İçeriğe atla

Sulakçayır, Hanak

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Sulakçayır
Köy
Harita
Ardahan'ın konumu
Ardahan'ın konumu
Ardahan üzerinde Sulakçayır
Sulakçayır
Sulakçayır
Sulakçayır'ın Ardahan'daki konumu
ÜlkeTürkiye Türkiye
İlArdahan
İlçeHanak
Coğrafi bölgeDoğu Anadolu Bölgesi
Rakım2096 m
Nüfus
 (2022)
 • Toplam117
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu0478
İl plaka kodu75
Posta kodu75900

Sulakçayır, Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı bir köydür.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Sulakçayır köyünün en eski adı Cvarishevi’dir. Gürcüce bir yer adı olan Cvarishevi (ჯვარისხევი), haç anlamındaki "cvari" (ჯვარი) ile dere anlamındaki "hevi" (ხევი) kelimelerinden oluşur ve “haç dere” anlamına gelir.[3][4] Bu yer adı Türkçeye benzer biçimde girmiştir. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Cvarisğev (جوارسغو) şeklinde geçer.[5] Bu yer adı, Çıldır Eyaleti’nin 1694-1732 dönemini kapsayan cebe defterinde ise, Cvarishev (جوارسخو) biçiminde yazılmıştır.[6] Ancak bu isim zaman içinde değişime uğramış ve Carishev (جاریسخو) dönüşmüştür.[7]

Cvarishevi köyünün yer aldığı Eruşeti bölgesi, tarihsel Gürcistan’ı oluşturan yerlerden biriydi ve Gürcü Hristiyanlığının başta gelen merkezleri arasında yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü, 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Megalit bir yapı olan Cvarishevi Kalesi ile yıkılmış olan Cvarishevi Kilisesi bu dönemden kalmıştır.[8][9]

Cvarishevi köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde, Ardahan-i Büzürg livasının Meşe nahiyesine bağlıydı. Cvarisğev-i Süfla adıyla kaydedilmiş olan köyde 10 Hristiyan hane bulunuyordu ve nüfusu Gürcülerden oluşuyordu. Köyün mezrası da Cvarisğev-i Ulya adıyla yazılmıştı. Köyde buğday ve arpa tarımı ile arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu.[5][10][11]

Cvarishevi köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Rusya’ya bırakıldı. Rus idaresi köyün adını değiştirmiş ve 1886 nüfus sayımında, Türkçenin etlisiyle Carishevi (Джарисхеви) şeklinde yazılmış olan köy, Ardahan sancağının Ardahan kazasına bağlı Maçueti nahiyesinin beş köyünden biriydi. Nüfusu, 130’u erkek ve 136’sı kadın olmak üzere, 36 hanede yaşayan 266 kişiden oluşuyordu. Bu nüfus içinde, 19 hanede yaşayan 205 kişi Türk, 9 hanede yaşayan 61 kişi Kürt olarak kaydedilmiştir.[12]

Gürcü araştırmacı ve gazeteci Konstantine Martvileli 1917 yılında köyün adını Cvarishevi (ჯვარისხევი) şeklinde yazmıştır. Martvileli, köyün haçı andıran bir vadide bulunduğunu ve muhtemelen bundan dolayı Cvarishevi olarak adlandırıldığını belirtmiştir. Bu sırada köyde yarı yıkık halde bir kilise bulunuyordu.[13]

Cvarishevi köyü, Birinci Dünya Savaşı’nın sonuna doğru Rus ordusunun çekilmesinin ardından, 1918-1921 arasında bağımsız olan Gürcistan sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali sırasında Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921’de İmzalanan Moskova Antlaşması’yla Ardahan sancağı ve Cvarishevi köyü Türkiye’ye bırakıldı.[14][15]

Cvarishevi köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde, Kars vilayetinin Ardahan kazasının Damal nahiyesine bağlıydı.[7] 1940 genel nüfus köy, aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 391 kişiden oluşuyordu.[16] Cvarishevi veya Carishev Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında Sulakçayır olarak değiştirilmiştir.[17] Sulakçayır köyünün nüfusu 1965 yılında 602 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 166 kişi okuma yazma biliyordu.[18]

Eskiden köydeki Hristiyan nüfusun ibadet yeri olan Gürcülerden kalma Cvarishevi Kilisesi, 1917 yılında yarı yıkık halde bulunuyordu. Daha sonraki bir tarihte bu kilisenin tamamen yıkıldığı ve yerinde köyün camisinin inşa edildiği anlaşılmaktadır.[9][13] Köyün merkezindeki bir evde tespit edilen süslemeli taşın bu kiliseden kaldığı tahmin edilmektedir. Taştaki üç adet kemerli oyuk içinde kabartma haçların olduğu, bir adet silik biçimde kalmış olan figürden anlaşılmaktadır.[8] Cvarishevi Kalesi, köyün merkezinin 1,2 kilometre kuzeybatısında, Kasreti Deresi’nin sağ tarafında bir sırtta, köylülerin “Koçoba” (კოჭობა) olarak adlandırığı yerde bulunmaktadır. Kuru duvar tekniğiyle kabaca yontulmuş kesme taşlarla inşa edilmiş olan yapı (14 x 10 m) bugüne ulaşan duvarlarının yüksekliği 1-2 metre arasında değişmektedir. Ancak duvarlarının büyük kısmı bugün taş yığını halindedir.[8]

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Köy, Ardahan il merkezine 40 km, Hanak ilçe merkezine 14 km uzaklıktadır.[19]

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıllara göre köy nüfus verileri
2022 117[2]
2021 123[2]
2020 124[2]
2019 125[2]
2018 131[2]
2017 137[2]
2016 137[2]
2015 133[2]
2014 138[2]
2013 147[2]
2012 147[2]
2011 144[2]
2010 157[2]
2009 162[2]
2008 168[2]
2007 169[2]
2000 156[20]
1990 341[21]
1985 441[22]
1960 586[23]
1935 303[24]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Sulakcayir, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Hanak Sulakçayır Köy Nüfusu". Nufusune.com. 22 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020. 
  3. ^ "ჯვარი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 3 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
  4. ^ "ხევი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 24 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
  5. ^ a b "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 541". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2024. 
  6. ^ "Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 306". 30 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2024. 
  7. ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 762.
  8. ^ a b c 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო–კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 38. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
  9. ^ a b Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 211, ISBN 978-9941-478-17-8.
  10. ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 479". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2024. 
  11. ^ ""1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre "Gürcistan Vilayeti"nin etnik haritası". 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2024. 
  12. ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - Sıra no: 289". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2024. 
  13. ^ a b "başlık=Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde" (არტაანის მხარეში), Sakartvelo gazetesi, 4 Ekim 1917, sayı: 217". 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2024. 
  14. ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2022. 
  15. ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2024. 
  16. ^ "1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 355" (PDF). 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Haziran 2024. 
  17. ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 627". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2022. 
  18. ^ "1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 359" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Haziran 2024. 
  19. ^ "Sulakçayır Köyü". YerelNet.org.tr. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020. 
  20. ^ "İl, ilçe ve bucaklara göre köy nüfusları - 2000". TÜİK. 25 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020. 
  21. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020. 
  22. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  23. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1963). "1960 Genel Nüfus Sayımı: İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  24. ^ Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü (1937). "1935 Genel Nüfus Sayımı: Köyler Nüfusu" (PDF). mku.edu.tr. 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Sulakçayır,_Hanak&oldid=33335573" sayfasından alınmıştır