Seyyid Ali Sultan Tekkesi
 Seyyid Ali Sultan Tekkesi | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Rusa, Yunanistan |
| Koordinatlar | 41°17′33″K 25°59′56″D / 41.29250°K 25.99889°D |
| İnanç | Bektaşi |
| Mimari | |
| Mimari tür | Tekke |
| Mimari biçim | Osmanlı |
| Tamamlanma | 1402 |
| Özellikler | |
| Malzemeler | Tuğla, mermer ve taş |
Seyyid Ali Sultan Tekkesi (Yunanca: Τεκκές Σεγίτ Αλί Σουλτάν)[1][2][3] veya Kızıl Deli Tekkesi[3][4][5][6][7], Rusa Tekkesi[8][9] ve Rusa Manastırı[10][11] olarak da bilinir, Yunanistan'ın Doğu Makedonya ve Trakya bölgesine bağlı Rusa köyünde bulunan bir Bektaşî tekkesidir.[12] Tekke, 15. yüzyılda Osmanlı döneminde inşa edilmiş olup dervişlerin, özellikle de Bektaşi tarikatına mensup olanların toplanma yeridir. Bugün restore edilmiş ve zaman zaman yerel topluluk için faaliyete geçmiştir. Balkanlar'ın korunmuş en eski tekkelerinden biri ve Bektaşilik için çok önemli bir merkez olarak kabul edilmektedir.[1]
Adı
[değiştir | kaynağı değiştir]Tekkenin kurucusu Seyyid Ali Sultan, asker olarak hızlı ve çevik refleksleri nedeniyle sıklıkla "kızıl deli" olarak anılırdı. Bir başka rivayete göre ise ismi, kurduğu tekkenin Meriç Nehri'nin bir kolu olan Kızıl Deli Nehri'nin yakınında bulunmasından kaynaklanmaktadır. Bir başka rivayete göre ise Seyyid Ali Sultan'ın hayatta iken ona verdiği isimden dolayı nehir bu ismi almıştır.[13]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Tekke, Bektaşî tarikatının mensuplarının toplandığı dinî yapıdır. Tekke, 1400-1403 yıllarında Seyyid Ali Sultan adında bir derviş tarafından yaptırılmış ve adını almıştır. Tekke için özel yer tahsisi padişah I. Bayezid'e verilmişken, restorasyon tarihi külliyenin meydan evi binasında bulunan Osmanlı Türkçesi kitabesinde verilmektedir.[1] Osmanlı kitabesinde şöyle yazmaktadır: "804 [Hicri yılı, 1402/3'e tekabül eden] yılında yeniden yaptırılmış, Derviş Ali'nin başarısızlıkları çok olmasına karşın gerçek bir evliya olma isteği üzerine 1173 [1759/60] yılında yenilenmiştir".[14] Batı Trakya Üniversite Mezunları Azınlık Birliği'nin Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı'na (OSCE) yaptığı şikayete göre tekke, 2000'lerin başlarındaki onarımından önce[1] Hristiyan halk tarafından ahır olarak kullanılmış ve büyük zarar görmüştü.[15] Geçmişte tekkeye giden yol yapılana kadar ulaşım daha zordu.[16]
Osmanlı İmparatorluğu döneminde tekkeler, Türk yerleşimciler tarafından başka yerlere gönderilmeden önce geçici bir toplanma ve barınma yeri olarak kullanılmıştı. On dördüncü yüzyılın sonlarından başlayarak, daha geniş Evros'taki tekkeler, yolların kontrol edilmesi ve korunması için kullanıldı ve ayrıca vergi muafiyetlerinden de yararlandı. Seyyid Ali Sultan Tekkesi, Rodoplar'dan Sofulu ve Dimetoka kentlerine kadar olan dağ geçidini korumak için kullanıldı. Site, 2002 yılından bu yana "Seyyid Ali Sultan Vakfı'nı Koruma İdari Komitesi" tarafından yönetilmekte ve bakımı yapılmaktadır.[13]
Mimarisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Tekkenin ortasında meyveleri dini geleneklere göre mucizevi olan 600 yıllık bir dut ağacı bulunmaktadır. Birinin bu ağacın meyvelerini yemesi durumunda tüm hastalık ve rahatsızlıklardan korunacağı geleneği devam etmektedir. Aynı ağaç, Bektaşi tarikatının merkezi buluşma yeri olan Orta Anadolu'daki Hacıbektaş köyünde de bulunmaktadır.[17] Tekke külliyesi binaları ağacın her tarafına sıralanmıştır; tatillerde çok sayıda ziyaretçi için yemeklerin pişirildiği mutfaklar; günümüzde türbedarın ailesiyle (Çolak) birlikte yaşadığı konak; Seyyid Ali Sultan'ın türbesi; ibadet alanı ve son olarak ziyaretçiler için ortak tuvaletli yeni tesisler bulunmaktadır. Mezarlıkta çok sayıda derviş ve şeyh defnedilmiştir.[18]
Tekkenin güneyinde, yaklaşık bir kilometre uzaklıkta, on altıncı ve on sekizinci yüzyıllara tarihlenen mezarların bulunduğu iki büyük mezarlık bulunmaktadır. Ayrıca bir meydan evi mevcuttur ve tekke sakinlerinin çoğu burada gömülüdür.[19]
Kutlamalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Günümüzde özellikle Mayıs ayından Ağustos ayına kadar çevre köylerden gelen müminler tarafından ziyaret edilmektedir. Yorgo Mauromatis'e göre tekke, Osmanlı döneminde Bektaşiliğin büyük rol oynadığının anlaşılması ve merak nedeniyle Hristiyanlar tarafından bile ziyaret edilmektedir. Aziz Yorgi, her yıl Hristiyanların ve Alevilerin ortak kutlaması olan tekkede, (eski takvime göre) 6 Mayıs'ta, Dimetoka, Kumçiftliği ve Sofulu metropolitinin huzurunda yenilenir. Kutlamaya kurbanya törenleri ve toplantılar eşlik etmektedir.[20]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Mutfaklar -
Türbe -
Seyyid Ali Sultan türbesi -
Dut ağacının altındaki çeşme
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d Lowry 2009, s. 22.
- ^ Γεώργιος Τσιγάρας (26 Şubat 2008). "Τεκκές Σεγίτ Αλή Σουλτάν ή Κιζίλ Ντελή Ρούσσας" (Yunanca). Οδηγός Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης. 30 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2024.
- ^ a b Ζεγκίνης 1985, s. 179.
- ^ Giorgos Mavrommatis (2008). "Bektashis in 20th Century Greece". Turcica. Cilt 40. ss. 242-251. doi:10.2143/TURC.40.0.2037140. 25 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2024.
- ^ Ηλίας Κολοβός (2011). Ορθόδοξα μοναστήρια και δερβίσικοι τεκέδες: προς μια συγκριτική προσέγγιση του οικονομικού και πολιτικού τους ρόλου στην οθωμανική κοινωνία (Yunanca). Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών Ι.Τ.Ε.: Πανεπιστήμιο Κρήτης. s. 236. ISBN 978-960-524-350-0. 30 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2024.
- ^ Suraiya Faroqhi (1976). "Agricultural Activities in a Bektashi Center: The Tekke of Kızıl Deli 1750 - 1830". Südost Forschungen. Cilt XXXV. ss. 69-96.
- ^ Vallidis 2012, s. 245.
- ^ "Alevi-Bektashi communities in southeastern Europe: spiritual heritage and environmental consciousness, Irene Lyratzaki". 25 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2024.
- ^ Vallidis 2012, ss. 6, 29, 132, 158, 163.
- ^ "Greece: All time classic, Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης, Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού" (Yunanca). 1 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2024.
- ^ Vallidis 2012, s. 177.
- ^ "Λατρευτικός Κύκλος - Εκκλησίες - Μοναστήρια" (Yunanca). Εθνολογικό Μουσείο Θράκης. 24 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2024.
- ^ a b Ο Τεκκές του Σεγγήτ Αλή Σουλτάν στο Διδυμότειχο (Yunanca). Administrative Committee for the Protection of the Seyyid Ali Sultan Waqf.
- ^ Ζεγκίνης 1985, s. 180.
- ^ "Mosques in Western Thrace". Western Thrace Minority University Graduates Association. Organization for Security and Co-operation in Europe. 10 Temmuz 2009. s. 10. 3 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2024.
- ^ Lowry 2009, s. 23.
- ^ Lowry 2009, s. 24.
- ^ Lowry 2009, s. 25.
- ^ Lowry 2009, s. 26.
- ^ "Holy Metropolis of Didymoteicho, Orestias and Soufli. Saint George is for Christians and Muslims both, May 2012". 25 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2024.
Bibliyografi
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Ζεγκίνης, Ευστράτιος (1985). "Ο Μπεκτασισμός στη Δ. Θράκη - Συμβολή στην ιστορία της διαδόσεως του μουσουλμανισμού στον ελλαδικό χώρο (Διδακτορική διατριβή)". Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ). Erişim tarihi: 6 Nisan 2024.
- Lowry, Heath W. (2009). In the Footsteps of the Ottomans: A Search for Sacred Spaces & Architectural Monuments in Northern Greece]. İstanbul: Mary Martin Booksellers / Bahçesehir University Publications. ISBN 9789756437865.
- Vallidis, Stavros (2012). Αλληλεπιδράσεις μεταξύ Χριστιανών και Μουσουλμάνων στη Μικρά Ασία την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το δερβίσικο τάγμα των Μπεκτασήδων και Κιζιλμπάσιδων (PDF) (Tez) (Yunanca). Θεσσαλονίκη: Θεολογική Σχολή Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης.