Steroid hormon

Steroid hormonlar hormon olarak iş gören steroidlerdir. Memelilerde steroid hormonlar bağlandıkları reseptörlere göre beş gruba ayrılırlar: glukokortikoidler, mineralokortikoidler, androjenler, estrojenler ve projestajenler. D vitamini türevleri bunlarla yakından ilişkili ve benzer reseptörleri olan bir hormon grubu oluştururlar ama tanım olarak steroid değil sterol sayılırlar.

Doğal steroid hormonları genelde eşeysel bezlerde (gonadlarda) ve adrenal bezlerde kolesterolden sentezlenirler. Kanda steroid hormonları kendilerine özgül taşıyıcı proteinler tarafından taşınırlar (seks hormon bağlayıcı globülin ve kortikosterid hormon bağlayıcı globülin gibi). Karaciğer, çevre (periferal) dokular ve hedef dokularda bu hormonlar başka bileşiklere dönüşebilir veya yıkıma uğrayabilirler.

Steroid ve steroller hidrofobik oldukları için kandan hücre zarına ve oradan da hedef hücrelerin sitoplazmasına serbestçe geçebilirler. Sitoplazmada bazı steroidler enzimler tarafından kimyasal değişime uğrayabilir (indirgenme, hidroksilasyon veya aromatizasyon gibi). Sitoplazma içinde steroid kendine özgül bir reseptöre, büyük bir metaloproteine bağlanır. Steroidin bağlanması üzerine bu steroid reseptör proteinlerin türlerinin çoğu ikilenir (dimerleşir), böylece iki reseptör altbirimi birleşerek hücre çekirdeğine girebilen, DNA'ya bağlanan bir birim oluştururlar. Bazı hormon sistemlerinde reseptör bir ısı-şok proteinine (İngilizce Heat Shock Protein) bağlıdır, hormonun bağlanması üzerine bu protein salınır. Çekirdeğe girdikten sonra steroid-reseptör kompleksi kendine has bir DNA dizinine bağlanır ve hedef genlerin okunmasını (transkripsiyonunu) sağlar.

Sentez

Başlıca insanda bulunan steroit hormonları

• Glukokortikoidler
  • kortizol
• Mineralokortikoidler
  • aldosteron
• Cinsel steroidler
  • Androjenler
    • testosteron
    • dehidroepiandrosteron (DHEA)
    • androstendion
    • dihidrotestosteron
  • Estrojenler
    • estradiol
    • estron
    • estriol
  • Projestajenler
    • projesteron

Başlıca sterol hormonlar:

• D vitamini türevleri
  • Kalsitriol

Yapay steroid ve steroller

Doğada bulunmayan çeşitli yapay steroid ve steroller de imâl edilmiştir. Çoğu steroiddir ama bazıları benzer moleküler şekilleri sayesinde steroid reseptörlerine bağlanabilen başka tip moleküllerdir. Bunların bazıları etkinleştirdikleri reseptörün doğal steroidinden daha zayıf, bazısı daha güçlüdür.

Yapay steroid hormonların bazı örnekleri:

• Glukokortikoidler: prednizon, deksametazon, triamsinolon
• Mineralokortikoit: fludrokortizon
• D vitamini: dihidritakisterol
• Androjenler: oksandrolon, dekadurabolin (anabolik steroidler olarak da bilinir)
• Estrojenler: dietilstilbestrol (DES)
• Projestinler: noretindron, medroksiprojesteron

Dış bağlantılar

• Steroid hormon etkime mekanizması 31 Ağustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (animasyon)
• Steroidogenic enzymes: Review on structure, function, and role in regulation of steroid hormone biosynthesis (İngilizce)

Kaynakça

İngilizce Wikipedia'nın Steroid hormones maddesinin 15.08.2006 tarihli sürümü