Sinir kanatlılar
 | Bu madde veya sayfa İngilizce'den dilinden kötü bir biçimde tercüme edilmiştir. Sayfa makine çevirisi veya dilde yetkinliği bulunmayan bir çevirmen tarafından oluşturulmuş olabilir. (Temmuz 2022) |
| Sinir kanatlılar | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Chrysopa sp. | |||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||
| |||||||||||
| Alt takımlar | |||||||||||
| ayrıca bakınız Taksonomi | |||||||||||
Sinir kanatlılar (Neuroptera), karıncaslanlarını, mantispidleri ve akrabalarını içeren bir böcek takımıdır. Bu grup yaklaşık 6.000 türden oluşmaktadır.[1] Sinir kanatlılar, Sialidae, Corydalidae gibi familyaları da içerir. Neuropterida kladı içerisinde (Planipennia olarak bilinir) Megaloptera ve Raphidioptera gruplarıyla kardeş taksondur.
Yetişkin sinir kanatlılar, neredeyse aynı boyutta, birçoğu damarlı dört membranöz kanada sahiptir. Çiğnemek için ağız kısımları vardır ve tam başkalaşım geçirirler.
Sinir kanatlılar ilk olarak Permiyen döneminde ortaya çıktı ve Mezozoik dönemde çeşitlenmeye devam etti.[2] Bu süre içerisinde özellikle nesli tükenmiş bir familyası olan "Jura döneminin kelebekleri" olarak da adlandırılan Kalligrammatidae familyası içerisinde alışılmamış büyüklükte dev kanatlı türler ortaya çıktı.[3]
Anatomi ve biyoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Sinir kanatlılar, nispeten az özelliklere özelliklere sahip yumuşak gövdeli böceklerdir. Geniş yanal bileşik gözleri vardır. Basit gözler de olabilir. Ağız parçaları çiğnemeye uygun güçlü çene kemiğine sahiptir ve diğer endopterygote böcek gruplarının çoğunda bulunan çeşitli adaptasyonlardan yoksundur.
Genellikle boyut ve şekilleri aynıdört kanadı ve genel bir damar modeli vardır.[4] Bazı sinir kanatlıların özel duyu organları veya uçuş sırasında kanatlarını birbirine bağlayacak kılları vardır.[5]
Larvalar, delme ve emme işleri için farklılaşmış uzun alt çenelere sahip özel yırtıcılardır. Larva vücut formu, farklı aileler arasında, avlarının doğasına bağlı olarak değişir. Bununla birlikte, genel olarak, pençeyle biten üç çift torasik bacakları vardır. Karnın genellikle son iki segmenti yapışkan disklere sahiptir.[5]
Yaşam döngüsü ve ekoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]
Çoğu ailenin larvaları yırtıcıdır. Birçok chrysopid, hemerobid ve coniopterygid, yaprak bitlerini ve diğer haşereleri yerler. Bazıları biyolojik kontrol için kullanılır.[6][7]
 |
 |
Çeşitli familyalardaki larvalar kendilerini kamuflaj olarak çevresel artıklarla (bazen ölü av böcekleri de dahil olmak üzere) kaplarlar. Özellikle karıncaaslanlarını avlamak için daha da saldırgan olarak kendilerini toprağın derinliklerinde tamamen gizleyebilirler. Bazı Ithonidae larvaları kök besleyicilerdir, Sisyridae larvaları suculdur ve tatlı su süngerleri ile beslenir. Birkaç mantispid, örümcek yumurta keselerinin parazitleridir.
Diğer holometabolik gruplarda olduğu gibi, pupa aşaması ipek ve toprak veya diğer döküntülerden oluşan bir tür koza içine alınır. Pupa, kozasını çeneleriyle keserek çıkar hatta yetişkin biçimine ulaşmadan kısa bir süre önce hareket etmeye başlayabilirler.[5]
Birçok grubun yetişkinleri de yırtıcı olsa da bazıları hiç beslenmez veya sadece nektar tüketir.
Kın kanatlılar (Coleoptera), yaban arıları ve bazı göksinekler sinir kanatlı larvalarının parazitleri olabilirler.
Evrim ve sistematik
[değiştir | kaynağı değiştir]
Fosil tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Sinir kanatlılar ilk olarak Permiyen'in Yenisey havzasında ve Avustralya'da benzer bir faunada Permithonidae fosilleri olarak bulunmuşlardır ve Permiyen döneminin sonuna yakın ortaya çıkmışlardır.[2]
Osmylidler Jura veya Erken Kretase kökenlidir ve sinir kanatlılar grubunun en eski üyesi olabilir.[8] Soyu tükenmiş osmylid Protosmylus, Orta Eosen dönemine ait Baltık kehribarında fosilleşmiştir.[9] Kalligrammatidae familyası Jura döneminden alt Kretase dönemlerine kadar yaşamıştır.[10]
Ithonidae, Jura'dan günümüze kadar, soyu tükenmiş olan türler dahil, geniş dünya coğrafyasına dağılmışlardır.[11]
Filogeni
[değiştir | kaynağı değiştir]2018 yılında mitokondriyal rRNA ve mitogenomik veriler kullanılarak yapılan moleküler analiz, Neuroptera'yı Rapropioptera'nın kardeş grubu olarak Neuropterida'nın içine yerleştirir ve Megaloptera'yı (Neuroptera'nın geri kalanının kardeş grubu) içerir.[8][12] Fosil kayıtları, grubun filogenisinin anlaşılmasına katkıda bulunmuştur.[1][13][14][15] Myrmeleontiformia içindeki ilişkiler hala devam etmektedir.[16][17]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
.jpg)
_crop.jpg){kind=small}
Taksonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Temel biçimler
- Mantispidiptera türü Grimaldi, 2000 (Geç kretase; New Jersey; eski ismi Mantispidae)
- Mesohemerobius türü Ping, 1928 (Geç jura/erken kretase; Çin)
- Permithonidae ailesi (muhtemelen parafilektik)
- Prohemerobiidae ailesi (muhtemelen parafilektik)
- Nevrorthidae ailesi
- Grammosmylidae ailesi
- Osmylitidae ailesi (muhtemelen parafilektik)
Üst aile Osmyloidea
- Aile Osmylidae : ozmiller
Alt tür: Hemerobiiformia
- Üst aile Ithonioidea
- Üst aile Chrysopoidea
- Aile Ascalochrysidae
- Aile Mesochrysopidae
- Chrysopidae familyası: yeşil laklar, kokuşmuş böcekler (eskiden Hemerobioidea olarak bilinirdi)
- Üst aile Hemerobioidea
- Aile Hemerobiidae : kahverengi laklar
- Üst aile Coniopterygoidea
- Aile Coniopterygidae
- Sisyridae Ailesi: spongillaflies (eskiden Osmyloidea'da olarak bilinirdi, geçici olarak bu sınıflamanın içindedir)
- Üst aile Mantispoidea
- Dilaridae Ailesi: hoş sinir kanatlılar (eskiden Hemerobioidea olarak bilinirdi)
- Aile Mantispidae : mantidflies
- Mesithonidae familyası (muhtemelen parafilektik)
- Aile Rhachiberothidae : dikenli laklar
- Aile Berothidae : boncuklu laklar
Alt grup Myrmeleontiformia
- Üst aile Nemopteroidea[18]
- Aile Kalligrammatidae
- Aile Psychopsidae: (eski adıyla Hemerobioidea)
- Aile Nemopteridae: (eski adıyla Myrmeleontoidea
- Üst aile Myrmeleontoidea
- Aile Osmylopsychopidae
- Aile Nymphitidae
- Aile Solenoptilidae (muhtemelen parafilektik)
- Aile Brogniartiellidae
- Aile Nymphidae: (Myiodactylidae dahil)
- Aile Babinskaiidae
- Aile Myrmeleontidae ailesi (Palaeoleontidae dahil)
- Aile Ascalaphidae:
İnsan kültüründe
[değiştir | kaynağı değiştir]Neuroptera'nın böcek zararlılarının biyolojik kontrolünde kullanımı araştırılmıştır, bu da mahsul alanlarında nüfus oluşturmanın ve sürdürmenin zor olduğunu göstermektedir.[19]
Neuroptera'nın beş türü, dünya çapında insanlar tarafından yenen 1681 böcek türü arasındadır.[20]
Yeni Gine Yaylası halkı, sinir kanatlıların düşük protein içeriklerine rağmen onları tüketmenin kas yapısını ve dayanıklılığını koruyabildiğini iddia etmektedir.[21]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Evolution of the insects. Cambridge University Press. 2005. ISBN 0-521-82149-5.
- ^ a b A. G. Ponomarenko (2004). "New lacewings (Neuroptera) from the terminal Permian and basal Triassic of Siberia" (PDF). 38 (S2). ss. S197-S203. 26 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Mayıs 2020.
- ^ Michael S. Engel (2005). "A remarkable kalligrammatid lacewing from the Upper Jurassic of Kazakhstan (Neuroptera: Kalligrammatidae)". 108 (1). ss. 59-62.
- ^ Breitkreuz (2017). "Wing tracheation in Chrysopidae and other Neuropterida (Insecta): a resolution of the confusion about vein fusion". American Museum Novitates. 3890 (3890). ss. 1-44.
- ^ a b c {{kitap kaynağı |başlık=Introduction to insect biology and diversity |yayıncı=Oxford University Press |isbn=0-19-510033-6 |basım=2.2
- ^ Lacewings in the Crop Environment. Cambridge University Press. 5 Temmuz 2007. ISBN 978-0511666117.
- ^ Monserrat (30 Aralık 2015). "Los hemeróbidos de la Península Ibérica y Baleares (Insecta, Neuropterida, Neuroptera: Hemerobiidae)". Graellsia (İspanyolca). 71 (2). s. 026.
- ^ a b Yan, Y. (2014). "The First Mitochondrial Genomes of Antlion (Neuroptera: Myrmeleontidae) and Split-footed Lacewing (Neuroptera: Nymphidae), with Phylogenetic Implications of Myrmeleontiformia". Int J Biol Sci. 10 (8). ss. 895-908.
- ^ Engel, Michael S. (2007). "The neuropterid fauna of Dominican and Mexican amber (Neuropterida, Megaloptera, Neuroptera)" (PDF). American Museum Novitates, 3587. ss. 1-58. 17 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Mayıs 2020.
- ^ Bechly (2016). "A new gigantic lacewing species (Insecta: Neuroptera) from the Lower Cretaceous of Brazil confirms the occurrence of Kalligrammatidae in the Americas". Cretaceous Research. Cilt 58. ss. 135-140.
- ^ Archibald (2006). "Tertiary giant lacewings (Neuroptera: Polystechotidae): Revision and description of new taxa from Western North America and Denmark". 4 (2). ss. 119-155. 4 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2010.
- ^ Yue (2018). "Insight into higher-level phylogeny of Neuropterida: Evidence from secondary structures of mitochondrial rRNA genes and mitogenomic data". PLOS One. 13 (1). ss. e0191826.
- ^ Grimaldi, D. A. & Engel, M. S., 2005: Evolution of the Insects. Cambridge University Press, 2005, pages xv-755
- ^ Engel, M. S. & Grimaldi, D. A., 2007: The neuropterid fauna of Dominican and Mexican amber (Neuropterida: Megaloptera, Neuroptera). American Museum Novitates: #3587, pages 1-58
- ^ Parker, S. P. (ed.), 1982: Synopsis and classification of living organisms. Vols. 1 & 2. McGrew-Hill Book Company
- ^ Jones, J.R. (2019) Total‐evidence phylogeny of the owlflies (Neuroptera, Ascalaphidae) supports a new higher‐level classification. Zoologica Scripta: 06 October 2019
- ^ Jones, Jones (6 Ekim 2019). "Total‐evidence phylogeny of the owlflies (Neuroptera, Ascalaphidae) supports a new higher‐level classification". Zoologica Scripta. 48 (6). ss. 761-782. doi:10.1111/zsc.12382.
- ^ Engel, M. S. (2008). "Diverse Neuropterida in Cretaceous amber, with particular reference to the paleofauna of Myanmar (Insecta)". Nova Supplementa Entomologica. Cilt 20. ss. 1-86.
- ^ Xu (2014). "Electrophysiological and Behavior Responses of Chrysopa phyllochroma (Neuroptera Chrysopidae) to Plant Volatiles". Environmental Entomology. 44 (5). ss. 1425-1433.
- ^ Ecological implications of minilivestock : potential of insects, rodents, frogs, and snails. Science Publishers. 2005. ISBN 978-1578083398.
- ^ MacClancy, Jeremy (2007). Consuming the Inedible: Neglected Dimensions of Food Choice. Berghahn.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Neuroptera resimli veritabanı (böcekler) 3 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Neuroptera ile ilgili bilimsel literatür veritabanı 4 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Florida 12 Kasım 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Üniversitesi / Gıda ve Tarım Bilimleri Enstitüsü Özellikli Yaratıklar
- http://apps.webofknowledge.com/full_record.do?product=UA&search_mode=GeneralSearch&qid=1&SID=2B1m2sz35fQpYa2NV7c&page=1&doc=4
