İçeriğe atla

Sidyma

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Sidyma
Grekçe: Σίδυμα
Sidyma'dan bir görünüm (Aralık 2015)
Türkiye üzerinde Sidyma
Sidyma
Sidyma
Türkiye haritasındaki konumu.
KonumDodurga, Seydikemer, Muğla,  Türkiye
BölgeLikya
Asya Eyaleti (Roma İmp.)
Koordinatlar36°24′36.9″K 29°11′30.1″D / 36.410250°K 29.191694°D / 36.410250; 29.191694
TürYerleşim yeri
Tarihçe
Devir(ler)Antik Çağ ve Orta Çağ
Kültür(ler)Karya, Roma, Bizans
İlgili kişi(ler)Marcus Licinius Crassus
Sit ayrıntıları
DurumRestore
Bugünkü köy merkezinde bulunan Sidyma agorası bilgi tabelası

Sidyma (Grekçe: Σίδυμα), Muğla'nın Seydikemer ilçesinde bulunan bir Likya antik kentidir. Ksanthos ağzının kuzeybatısında, Cragus Dağı'nın güney yamacında yer alır.

Yerleşim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Muğla ili Seydikemer ilçesinin 51 km. güneyinde yer alan Dodurga köyü sınırları içerisindedir. Fethiye - Kaş karayolunun 50. km.'sinde, ana yoldan 10 km. içeride bulunmaktadır. Roma dönemine ait antik yerleşim izleri bulunmaktadır.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sidyma'nın ilk yerleşimi demir çağında gerçekleşmiştir. Sidyma'dan MÖ 1. yüzyılda Alexander Polyhistor ve daha sonra Yaşlı Pliny, Bizanslı Stephanus, Synecdemus ve Notitiae Episcopatuum tarafından bahsedilmiştir. Kente ilişkin en eski belge M.Ö. 425 yılına aittir ve kentin Delos Birliği'ne ait olduğu belirtilmektedir.[1]

MÖ 334'te Büyük İskender Likya'ya gelir ve Sidyma'nın da olduğu Ksantos bölgesini ele geçirir. Daha sonra, Likya Birliği ilk olarak MÖ 169'da kurulduğunda, Sidyma 23 kurucu şehirden biriydi.[1] Aynı dönemde Sidyma'ya kendi para birimini basma yetkisi verildi ve bu paralardan bir tanesi bulunmuştur.[2] Roma döneminde Sidyma gelişti.

İnanışlara göre, MS 5. yüzyılda gelecekteki Bizans İmparatoru Marcianus, bir seferdeyken hastalanır ve Sidyma halkı tarafından iyileştirilir ve daha sonra onlara nezaketleri için ödüller verir.[3] Başka bir versiyonda ise, henüz basit bir askerken, Sidyma yakınlarında bir av sırasında dinlenirken uyuyakaldığı ve gelecekteki yükselişinin bir işareti olan büyük bir kartal tarafından korunduğu anlatılır.[4][5]

Sidyma resmi olarak hiçbir zaman kazılmadığı için, tarihi ve arkeolojik spekülasyonlar yüzeyin üzerindeki görünen kalıntılarla sınırlı kalmıştır. Yoğun ağaç örtüsü ve mevcut yerleşim, bölgenin kazılarına engel teşkil etmiştir. Görülebilen yapıların çoğu, Klasik Likya döneminden bazı yapılar ve Bizans döneminden kilise kalıntıları dışında, Roma dönemine aittir.

Sidyma, Likya Birliği'nin kurucu şehirlerinden biri olmasına rağmen burada henüz bir yazıt bulunamamıştır. Sidyma'dan günümüze ulaşan Roma dönemine ait Artemis Mabedi, tiyatro, ilginç mimariyle yapılmış kaya mezarları, hamam ve kilisenin yanında bugün sütunlarıyla ayakta duran Stoa, kentin Likya döneminde kurulduğunu fakat kuruluş yılına dair kesin bilgi olmadığını gösteriyor.[5] Kent yerleşimi Roma döneminde önemi artmış, Bizans dönemi boyunca da yerleşim sürmüştür. Günümüze akropol'ü çevreleyen duvarlar ve Likya mezar anıtları kalmıştır. Antik Kent'in doğusunda polygonal biçimde bir kapı ile gözetleme kulesi dikkat çekmektedir.[6]

Çağdaş Sidyma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Antik bir Likya kentinin bulunduğu alanda yer alan günümüz Sidyma köyü, yüzyıllardır ayakta duran tarihi kalıntıların etrafına karmaşık bir şekilde örülmüş evleri ve yollarıyla aynı alanı kaplamaktadır. Geçmiş ve günümüzün bu eşsiz birlikteliğinin önemli tarihi ve kültürel değerini fark eden Mulga Koruma Komisyonu, 2008 yılında Sidyma'yı birinci sınıf bir koruma alanı ilan ederek hem modern köyün hem de antik kalıntıların korunmasının gelecek nesillerin takdiri için azami özen ve titizlikle yürütülmesini sağlamıştır.

Bölgenin zengin tarihi aynı zamanda Sidyma'nın Güneybatı Türkiye'de uzun mesafeli bir yürüyüş yolu olan Likya Yolu'na dahil edilmesine yol açmıştır. Şu anda Sidyma'dan geçen veya buradan başlayan farklı yürüyüş ve trekking rotaları bulunmaktadır. İzlenen rotaya bağlı olarak, yürüyüşçüler yerel pansiyonlarda konaklayabilir veya dinlenebilir ve Sidyma kalıntılarını keşfedebilirler.

Akropolis + Agora

Nekropolden alınan Sidyma'nın antik akropolü bir zamanlar bu tepenin üzerinde bulunuyordu.

Kragus Dağı'nın güney yamacında yükseklerde bulunan Sidyma kalıntıları, ilk olarak İngiliz arkeolog ve gezgin Charles Fellows tarafından keşfedilmiş ve kendisi bunları başlıca görkemli bir şekilde inşa edilmiş, Yunanca yazıtlarla dolu mezarlardan oluşuyor olarak tanımlamıştır. Seyahati sırasında kasabanın, küçük boyutlu ancak büyük güzellikte olan bir tiyatro, agora ve tapınak kalıntılarına sahip olduğunu tespit etmiştir.[7][8] Bu özellikler, şehir surlarının ve bir giriş kapısının parçalarıyla birlikte hala akropolde görülebilmektedir. Akropolün kuzey tarafında, bazıları antik kentten yerinde kalan kesme taşlar kullanılarak inşa edilmiş, çağdaş köy evlerinin arasına yerleşmiş yerleşim kalıntılarına dair kanıtlar bulunmaktadır.[1]

Ayrıca bir agora ve ona eşlik eden bir stoa'nın (sütunlu galeri) da kalıntıları mevcuttur. Yapı üzerindeki bir yazıt, yapının İmparator Claudius'a adandığını ve İmparator Claudius'un doktoru Epigapos ve oğlu Levianus tarafından satın alındığını göstermektedir. Ek olarak, Quintus Veranius'a adanmış bir sebasteion ile halk meclisine ait kalıntılar da vardır. Sebasteion'un doğu tarafında, bazı duvar kısımları hala ayakta duran bir gymnasiumun varlığını gösteren bir yazıt bulunmaktadır. Sebasteion'dan elde edilen kanıtlar, şehirde esas olarak Artemis ve Apollon'a tapınıldığını, ancak birkaç başka tanrının da tapınımına dair kanıtlar olduğunu göstermektedir.[1] Köy merkezinden ve antik agoradan çok uzak olmayan bir mesafede, bugün iki kemeri hala görülebilen bir Roma hamamının kalıntıları da bulunmaktadır.

Nekropol

Günümüzde Sidyma'da görülebilen en belirgin kalıntılar, nekropolü oluşturan mezarlardır. Burada, Klasik Likya döneminden Bizans dönemine kadar uzanan çeşitli mezar türleri bulunmaktadır. Farklı tarzlarda 40 mezar tespit edilebilir.[1] Nekropolde, podyumlar üzerinde lahitler ve "sol taraftaki kayalığa oyulmuş çok sayıda güvercin yuvası mezarı... Pinara'yı andırmaktadır."[9] Kaya yüzeyine oyulmuş geleneksel kaya mezarları da tespit edilmiştir ve bunlardan ikisi yazıtlara dayanarak Roma dönemine tarihlendirilebilir.[1]

Köy merkezine yakın bir konumda, tavanına gömülü hala duran 25 kare tavan paneliyle dikkat çeken anıtsal bir mezar bulunmaktadır. Çiçek rozetlerine ek olarak, 8 belirgin portre görülebilmektedir. Bu işçiliğin kalitesi, şehir için yüksek bir işçilik standardının kanıtıdır. Sidyma içindeki en önemli mezarlardan biri, Roma İmparatorluk Kültü'nde erken bir rahibe olan Flava Nanne'nin mozolesidir. Antik kentin merkezinde yer alan sütunları Dor dönemine aittir.[1]

  • Roma Hamamı Kalıntıları
    Roma Hamamı Kalıntıları
  • Flava Nanne'nin mezarının bulunduğu Sidyma Nekropolü
    Flava Nanne'nin mezarının bulunduğu Sidyma Nekropolü
  • Charles Fellow'un Flava Nanne'nin mezarının 1800'lerden kalma çizimi.
    Charles Fellow'un Flava Nanne'nin mezarının 1800'lerden kalma çizimi.
  • Flava Nann'in mezarındaki tavanın çizimi
    Flava Nann'in mezarındaki tavanın çizimi
  • Flava Nanne'nin Lahdi
    Flava Nanne'nin Lahdi

Kiliseye ait tarihi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Piskoposluk

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sidyma, Roma'nın Likya eyaletinin başkenti olan Mira metropolitliğine bağlı bir Hristiyan piskoposluğu haline geldi. Sidyma piskoposu, Mira metropolitinin altında onuncu sırada yer alıyordu.[9]

Piskoposluk, 13. yüzyıla kadar Notitiae Episcopatuum'da görünmeye devam etti.[10][11][12]

Titular see

[değiştir | kaynağı değiştir]

Artık yerleşik bir piskoposluk merkezi olmayan Sidyma, bugün Katolik Kilisesi tarafından Latin unvansal piskoposluk olarak listelenmiş olup,[13] piskoposluk bölgesi 19. yüzyılda nominal olarak yeniden canlandırılmıştır."

Piskopos Turgeon.

Onlarca yıldır boştur ve en düşük (piskoposluk) rütbesinde şu görevliler bulunmuştur:

  • Antoine Missirli (18.03.1808 – 16.10.1824)
  • Pierre-Flavien Turgeon (28.02.1834 – 03.10.1850), Québec (Kanada) Yardımcı Başpiskoposu olarak (28.02.1834 – 03.10.1850), daha sonra Québec Metropolit Başpiskoposu olarak görevine devam etti (03.10.1850 – 25.08.1867)
  • Joseph Freusberg (07.04.1854 – 14.11.1889)
  • Theophile Meerschaert (02.06.1891 – 23.08.1905)
  • János Ivánkovits (11.12.1905 – 31.03.1910)
  • Paul-Leon-Cornelius Montaigne (满德胎), Lazaristler (C.M.) (25.11.1924 – 09.01.1962)
  • Michele Federici (22.09.1962 – 27.10.1963), Melfi (İtalya) Yardımcı Piskoposu olarak (22.09.1962 – 27.10.1963), daha sonra Santa Severina (İtalya) Başpiskoposu (27.10.1963 – 21.12.1973), Ferentino (İtalya) Başpiskopos-Piskoposu (21.12.1973 – 23.11.1980), Veroli–Frosinone (İtalya) Başpiskopos-Piskoposu (21.12.1973 – 23.11.1980)
  • Karl Reiterer, Mill Hill Misyonerleri (M.H.M.) (09.02.1967 – 30.12.1974)
Sidyma Nekropolü

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c d e f g Cevik, Nevzat. (2021). lykia kitabı arkeolojisi tarihi ve kültürüyle batı antalya. Ankara. p. 205-208
  2. ^ "O.G. Bean, "SIDYMA (Dudurga Asari) Lycia, Turkey" in Richard Stillwell et alii, The Princeton Encyclopaedia of Classical Sites (Princeton University Press 1976)". 9 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2025. 
  3. ^ Clow, Kate (2024). The Lycian Way. Upcountry Turkey. p. 70.
  4. ^ "Explore Turkey, Lycia, Sidyma". 25 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2015. 
  5. ^ a b "SİDYMA ANTİK KENTİ". Kültür Portalı. 12 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2025. 
  6. ^ "Sidyma Antik Kent / Seydişehir-Muğla". Araştırma yazısı:Yönetmen Tekin Gün. Mootol Kültür Sanat-2019. 10 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ "Dictionary of Greek and Roman Geography (1854), SABA, SI´CINOS, SIDYMA". www.perseus.tufts.edu. 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2025. 
  8. ^ C. Fellows, Lycia (1840) 151-56; E. Petersen & F. von Luschan, Reisen in Lykien (1889) I 57–83; TAM II.1 (1920) 60–62.
  9. ^ a b "The Princeton Encyclopedia of Classical Sites, SIDYMA (Dudurga Asari) Lycia, Turkey". www.perseus.tufts.edu. 26 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2025. 
  10. ^ Quien (O.P.), Michel Le (1740). Oriens christianus: in quatuor patriarchatus digestus : quo exhibentur ecclesiae, patriarchae caeterique praesules totius orientis (Latince). ex Typographia Regia. 
  11. ^ wyd, Gams Pius Bonifacius (1816-1892) (1931), Series episcoporum Ecclesiae catholicae, quotquot innotuerunt a beato Petro apostolo. Cz.1, Hiersemann K. W., 4 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 12 Ocak 2025 
  12. ^ "CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Sidyma". www.newadvent.org. 12 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2025. 
  13. ^ Annuario Pontificio 2013 (Libreria Editrice Vaticana 2013 978-88-209-9070-1), p. 971

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Sidyma ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Sidyma&oldid=34691656" sayfasından alınmıştır