İçeriğe atla

Türk Amerikalılar

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Türk asıllı Amerikalılar
Türk Günü Yürüyüşü (New York, 2008)
Toplam nüfus
212.489a[›][1]
2019 Amerikan Toplum Araştırması

1.000.000'dan fazla
Eski ABD Ticaret Sekreteri John Bryson tarafından yapılan 2012 tahmini[2][3]
Önemli nüfusa sahip bölgeler
New York metropoliten alanı  · New Jersey  · Kuzey Karolina  · Wisconsin  · Ohio  · Illinois  · Indiana  · Florida  · Maryland  · Kaliforniya  · Teksas  · Massachusetts
Diller
Türkçe, Amerikan İngilizcesi
Din
Sünni İslam · Alevilik · diğer dinler · dinsiz
ABD'deki Türk sayısına ilişkin hükümet göç rakamları tam olarak güvenilir değildir, çünkü Balkanlar, Kıbrıs ve eski Osmanlı İmparatorluğu'nun diğer bölgelerinde önemli sayıda Türk doğmuştur. Ayrıca, eski SSCB'den Ahıska Türklerinin göç dalgaları olmuştur.

Türk asıllı Amerikalılar (İngilizce: Turkish Americans), Amerika Birleşik Devletleri'nde yaşayan, ABD içinde doğmuş veya ABD'ye göç etmiş Türk kökenli kişilerdir. Nüfusun çoğunluğu Türkiye Cumhuriyeti zamanında gelmiştir, ancak Kıbrıs adasından, Balkanlardan, Kuzey Afrika'dan, Levant'tan ve eski Osmanlı İmparatorluğu'nun diğer bölgelerinden gelen önemli etnik Türk toplulukları da vardır. Buna ek olarak, son yıllarda, modern Türk diasporasından (yani eski Osmanlı topraklarının dışında), özellikle Doğu Avrupa'daki Ahıska Türk diasporasından (örneğin, Rusya'daki Krasnodar bölgesinden), Orta ve Batı Avrupa'dan (örneğin, Almanya) ABD'ye gelen önemli sayıda etnik Türk vardır.

Türklerin ABD'de en yoğun olarak yaşadıkları eyaletler New York, Kaliforniya, New Jersey, Florida, Teksas ve Illinois'tir. Türkler şehir olarak da Paterson, New York, Miami, Chicago, Boston ve Los Angeles şehirlerinde yoğunlaşmışlardır.[4][5]

Tarihi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Türklerin Amerika Birleşik Devletleri'ndeki geçmişleri 17. yüzyıla kadar uzanır. Ancak, oldukça detaylı olan Osmanlı Devleti arşivleri dışında bunu doğrulayan fazla bir kayıt bulunmamaktadır. Osmanlı Devleti'nden ABD'ye en büyük göç dalgası ABD'de köleliğin yasaklanmasından sonra olmuştur. 20. yüzyılın başlarında Ford Motor Şirketi'nin Detroit fabrikalarında çoğu Elazığ kökenli 7 binden fazla Türk işçinin çalıştığı bilinmektedir. Ancak I. Dünya Savaşı Türklerin ABD'deki varlığını olumsuz yönde etkilemiştir. Bu Türklerin çoğu ülkelerine dönüp Osmanlı ordusu saflarında savaşa katılmıştır.[6]

İstanbul ve İzmir'in işgalleri üzerine fabrikalardaki Yunan ve Türk işçileri arasında kavgalar çıktığı, ABD'deki Türklerin yarısına yakınının Türkiye'ye dönerek Türk Kurtuluş Savaşı sırasında işgalci kuvvetlere karşı savaşmayı tercih ettikleri bilinmektedir. Türklerin ikinci büyük geri göçü, Büyük Buhran sırasında olmuştur. Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk ABD'ye gemiler göndererek geri dönmek isteyen Türklere ücretsiz biçimde Türkiye'ye geri dönüş imkânı sağlamıştır.[6]

Türklerin ABD'ye olan ikinci büyük göç dalgası, II. Dünya Savaşı sonrasında ABD'nin "Alien Registration Act" kanununu kabul etmesi ile başlamıştır. Bu dönemde özellikle Türk entelektüeller daha iyi eğitim ve araştırma imkânları için ABD'ye göç etmişlerdir.[6]

ABD'ye olan ilk göç dalgası sırasında giden Türkler çoğunlukla kırsal kökenlidir. Bu göçmenler sanayileşmiş büyük şehirlere yerleşip vasıfsız işçi olarak çalışmışlar, kazandıkları paraların büyük bir kısmını Türkiye'ye geri göndererek ailelerine katkıda bulunmuşlardır. 1950'den sonraki göç dalgası ise vasıflı ve iyi eğitimli Türklerin de ABD'ye olan göçüne sahne olmuştur. Meslek olarak çoğunlukla doktor, mühendis veya bilim insanı olan bu göçmenler günümüzde giderek göze batan bir etkinliğe ulaşmışlardır. Çoğu meslek sahibi insanlar olan bu Türkler, ortanın üstünde bir gelir seviyesine sahiptirler.[6] Buna rağmen kırsal kökenli göçler az sayıda da olsa devam etmiş olup; özellikle 1960'lı yıllardan itibaren Giresun'un Yağlıdere ve Espiye ilçelerinden Amerika'ya yoğun oranda göç yaşamıştır. Bugün Amerika'da 50.000'den fazla Yağlıdere kökenli vatandaş bulunmakta olup bu sayı ilçe nüfusunun 3 katından daha fazladır.[7] Bunun dışında Çorum'un Alaca ilçesi ve köylerinden de ciddi miktarda vatandaş 1980'li yıllarda Amerika'ya göç etmiştir.[8][9]

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yerleşim

[değiştir | kaynağı değiştir]
2000 yılında Türk kökenli olduğunu ifade eden insanların en yüksek yüzdesine sahip ABD bölgeleri şunlardır:[10]
Bölge Yer türü % Türk nüfusunun yüzdesi
Islandia, NY köy 2.5
Edgewater Park, NJ bucak 1.9
Fairview, NJ İlçe 1.7
Goldens Bridge, NY nüfuslu yer 1.6
Point Lookout, NY nüfuslu yer 1.4
Marshville, NC Kasaba 1.4
Boonton, NJ Kasaba 1.3
Bellerose Terrace, NY nüfuslu yer 1.3
Cliffside Park, NJ İlçe 1.3
Franksville, WI nüfuslu yer 1.3
Ridgefield, NJ İlçe 1.3
Chester, OH bucak 1.3
Bay Harbor Islands, FL Kasaba 1.2
Herricks, NY Nüfuslu yer 1.2
Barry, IL Şehir 1.2
Cloverdale, IN Kasaba 1.2
Highland Beach, FL Kasaba 1.2
Friendship Village, MD nüfuslu yer 1.2
New Egypt, NJ nüfuslu yer 1.1
Delran, NJ bucak 1.1
Trumbull County, OH bucak 1.1
Summit, IL Köy 1.1
Haledon, NJ İlçe 1.0

ABD Türklerinin katkıları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Osman Karakaş

ABD'deki Türkler özellikle müzik, yüksek eğitim, bilim ve tıp dallarında yaşadıkları topluma büyük katkılarda bulunmuşlardır. Ancak bu dalların dışında bile bazı Amerikalı Türklerin büyük başarılar elde ettiği bilinmektedir. Örneğin tiyatro sanatçısı Tunç Yalman 1966-1971 yılları arasında Milwaukee Repertuvar Tiyatrosunun sanat müdürlüğünü yaparak takdir toplamıştır.[11] Türk kökenli gazeteci Osman Karakaş 1991 yılında ABD'nin prestijli Ulusal Basın Ödülü'ne hak kazanmıştır. Sanat tarihçisi Esin Atıl uzun yıllar boyunca ABD'nin ulusal müzesi olan Smithsonian Enstitüsünün Sacchler İslam Sanatı Galerilerini yönetmiş, çok sayıda makale ve kitaba imzasını atmıştır.[12] Fizikçi Feza Gürsey Yale Üniversitesi'nde uzun yıllar öğretim üyeliği yapmış, katkılarından dolayı 1977 yılında Oppenheimer Ödülünü, 1979'da Einstein Madalyası, 1981'de de New York Akademisi'nin Morrison Ödülünü kazanmıştır. Biyokimyager Aziz Sancar, hücrelerin hasar gören DNA'ları nasıl onardığını ve genetik bilgisini koruduğunu haritalandıran araştırmaları sayesinde 2015 Nobel Kimya Ödülü'nü kazanmıştır.[13]

ABD'deki Türklerin en iyi bilinen katkıları müzik sanayinde olmuştur. 1947 yılında Atlantic Records müzik firmasını kuran Ahmet Ertegün ve kardeşi Nasuhi Ertegün 1960-1990 yılları arasında çok sayıda Amerikalı pop müzik sanatçısını üne kavuşturan kişiler olarak bilinmektedir.[14] Gene müzik dalında Manhattan/EMI Records firmasının kurucusu Arif Mardin Norah Jones dahil birçok ismi üne kavuşturmuştur.

Günümüzde ise en iyi tanınan Amerikalı Türklerden biri kalp cerrahı Mehmet Öz'dür.[15] New York kentindeki Columbia Üniversitesinde öğretim üyeliği yapan Öz, ABD'de her gün yayınlanan Oprah Winfrey Show'da sık sık ekranlara çıkmasıyla tanınmaktadır. Ayrıca 2005 yılında yazdığı Siz: Kullanım Kılavuzunuz adlı kitabı ABD'de aylar boyunca New York Times gazetesinin en çok satan kitaplar listesinde kalmayı başarmıştır.[16] Yine tıp alanında beyin cerrahı Dr. Zeki Uygur'da Türk asıllı Amerikalıların önde gelenlerindendir.[17][18] Google firmasının üst düzeydeki elemanlarından biri olan Orkut Büyükkökten ise kendi adını verdiği sosyal iletişim servisi Orkut'u geliştirmesiyle tanınmaktadır.[19]

Ayrıca ABD'deki Türkler siyaset alanında isimlerini duyurmaya başlamışlardır. Osman Öz Bengür 2006 yılındaki ABD Temsilciler Meclisi seçimlerine Maryland kentinden adaylığını koyarak ABD tarihinde ABD Kongresi için yarışan ilk Amerikalı Türk olma ayrıcalığını kazanmıştır.[20] Selahattin Doğan ise 2008 yılında New Jersey eyaletinin 3. bölgesinden ABD Temsilciler Meclisi üyeliği için yarışmıştır.[21] Her iki aday da yeterince oy kazanamamakla birlikte ABD'de Türklerin ilk defa siyasete adım atmalarını sağlamışlardır.

Galeri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Soldan İkinci
Osman Karakaş (soldan ikinci), New York Post

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ U.S. Census Bureau. "People Reporting Ancestry - Table B04006 - 2019 American Community Survey 1-Year Estimates". 18 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2021. 
  2. ^ "Remarks by Commerce Secretary Bryson, April 5, 2012", Foreign Policy Bulletin, Cambridge University Press, 22 (3), s. 137, 2012, 14 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 19 Temmuz 2021, Here in the U.S., you can see our person-to-person relationships growing stronger each day. You can see it in the 13,000 Turkish students that are studying here in the U.S. You can see it in corporate leaders like Muhtar Kent, the CEO of Coca-Cola, and you can see it in more than one million Turkish-Americans who add to the rich culture and fabric of our country. 
  3. ^ Remarks at Center for American Progress & Confederation of Businessmen and Industrialists of Turkey (TUSKON) Luncheon, U.S. Department of Commerce, 2012, 21 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 13 Kasım 2020 
  4. ^ "From Paterson with love, TurkofAmerica.com". Erişim tarihi: 22 Kasım 2008. [ölü/kırık bağlantı]
  5. ^ "Turkısh Delıght Inspires a Sitcom in Manhattan, New York Times". Erişim tarihi: 22 Kasım 2008. 
  6. ^ a b c d "AmerikadakiTurk". 10 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2008. 
  7. ^ "Giresun'un Yağlıdere ilçesinden Amerika Birleşik Devletleri'ne göç". 1 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2020. 
  8. ^ https://www.alacalider.com/makale/amp/283
  9. ^ https://\www.yaylahaber.com.tr/alaca-turkiyede-en-cok-goc-veren-ilce/amp[ölü/kırık bağlantı]
  10. ^ Epodunk. "Turkish Ancestry by city". 7 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2009. 
  11. ^ Cambridge Guide to American Theatre, Don B. Wilmeth, Tice L. Miller, Cambridge University Press, 1996, ISBN 0-521-56444-1
  12. ^ "Turkish Times, Yıl:14, Sayı:300, 15 Mayıs 2002". 6 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2008. 
  13. ^ "Aziz Sancar Nobel Ödülü Aldı". Bilkent Üniversitesi. 10 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2021. 
  14. ^ "Atlantic Records web sitesi". 12 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2008. 
  15. ^ "Mehmet Öz'ün Columbia Üniversitesi web sitesindeki özgeçmişi". 25 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2008. 
  16. ^ Siz Kullanım Kılavuzunuz, Mehmet Öz, Koridor Yayıncılık, İstanbul, 2005, ISBN 9759990512
  17. ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2020. 
  18. ^ https://www.haberler.com/yillarin-doktoru-ve-nejat-uygur-un-abisi-new-york-haberi/
  19. ^ "Standford'da akademisyen, Sabah Gazetesi". 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2008. 
  20. ^ "Haydi Bengür kampanyası" (PDF). 11 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Kasım 2008. 
  21. ^ ABD Kongresi'ne Türk aday adayı, Star Gazetesi, 18 Ocak 2008
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Türk_Amerikalılar&oldid=33420486" sayfasından alınmıştır