in "Ayşe Tatile Çıksın" parolasıyla 13 Ağustos'ta Türk birlikleri tarafından başlatıldı. Türk birlikleri 14 Ağustos'ta Lefkoşa'ya, 15 Ağustos'ta Lefke ve Mağusa'ya girdi. Harekât neticesinde bir taraftan Mağusa'ya diğer taraftan Lefke'ye varılarak Türk tarafının sınırları çizildi. Harekatın sonucunda Rum birlikleri mağlup edilmiş ve Kıbrıs'ın kuzeyinde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kurulmuştur.[26]

Operasyonlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Terör ile mücadele

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Türkiye-PKK çatışmaları
Ana madde: 2015-16 Şırnak çatışmaları

Türk Silahlı Kuvvetleri, PKK ile 1980'li yıllardan beri mücadele etmektedir. Millî Savunma Bakanlığı verilerine göre 1984-2009 arasında 5821 TSK askeri, 775 emniyet görevlisi, 1350 köy korucusu, 4.828 sivil çatışma ve saldırılarda hayatını kaybetmiş, bununla birlikte yaklaşık 28.000 PKK militanı öldürülmüştür.[27] Bu mücadele çerçevesinde PKK'nın iki numaralı adamı Şemdin Sakık 14 Nisan 1998'de, elebaşı Abdullah Öcalan ise 15 Şubat 1999'da yakalanmışlardır. Türkiye, Abdullah Öcalan’ın 15 Şubat’ta yakalandığını, 16 Şubat 1999’da Başbakan Bülent Ecevit’in yaptığı, “Abdullah Öcalan Türkiye’dedir” açıklamasıyla öğrendi.[28] Yargılama süreçlerini takiben vatana ihanet suçundan müebbet hapis cezası ile cezalandırılarak cezaevine konulmuşlardır. Yine Türk Silahlı Kuvvetleri 1991 yılından beri Kuzey Irak'taki PKK kamplarına yönelik Süpürge, Kazıma, Atmaca, Çelik, Tokat, Çekiç, Şafak ve Güneş kod adlı sınır ötesi harekâtlar düzenlemiştir.

Krizler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kardak Krizi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Kardak Krizi

Türk bandıralı bir geminin Kardak Kayalıkları'nda karaya oturması sonucu Türk ve Yunan kurtarma ekipleri arasında anlaşmazlık çıkınca patlayan krizdir ve iki ülkeyi savaşın eşiğine getirmiştir. Türk Sualtı Taarruz komandoları, Kardak kayalıklarının etrafını saran Yunanistan Donanmasını aldatarak Kayalıklara çıkarma yapmıştır. Olayı 4 saat sonra ABD'den öğrenen Yunanistan Genelkurmay Başkanının istifası ile sonuçlanmıştır. Gerginliği NATO ve ABD araya girerek önlemiştir.

Suriye Krizi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Türkiye-Suriye Krizi
Akçakale ilçesine düşen top mermileri sonucunda 5 Türk vatandaşı ölmüş, bunun üzerine Türk Silahlı Kuvvetleri radar ve F-16 savaş uçakları ile tespit edilen askerî noktalara T-155 Fırtına obüsleriyle karşı ateş açmıştır.

1990'lı yıllarda PKK lideri Abdullah Öcalan'ın Suriye içinde serbestçe dolaşması ve PKK'nın kamplarının burada bulunması Türkiye ile Suriye'yi karşı karşıya getirdi. Türk Ordusu Suriye sınırına doğru kaydırıldı. Çeşitli askerî ve siyasi baskılara dayanamayan Suriye bu tutumundan vazgeçerek Öcalan'ı sınır dışı etmiştir.[kaynak belirtilmeli] Türkiye-Suriye ilişkileri on yıllar sonra 22 Haziran 2012 tarihinde Hatay sınırında eğitim uçuşunu icra etmekte olan TSK'ye ait F-4 Phantom tipi eğitim uçağı Suriye Silahlı Kuvvetleri tarafından düşürülmesi ile tekrar krize girmiş, Suriye uçak düşürdükten sonra uçağın Türkiye'ye ait olduğu anladıklarını iddia etmiş, olay sonrası dönemin Türkiye Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan "TSK'nin angajman kurallarının değiştiğini" açıklamıştır. Bu kararda devam eden Suriye İç Savaşında Türkiye'nin Suriye muhalefetinin yanında olması ve bu yüzden ilişkilerin gerilmesi de etkili olmuştur. Uçağın parçalarının ve pilotların naaşlarının bulunmasından sonra 6. Kolordu'ya bağlı birlikler ve 4 Tank Taburu sınıra doğru kaydırılmış, sınır hattına uçaksavarlar ve Gaziantep Havalimanı'na askerî statü verilerek Füze rampaları yerleştirilmiştir.

Akçakale Olayı olarak bilinen, 3 Ekim 2012'de Suriye'den ateşlenen bir top mermisi Türkiye'nin Şanlıurfa kentinin Akçakale ilçesine düştü. Olayda beş sivil Türk vatandaşı hayatını kaybetti. Türk Silahlı Kuvvetleri "yeni angajman kuralları çerçevesinde" anında karşılık vermiş ve Suriye'den atılan top mermisinin ateşlendiği askerî birlik 9 adet top atışıyla etkisiz hale getirilmiştir. Daha sonra Türkiye Büyük Millet Meclisinden Suriye için tezkere kararı çıktı. Türk Silahlı Kuvvetleri Suriye sınırına hava savunmada kullanılan silahların ağırlıkta olduğu askerî yığınak yaptı. Suriye Devleti olayın ardından hayatını kaybeden siviller için taziye dileklerini sunarak özür diledi.

16 Eylül 2013'te Suriye'ye ait Mil Mi-17 helikopter sınır ihlali yaptığı için Malatya'dan havalanan 2 Türk jeti tarafından füzeyle vuruldu.[29][30] Bir yıl sonra 23 Mart 2014'te Hatay sınırında, sınır ihlali yapan 2 adet MİG-23 Suriye savaş uçakları, izlemeye alındı Suriye hava sahasında kuzeye doğru uçuşu Türk sınırına on deniz mili mesafeden itibaren Türk hava sahasına yaklaştığına ilişkin dört kez ikaz edildi fakat ikinci uçak uyarıyı dikkate almayarak Türk hava sahasına girerek yaklaşık bir kilometre kadar hava sahasını ihlal etti, daha sonra batıya doğru yönelerek 1,5 kilometre kadar Türk hava sahasında uçmaya devam etti. Bu esnada bölgede hava devriye görevinde havada hazır bulunan iki adet Türk F-16 uçağından birisi, angajman kuralları gereğince saat 13.14'te Suriye uçağına füze atmış ve isabet alan Suriye uçağı sınırın 1200 metre güneyinde ve Suriye topraklarında yer alan Kesep bölgesine düşürülmüştür.[31][32]

Rusya savaş uçağının düşürülmesi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: 2015 Rus Su-24 uçağının düşürülmesi

24 Kasım 2015 tarihinde saat 09.20 civarında Hatay Yayladağı bölgesinde Türk Hava Sahasını ihlal eden Rusya Federasyonu'na ait SU-24 tipi savaş uçağı, Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) tarafından Türk hava sahasına girmeden önce beş dakika içerisinde 10 kez ikaz edilmesine rağmen Türk Hava Sahasını ihlal etti. Bunun üzerine, bölgede hava devriye görevinde bulunan TSK'ye ait iki F-16 uçağı, daha önce hükûmet tarafından ilan edilen angajman kuralları çerçevesinde, Rus savaş uçağını saat 09.24'te düşürdü.[33] Uçaktan atlayan pilotun Suriye Haber Ajansı (SANA) paraşütle atlayarak kurtulmayı başardığını yazdı.[kaynak belirtilmeli]

Olaylar

[değiştir | kaynağı değiştir]

27 Mayıs Darbesi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: 27 Mayıs Darbesi

Mustafa Kemal Paşa ve silah arkadaşları tarafından kurulan ve çok sayıda asker kökenli siyasetçi barındıran Cumhuriyet Halk Partisi 1923-1950 arası Türkiye'yi yönetti. 1950'de iktidara gelen Demokrat Parti ile sivil-asker ilişkilerinde yeni bir döneme girildi. Türk Silahlı Kuvvetleri, siyasette etkili bir aktör olarak ön plana çıktı. DP'nin artan otoriterliği ve orduda reform çalışmaları askerler tarafından hoş karşılanmadı ve müdahaleye hazırlanan ufak cuntalar oluştu. Dokuz Subay Olayı ile yanan kıvılcım, 27 Mayıs 1960'ta bir yangına dönüştü ve albayların çoğunlukta olduğu askerî cunta, 10 yıllık DP iktidarını sona erdirdi. Başbakan Adnan Menderes, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan idam edildi. 1961 seçimleri ile demokratik hayat yeniden başladı.

12 Mart Muhtırası

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: 12 Mart Muhtırası

60'ların sonuna doğru artan sağ-sol çatışması ve öğrenci olayları muhtıranın gerekçesiydi. Ordu, bu kez doğrudan yönetime el koymadı. Aksine 9 Mart 1971'de yapılması planlanan darbeyi engelledi ve darbeye kalkışan subayları tasfiye etti. Ancak bir muhtıra ile hükûmetin istifa etmesini ve bağımsız bir hükûmetin kurulmasını istedi. Göreve gelen Erim hükûmeti kalıcı olamadı ve yerini yeniden parti hükûmetlerine bıraktı.

12 Eylül Darbesi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: 12 Eylül Darbesi

12 Eylül Darbesi'yle ordu ilk kez emir komuta zinciri içerisinde bir askerî darbe yaptı. Türkiye'de sağ-sol çatışması, bölücülük, siyasi, ekonomik ve sosyal krizler, suikastlar, katliamlar, cumhurbaşkanı seçimi krizi sonucunda Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren liderliğinde 12 Eylül 1980'de ordu yönetime el koydu. Müdahalenin amacı, "ülke bütünlüğünü korumak, millî birlik ve beraberliği sağlamak, muhtemel bir iç savaşı ve kardeş kavgasını önlemek, devlet otoritesini ve varlığını yeniden tesis etmek ve demokratik düzenin işlemesine mâni olan sebepleri ortadan kaldırmaktır." şeklinde ifade edildi. 48 mahkûm (24 adli suçlu, 15 sol, 8 sağ, 1 ASALA militanı) idam edildi. 1982 Anayasası hazırlandı, 7 Kasım 1982'de yapılan halk oylamasında %91,37 "EVET" oy oranı kabul edildi. 12 Eylül 1980'de başlayan askerî rejim, 7 Aralık 1983'te sona erdi.

28 Şubat süreci ve davası

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana maddeler: 28 Şubat süreci ve 28 Şubat davası

1996'da göreve gelen REFAHYOL hükûmeti, Türk Silahlı Kuvvetlerinin laiklik ve irtica konusunda kapsamlı bir çalışma yapmaya yöneltti. 28 Şubat 1997'de yapılan Millî Güvenlik Kurulunda ordunun komuta kademesi, irticaya karşı sert önlemler alınmasını istedi. Başbakan Necmettin Erbakan bildiriyi önce bildiriyi imzalamamakta direndi ancak daha sonra şerh koyarak imzaladı. Fakat bildiride istenenleri yerine getirmedi ve başbakanlığı hükûmet ortağı Tansu Çiller'e teslim etmek için istifa etti. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ise hükûmeti kurma görevini Mesut Yılmaz'a verdi ve ANASOL-D Hükûmeti kuruldu. 1999'da Refah Partisi, laikliğe aykırı eylemlerin odağı hâline geldiği gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi tarafından kapatıldı.

Balyoz

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Balyoz darbe planı iddiası

Sarıkız, Ayışığı, Yakamoz ve Eldiven

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Sarıkız, Ayışığı, Yakamoz ve Eldiven darbe teşebbüsü iddiaları

Ergenekon

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana maddeler: Ergenekon (örgüt) ve Ergenekon davaları

Askerî casusluk ve şantaj davası

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Askerî casusluk ve şantaj davası

15 Temmuz Darbe Girişimi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: 15 Temmuz Darbe Girişimi

Görevi

[değiştir | kaynağı değiştir]
"Askerî Güvenlik Bölgesi Girilmez" yazılı, Türkiye'de askerî birliklerde kullanılan bir askerî tabela.

Türk Silahlı Kuvvetleri, Türkiye devletini yurt dışından ve yurt içinden gelecek ve gelebilcek tehdit ve tehditlere karşı savunma ve caydırıcılık görevini üstlenmiş olan silahlı devlet kuruluşudur.[34] Yaptırım gücünü Türkiye Anayasası'ndan alır. Genelkurmay Başkanlığı ile Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlıkları Millî Savunma Bakanına bağlıdır. Genelkurmay Başkanı ile Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları Millî Savunma Bakanına ayrı ayrı bağlı ve sorumludur. Genelkurmay Başkanlığı ile Kuvvet Komutanlıklarının teşkilatı bakanlık kadro ve kuruluşunda gösterilir.[34]

Rölyefi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Türk Silahlı Kuvvetleri rölyefi altta üç parçaya bölünmüş ve Türkiye'nin ulusal renkleri olan kırmızı (ortada) ve beyazın (yanlarda) olduğu üstünde Türk bayrağının ve Türk ulusunun simgesi olan hilal ve yıldız, yanında Türk Hava Kuvvetleri'ni temsilen iki kanat altında Türk Kara Kuvvetleri'ni temsilen bir miğfer ve çapraz iki kılıç, onun da altında Türk Deniz Kuvvetleri'ni temsilen de büyük bir deniz çapası bulunmaktadır.

Komuta kademesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Üst komuta kademesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

9 Ağustos 2024 itibarıyla

Fotoğraf Görev İsim
Genelkurmay Başkanı Orgeneral Metin Gürak
Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Ercüment Tatlıoğlu
Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Selçuk Bayraktaroğlu
Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Ziya Cemal Kadıoğlu
Ege Ordusu Komutanı Orgeneral İrfan Özsert
Genelkurmay II. Başkanı Orgeneral Kemal Yeni
Muharip Hava Kuvveti Komutanı Orgeneral İsmail Güneykaya
2. Ordu Komutanı Orgeneral Levent Ergün
1. Ordu Komutanı Orgeneral Metin Tokel
Donanma Komutanı Oramiral Kadir Yıldız
3. Ordu Komutanı Korgeneral Veli Tarakcı
Eğitim ve Doktrin Komutanı Korgeneral Zorlu Topaloğlu
Kara Kuvvetleri Kurmay Başkanı Korgeneral Tevfik Algan

Genelkurmay Başkanlığı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı
Genelkurmay Başkanlığı, Türk Silahlı Kuvvetlerinin komuta merkezidir.

Türk Silahlı Kuvvetlerini komuta eden Türkiye'deki en üst düzey askerî birimdir. Savaşta Başkomutanlık görevini Cumhurbaşkanı adına yerine getirir.[34] Kuvvetlere komuta etmek, savaşa hazırlanmasında personel, haber alma, harekat, yapılanma, eğitim-öğretim ve lojistik hizmet ilkeleri ve programları Genelkurmay Başkanlığının sorumluluklarıdır.

Kuvvet Komutanlıkları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kara Kuvvetleri Komutanlığı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Türk Kara Kuvvetleri

Türk Kara Kuvvetleri, Türk Silahlı Kuvvetlerinin en büyük kuvvetidir. Bünyesinde 4 Ordu, 14 Kolordu, 8 Mekanize Tümen, 11 Zırhlı Tugay, 23 Mekanize Piyade Tugayı, 15 Motorize Piyade Tugayı, 8 Komando Tugayı, 4 İnsani Yardım Tugayı, 5 Topçu Tugayı bulunur. Ayrıca Kıbrıs'ta Kıbrıs Türk Barış Kuvvetleri adı altında yaklaşık bir kolordu seviyesinde yaklaşık 60.000 Personel bulundurmaktadır. Anayasa ile tayin edilmiş olan Türkiye Cumhuriyeti'nin korunması ve kollanması ile ilgili kendisine verilen görevleri yerine getirir. Türk Kara Kuvvetindeki asker (er ve erbaş) sayısının 550.000 üstünde olduğu sanılmaktadır.

Deniz Kuvvetleri Komutanlığı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Türk Deniz Kuvvetleri
TCG Bayraktar (L-403)

Türk Deniz Kuvvetleri, Türk Silahlı Kuvvetlerinin en büyük 2. kuvvetidir. Türkiye'yi denizden gelebilecek her türlü tehditlere karşı savunmak ve ülkenin denizle alakalı menfaatlerini korumak ve kollamakla görevli kuvvettir. Türk Deniz Kuvvetleri; 16 fırkateyn, 12 denizaltı, 9 korvet, 18 hücumbot, 11 mayın tarama gemisi, 16 devriye gemisi ve yardımcı gemiler ile Karadeniz, Ege ve Akdeniz'de aktif olarak faaliyette bulunmaktadır. 55.000 aktif çalışanı ile personel sayısı bakımında dünyanın 8. büyük deniz kuvvetidir.[35] Donanma Komutanlığı, Kuzey Deniz Saha Komutanlığı, Güney Deniz Saha Komutanlığı, Deniz Eğitim ve Öğretim Komutanlığı olmak üzere dört ana ast komutanlıktan oluşur.[36]

Hava Kuvvetleri Komutanlığı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Türk Hava Kuvvetleri
Görevi başındaki Türk Hava Kuvvetleri'ne ait bir F-16 Fighting Falcon.

Türk Hava Kuvvetleri, Türk Silahlı Kuvvetlerinin en büyük 3. kuvvetidir. 1949 yılında kurulan ve şu anda envanterinde 500'ün üzerinde uçak[37] ve 70'ten fazla helikopter[37] barındıran, barışta Türk hava sahasını savunan, savaşta kara ve deniz kuvvetlerine destek veren kuvvettir.

Yurt dışındaki askerî üsler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Temmuz 2018 tarihi itibarıyla Türkiye'nin kendi toprakları dışında toplam 3 bin 190 askerî personeli bulunmaktadır. Başta NATO üyeliği olmak üzere birçok uluslararası örgüte üyeliğinden doğan sorumlulukları gereği[38] yurtdışında birçok defa geçici olarak asker bulunduran Türkiye'nin üyesi olduğu örgütlere bağlı olmaksızın yurt dışında sürekli olarak bulunan tek[39] askerî üssü Kıbrıs Türk Barış Kuvvetleri'dir. Ayrıca 2015 yılında Katar'da Tarık Bin Ziyad Kışlası kurulmuştur.[40][41] Sudan Devleti'nin Sevakin Adasını Türkiye'ye devretmesinin ardından burada deniz üssü inşaatına başlamıştır.[42][43]

Ülke Açılış Durum Birlik Personel sayısı #
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti KKTC 1 Ağustos 1976 Açık Kıbrıs Türk Barış Kuvvetleri yaklaşık 40.000
Katar Katar Ekim 2015 Açık Katar TSK Kara Unsur Komutanlığı yaklaşık 3.000 [44]
Somali Somali 30 Eylül 2017 Açık Özel Kuvvetler Komutanlığı 200+
Irak Başika, Irak Açık Özel Kuvvetler Komutanlığı 500+ [45]
Suriye Cerablus, Suriye Yapılıyor Özel Kuvvetler Komutanlığı 500+ [46][47][48]

Eğitim üsleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'nin halihazırda kurulu ya da kurulma aşamasında olan yurt dışındaki askerî üsleri dışında Azerbaycan ve Arnavutluk'ta askerî eğitim vermek için geçici olarak kurulu askerî eğitim üsleri bulunmaktadır. 2015 yılında Irak'ın Musul şehrinde askerî eğitim vermek için askerî eğitim üssü kuruldu. Başika Kampı olarak adlandırılan askerî üsse 600 silahlı Türk askeri çıkartıldı.[49] Türkiye'nin Bosna-Hersek'te EUFOR kapsamında bulunan Fatih Sultan Mehmet Kışlası bulunmaktadır.Somali'de Türk Eğitim Merkezinde Somali ordusuna subay ve astsubay yetiştirilmektedir.[50][51]

Türk siyasetindeki rolü ve tartışmalar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Türkiye'de askerî müdahaleler

TSK, iç güvenliğin tehdit altında olduğunu ifade ederek zaman zaman sivil yönetime müdahale etmiştir.[52] Bu müdahalelerde temel hukuki dayanak Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu'nun 35. maddesinde yer alan "Madde 35 - Silahlı Kuvvetlerin vazifesi; Türk yurdunu ve Anayasa ile tayin edilmiş olan Türkiye Cumhuriyetini kollamak ve korumaktır."[53] hükmü olmuştur. Ancak 12 Eylül Darbesi'nin yargılanması için hazırlanan iddianamede bu maddenin darbeye meşruiyet kazandırmayacağı ve hiçbir kanun maddesinin anayasanın üzerinde olamayacağının altı çizildi. Devlet düzeninin temel kurumlarından TBMM ve tüm hak ve özgürlükleri ortadan kaldırmak için 35. maddeyi gerekçe göstermenin hukuka aykırılığa kılıf bulma gayreti olduğu aktarıldı.

TSK 1960 ve 1980 yıllarında iki kez yönetime el koymuş, 1971 yılında ise muhtıra vererek hükûmetin istifa etmesini istemiştir.

2007 yılından sonra Türk Silahlı Kuvvetlerinin bazı muvazzaf ve emekli mensupları, darbe planı ve ülkeyi kontrol atına almak amaçlı kaos planlarına ilişkin davalarla ilgili olarak yargılanmaya başlanmıştır. Bu davalar arasında Sarıkız, Ayışığı, Yakamoz ve Eldiven darbe teşebbüsü iddiaları, Balyoz darbe planı ve İrticayla Mücadele Eylem Planı, Ergenekon davaları bulunmaktadır.

Askerî kurumlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Eğitim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Eğitim ve Doktrin Komutanlığı,[1] Deniz Eğitim ve Öğretim Komutanlığı[54] ve Hava Eğitim Komutanlığı[55] personel yetiştirmekle ilgili TSK'nin barındırdığı eğitim kurumlarıdır. İlk kez 1789 yılında Osmanlı Padişahı III. Selim zamanında Harbiye-i Umumiye adıyla kurulmuş olan Askerî liseler TSK'ye subay yetiştirmekteydi. 2016 yılında alınan kararla askerî liseler kapatılmıştır.[56][57] 1848 yılında Osmanlı Padişahı Abdülmecid zamanında kurulan Harp Akademileri, Türk Silahlı Kuvvetleri'ne bağlı lisansüstü düzeyde eğitim ve öğretim veren bir eğitim kurumudur. 1898 yılında Osmanlı Padişahı II. Abdülhamid döneminde kurulan daha sonra merkezi 1948 yılında Ankara'ya taşınan Gülhane askerî Tıp Akademisi ise Türk Silahlı Kuvvetleri'ne sağlık bilimleri alanında askerî personel yetiştirmekteydi. 15 Ağustos 2016'da alınan bakanlar kurulu kararlarına göre Gülhane askerî Tıp Akademisi kapatılarak Sağlık Bakanlığına devredilmiştir.[58][59][60] Günümüzde Sağlık Bilimleri Üniversitesi bünyesinde öğrenim gören askerî öğrencileriler ordunun doktor ihtiyacını karşılamaktadır. 14 Kasım 2016'da alınan karalar doğrultusunda Kara Harp Okulu, Hava Harp Okulu, Deniz Harp Okulu ve Kara-Hava-Deniz-Bando Astsubay Meslek Yüksek Okulu Milli Savunma Üniversitesi'ne bağlanmıştır.[61][62][63][64][65][66]

Yargı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Askerî mahkemeler askerî hukuk hükmü altında olan askerî personel için ceza belirler. Genellikle askeriyede disiplin ihlalini önlemek içindir. Yine Askerî Yargıtay, Askerî mahkemeler tarafından verilen karar ve hükümlerin son inceleme merciidir. 4 Temmuz 1972 tarih ve 1602 sayılı kanunla kurulan Askerî Yüksek İdare Mahkemesi (Askerî Danıştay) ise Türkiye'de askerî idari yargı alanında faaliyet gösteren mahkemedir.2017 yapılan halk oylamasıyla askerî Yargıtay, askerî Yüksek İdare Mahkemesi ve askerî mahkemeler kaldırılmıştır.[67][68]

OYAK Holding

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kısaltması OYAK olan ordu yardımlaşma kurumu 27 Mayıs darbesinden sonra[69] kurulmuş, özel hukuk hükümlerine bağlı, TSK mensuplarının yardımlaşma ve emeklilik fonudur. OYAK'ın yönetiminde sivil devlet memurlarıyla birlikte muvazzaf askerler de vardır. Temsilciler Meclisi yönetiminde hizmet veren dört general bulunur. İlk sermayesi Osmanlı Devleti'nin subayların ihtiyaçlarını karşılamak için oluşturduğu fondan 50 bin altın devredilerek oluşturulmuş[70] OYAK, kurumlar vergisinden muaf tutularak KİT'lere tanınmayan bir hak tanınmıştır. Bunu devletin OYAK'a bir katkısı olarak gören bazı kişiler bu durumun, piyasada aynı işi yapan şirketler açısından serbest rekabeti bozduğunu iddia ederler.[71]

Müzeler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Türk Silahlı Kuvvetlerinin ziyaret edilebilir üç müzesi de İstanbul'dadır. Harbiye, İstanbul'da bulunan Harbiye askerî Müzesi 54.000 m²lik bir alan üzerinde kurulu 18.600 m²lik binasıyla bir yapılar kompleksidir. Geniş bir alana yayılan Mekteb-i Harbiye binası, Osmanlı Devleti’ne subay yetiştirmek amacıyla kurulmuş ve 1862’de inşa edilmiştir. Yine Türkiye'nin denizcilik alanında en büyük askerî müzesi İstanbul Deniz Müzesi'dir. Koleksiyonunda yaklaşık 20.000 adet eser bulunmaktadır. Deniz Kuvvetleri Komutanlığı'na bağlı olan İstanbul Deniz Müzesi Türkiye'de kurulan ilk askerî müzedir. 1897 yılında, dönemin Bahriye Nazırı Hasan Hüsnü Paşa'nın emirleri ile Tersane-i Amire'de (Osmanlı Devlet Tersanesi Kasımpaşa, İstanbul'da) küçük bir binada "Müze ve Kütüphane İdaresi" ismi ile kurulmuştur.

Yeşilköy'de askerî havalimanının bitişiğinde yer alan ve Türk hava kuvvetlerine ait uçakların sergilendiği İstanbul Havacılık Müzesi'si I. Dünya Savaşı sonunda, en eskisi 1912 yılına ait olmak üzere muhtelif milletlere ait tayyareler ile hangarlarda I. Dünya Savaşı devamınca Almanlar tarafından yapılan her tip tayyareden bir, iki ve üçer adet bulunması Hava Kuvvetleri Müfettişliği'nce bir hava müzesi kurma kararı alınmasına neden olmuştur. 16 Ekim 1985 tarihinde ziyarete açılmıştır.

Vakıflar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Er ve erbaşlardan çatışmada ölen veya herhangi bir nedenle hayatını kaybedenlerin bakmakla yükümlü oldukları yakınları ile gazi ve engelli Mehmetçiklere sosyal ve ekonomik destek sağlamak amacıyla 17 Mayıs 1982 tarihinde TSK Mehmetçik Vakfı kurulmuştur. Vakıf, dönemin Devlet Başkanı Orgeneral Kenan Evren ve diğer Millî Güvenlik Konseyi üyesi komutanların aralarında topladıkları parayla kurulmuştur. Yine aynı amaç doğrultusunda Türk Silahlı Kuvvetleri; Elele Vakfı, Güçlendirme Vakfı, Dayanışma Vakfı, Sağlık Vakfı ve Eğitim Vakfı vardır.

Orduevleri ve gazinolar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Orduevleri, otel ve/veya sosyal tesisler olup kullanımı subay, astsubay ve 2012 yılından itibaren uzman erbaşlara mahsustur. Tesisin tipine göre içinde otel odaları, restoran, çay ve pasta salonları, spor salonu, öğrenci etüt salonu, düğün salonu, çeşitli davet ve kokteyl salonları, çocuk oyun salonları, kadın ve erkek kuaför salonları, yüzme havuzu, sauna, fin hamamı, otopark ve kütüphane bulunabilir. Harbiye Orduevi ve Eskişehir Subay Orduevi bulundukları semtle özgünleşmiş bilinen büyük orduevlerindendir.

Askerî madalya ve nişanlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Rütbeler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Türk Silahlı Kuvvetleri'nin askerî rütbeleri

Türk Kara Kuvvetleri rütbeleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
NATO Kodu OF-10 OF-9 OF-8 OF-7 OF-6 OF-5 OF-4 OF-3 OF-2 OF-1 Subay Öğrencisi
Kara Kuvvetleri
Mareşal Genelkurmay Başkanı Orgeneral Korgeneral Tümgeneral Tuğgeneral Albay Yarbay Binbaşı Yüzbaşı Üsteğmen Teğmen Asteğmen Harbiyeli
NATO Kodu OR-9 OR-8 OR-7 OR-6 OR-5 OR-4 OR-3 OR-2 OR-1
Kara Kuvvetleri
Astsubay Kıdemli Başçavuş Astsubay Başçavuş Astsubay Kıdemli Üstçavuş Astsubay Üstçavuş Astsubay Kıdemli Çavuş Astsubay Çavuş Astsubay Astçavuş Uzman Çavuş Uzman Onbaşı Sözleşmeli Çavuş Sözleşmeli Onbaşı Dengi yok Sözleşmeli Er Er


Türk Deniz Kuvvetleri rütbeleri

[değiştir | kaynağı değiştir]


NATO Kodu OF-10 OF-9 OF-8 OF-7 OF-6 OF-5 OF-4 OF-3 OF-2 OF-1
Deniz Kuvvetleri
Büyük Amiral1
Genelkurmay Başkanı
Oramiral
Koramiral
Tümamiral
Tuğamiral
Albay
Yarbay
Binbaşı
Yüzbaşı
Üsteğmen
Teğmen
Asteğmen
NATO Kodu OR-9 OR-8 OR-7 OR-6 OR-5 OR-4 OR-3 OR-2 OR-1
Deniz Kuvvetleri
Astsubay Kıdemli
Başçavuş
Astsubay
Başçavuş
Astsubay Kıdemli
Üstçavuş
Astsubay
Üstçavuş
Astsubay Kıdemli
Çavuş
Astsubay
Çavuş
Astsubay Astçavuş
Uzman
Çavuş
Uzman
Onbaşı

Sözleşmeli Çavuş

Sözleşmeli Onbaşı
Dengi yok


Sözleşmeli Er


Er


Türk Hava Kuvvetleri rütbeleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
NATO Kodu OF-10 OF-9 OF-8 OF-7 OF-6 OF-5 OF-4 OF-3 OF-2 OF-1
Hava Kuvvetleri
Mareşal
Genelkurmay
Başkanı
Orgeneral
Korgeneral
Tümgeneral
Tuğgeneral
Albay
Yarbay
Binbaşı
Yüzbaşı
Üsteğmen
Teğmen
Asteğmen
NATO Kodu OR-9 OR-8 OR-7 OR-6 OR-5 OR-4 OR-3 OR-2 OR 1
Hava Kuvvetleri
Astsubay Kıdemli
Başçavuş
Astsubay
Başçavuş
Astsubay Kıdemli
Üstçavuş
Astsubay
Üstçavuş
Astsubay Kıdemli
Çavuş
Astsubay
Çavuş
Astsubay Astçavuş
Uzman
Çavuş
Uzman
Onbaşı

Sözleşmeli Çavuş

Sözleşmeli Onbaşı
Dengi yok


Sözleşmeli Er


Er


Resim galerisi

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Türk Deniz Komandoları, ortak bir tatbikatta Amerikan amfibi hücum gemisinde
    Türk Deniz Komandoları, ortak bir tatbikatta Amerikan amfibi hücum gemisinde
  • MİLGEM kapsamında F-511 TCG Heybeliada gemisi
    MİLGEM kapsamında F-511 TCG Heybeliada gemisi
  • IDEF '07 Savunma Fuarı'nda sergilenen Jandarmanın da kullandığı Otokar Cobra aracı
    IDEF '07 Savunma Fuarı'nda sergilenen Jandarmanın da kullandığı Otokar Cobra aracı
  • İstanbul Boğazı'nda bir sahil güvenlik botu
    İstanbul Boğazı'nda bir sahil güvenlik botu
  • TR 122 topçu roketi
    TR 122 topçu roketi
  • Türkiye'nin de üretim projesinde bulunduğu AİRBUS A400M ATLAS
    Türkiye'nin de üretim projesinde bulunduğu AİRBUS A400M ATLAS
  • T129 ATAK
    T129 ATAK
  • T-155 Panter kendinden tahrikli obüs topu
    T-155 Panter kendinden tahrikli obüs topu

Kaynakça ve notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b "Kara Kuvvetleri Komutanlığı". www.kkk.tsk.tr. 12 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  2. ^ "TSK Official History Information". Turkish Armed Forces. 29 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2014. 
  3. ^ a b c d e "2023 Turkiye Military Strength". www.globalfirepower.com (İngilizce). 12 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2023. 
  4. ^ International Institute for Strategic Studies (25 Şubat 2021). The Military Balance 2021. Londra: Routledge. s. 152. ISBN 9781032012278. 21 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2022. 
  5. ^ Ergan, Uğur (6 Aralık 2015). "Kuzey Irak'ta 2 bin Türk askeri". Ankara: Hürriyet. 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2015. 
  6. ^ "Barışı Destekleme Harekâtı". tsk.tr. 19 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2015. 
  7. ^ "Türkiye'nin Somali'de açtığı yurt dışındaki en büyük üssü hakkında tüm merak edilenler". BBC News Türkçe. 6 Ekim 2017. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  8. ^ "Türkiye'nin yabancı ülkelerdeki askeri varlığı". 6 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2022. 
  9. ^ "The World Factbook – Turkey". Central Intelligence Agency. 10 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2010. 
  10. ^ {{Web kaynağı | url = https://www.savunmatr.com/msbnin-2023-butcesi-183-milyar-tl-oldu 6 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | arşivtarihi = 7 Nisan 2023
  11. ^ "Trends in world military expenditure, 2012 - SIPRI Publications - İngilizce". 15 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2014. 
  12. ^ "TIV of arms imports to Turkey, 2008-2009". Stockholm International Peace Research Institute. 25 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2010. 
  13. ^ "SSM Performance Report". Undersecretariat for Defense Industries. s. 82. 2 Mart 2012 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2010. 
  14. ^ "Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu". Mevzuat Bilgi Sistemi. 15 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2023. 
  15. ^ "Türkiye Cumhuriyeti Anayasası". Mevzuat Bilgi Sistemi. 24 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2023. 
  16. ^ "Kuvvetler yapısı". Türk Silahlı Kuvvetleri. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  17. ^ "2023 Military Strength Ranking". www.globalfirepower.com (İngilizce). 5 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2023. 
  18. ^ "NATO Member States Military Strength (2021)". www.globalfirepower.com (İngilizce). 9 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2021. 
  19. ^ SAKARYA MEYDAN MUHAREBESİ’NDE 1. SÜVARİ TÜMENİ HAREKATI*. s. 140. 23 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2023. 
  20. ^ Nutuk, Ordumuzun Durumu - Mustafa Kemal Atatürk. 23 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2023. 
  21. ^ "Somali'deki Türk askeri eğitim üssü 152 mezun verdi". www.aa.com.tr. 25 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2020. 
  22. ^ "Türk askeri Kosovalı çocukların yüzünü güldürdü". www.trthaber.com. 8 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2020. 
  23. ^ T.C. Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Resmi Yayınları No:1 - Türk İstiklal Harbi Cilt II Batı Cephesi 6. Kısım
  24. ^ "Türk askerinin büyük kahramanlık gösterdiği Kore Savaşı, 65 yıl önce sona erdi". www.trthaber.com. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  25. ^ "'TSK Kore Savaşı'nda yanımızda oldu'". www.aa.com.tr. 22 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  26. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2020. 
  27. ^ Çalışlar, Oral (5 Eylül 2009). "En çok 'şehit' Şırnak'tan". Radikal. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2010. 
  28. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2022. 
  29. ^ "Türk jeti Suriye helikopterini vurdu". NTVMSNBC. 16 Eylül 2013. 18 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  30. ^ "Suriye helikopterini Türk jetleri düşürdü!". HABERTÜRK. 16 Eylül 2013. 19 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  31. ^ "Sınır ihlali yapan Suriye uçağı düşürüldü Milliyet.com 23 Mart 2014". 23 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2014. 
  32. ^ "Suriye uçağı düşürüldü Habertürk.com 23 Mart 2014". 23 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2014. 
  33. ^ Türk hava sahasını ihlal eden Rus savaş uçağı Türk F16 uçakları tarafından düşürüldü http://www.internetajans.com/bolge/tsk-sinir-ihlali-yapan-rus-jetini-vurdu-h295133.html 25 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  34. ^ a b c Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; anayasa isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  35. ^ "Navy personnel (most recent) by country" (İngilizce). nationmaster.com. 22 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2010. 
  36. ^ "Türk Deniz Kuvvetleri'nin görevleri". Türk Deniz Kuvvetleri. 26 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2010. 
  37. ^ a b "World Air Forces 2023". flightglobal.com (İngilizce). 23 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2023. 
  38. ^ "Türkiye'nin Yurt Dışındaki Askeri Üsleri". Yolcuemsali.com. 7 Ekim 2014. 1 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2016. 
  39. ^ "Türkiye Katar ve Somali'de Yeni Asker Üssü Kuruyor". Haberler.com. 29 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  40. ^ "Türkiye'den Katar'da yeni askeri üs". Ahaber. 16 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  41. ^ "Son dakika: İşte Türkiye'nin Katar'daki askeri üssü". www.hurriyet.com.tr. 23 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  42. ^ Şafak, Yeni (3 Ocak 2018). "Türkiye'nin yurt dışındaki askeri üsleri! Türkiye'nin kaç tane askeri üssü var". Yeni Şafak. 3 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  43. ^ Şafak, Yeni (27 Nisan 2019). "Türkiye'nin Sevakin Adası anlaşması iptal mi olacak - Türkiye'yi Sudan'da kim istemiyor". Yeni Şafak. 27 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  44. ^ Galip Dalay (17 Haziran 2015). "Türkiye neden Katar'da askeri üs kuruyor?". Al Jazeera. 4 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2016. 
  45. ^ Tolga Tanış (5 Temmuz 2016). "İşte Başika'daki Türk üssü". Hürriyet. 10 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2016. 
  46. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2017. 
  47. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2017. 
  48. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2017. 
  49. ^ Uğur Ergan. "Musul'a 600 asker". Hürriyet. 26 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  50. ^ "TSK, Somalili subay ve astsubay adaylarını böyle eğitiyor". Sabah. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  51. ^ "Somali'deki Türk askeri eğitim merkezi dördüncü mezunlarını verdi". www.aa.com.tr. 7 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  52. ^ "Hükûmet ve TSK İlişkisi". Bianet. 5 Mart 2014. 17 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2014. 
  53. ^ "Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu, Kabul Tarihi: 04 Ocak 1961". 26 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2011. 
  54. ^ "Türk Deniz Kuvvetleri Komutanlığı". www.dzkk.tsk.tr. 1 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  55. ^ "Hava Teknik Okullar Komutanlığı". www.hvkk.tsk.tr. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  56. ^ "Erdoğan: "Askeri liseler ihtiyaç kalmadığı için kapatıldı"". Yeni Çağ Gazetesi. 30 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  57. ^ "Erdoğan'dan 'askeri liseler' açıklaması: Kapatıldı diye propaganda yapıyorlar". Milli Gazete. 31 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  58. ^ "GATA'nın adı değiştirildi". www.haberturk.com. 28 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  59. ^ "Ankara GATA'nın ismi değişti". www.trthaber.com. 28 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  60. ^ "Resmi Gazete'de yayımlandı, Gülhane Askeri Tıp Fakültesi'nin adı değişti". CNN Türk. 8 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  61. ^ "Hava Harp Okulu Tarihçe". www.hho.edu.tr. 23 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  62. ^ "Askeri okullar kapatıldı, Milli Savunma Üniversitesi kuruldu - Gündem". www.hurriyet.com.tr. 19 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  63. ^ "Kara Harp Okulu Tarihçe". www.kho.edu.tr. 1 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  64. ^ "Milli Savunma Üniversitesi-Kara Astsubay Meslek Yüksekokulu Tarihçe". msu.edu.tr. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  65. ^ "Milli Savunma Üniversitesi-Deniz Astsubay Meslek Yüksekokulu Tarihçe". msu.edu.tr. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  66. ^ "Deniz Kuvvetleri Tarihçe". www.dho.edu.tr. 23 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  67. ^ "Askeri Yargıtay ve AYİM kaldırıldı". Milliyet. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  68. ^ "Hâkimler ve Savcılar Kurulu Birinci Dairesinin 28/07/2017 Tarih ve 1036, 1037 ve 1038 Sayılı Kararnameleri". www.hsk.gov.tr. 1 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  69. ^ "205 sayılı Yasa". 21 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2011. 
  70. ^ Acar, Erkan (11 Temmuz 2006). "OYAK kapatılmalı". Zaman Turkuaz. Yeni Asya. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2008. 
  71. ^ "Oyak, Brüksel'de bazılarını dehşete düşürüyor". 3 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2011. 
  72. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s "Madalya ve Nişanların Verileceği Durumlar ve Kimlere Verilebileceği". 5 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2012. 

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Türkiye Büyük Millet Meclisi Ordusu olarak.[2]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Türk Silahlı Kuvvetleri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Diğerleri

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Türk_Silahlı_Kuvvetleri&oldid=34167577" sayfasından alınmıştır