Seniha Bedri Göknil
Seniha Bedri Göknil | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1901 İstanbul |
| Ölüm | 4 Haziran 1973 (72 yaşında) İstanbul |
| Defin yeri | Büyükada |
| Milliyet | Türk |
| Etkin yıllar | 1920-1973 |
| Evlilik | Bedri Nedim Göknil |
| Çocuk(lar) | Nazan İpşiroğlu Ulya Vogt Göknil |
| Akraba(lar) | Zehra İpşiroğlu - torunu Nedim Peter Vogt - torunu |
| Ödüller | Goethe Nişanı |
Seniha Bedri Göknil (1901, İstanbul - 4 Haziran 1973,[1] İstanbul[2]) Türk yazar ve Goethe Nişanı sahibi çevirmen.[3]
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
1901 yılında İstanbul'da tanınmış ve dindar bir aristokrat ailenin kızı olarak doğdu.[3][4] Babası Bayındırlık Bakanı ve Başbakan Danışmanı Giritli Ziya Bey ve annesi Dilistan Hanımefendi'dir. Bir süre boyunca dönemin en önemli okullarından olan Dame de Sion'u başarıyla bitirdikten sonra, okuldan da aldığı yabancı dil eğitimi sayesinde edebiyata olan ilgisiyle çevirilere başladı.[3] Önce özel eğitim ile Fransızca, ardından ise 1930'lu yıllarda nitelikli çeviri yapabilecek kadar Almanca öğrendi.[3][5] Bir çok kez yurtdışına seyahatte bulundu.[6] 60 yaşından sonra ise Şâbân-ı Velî'nin (Pir) gazellerinin orijinallerini okuyabilmek için Şefik Can'ın tavsiye ve gayretleriyle Farsça öğrendi. Goethe'nin "Stella" adlı oyunun çevirisindeki[7] çalışmaları ve başarısı sebebiyle, daha önce 1932 yılında Muhsin Ertuğrul'a verilen Goethe Nişanı 1933 yılında Seniha Bedri'ye verildi.[4][8] Bu madalyayı alan iki türk vatandaşından birisidir.[9] Çevirisini 1932 yılında yaptığı ve sahnelenen oyunun kitabı 1946 yılında basıldı.[10]
Göknil, maneviyata önem vermiştir. 1960 darbesinden sonra Mevlevîliğe yöneldi.[6] Mevlevîlik yolunda Midhat Bahari'ye intisaplı idi. Ailesinin manevi büyükleri olarak gördüğü Esad Erbilî tarafından doğumundan itibaren ilgi gösterildi.[3] Erbili, Osmanlı'nın son dönemlerinde Şam valisi olarak görev yapan Ahmet Nedim Göknil Bey'in oğlu Bedri Nedim Göknil ile Seniha Bedri Göknil'i Erenköy'deki köşkünde tanıştırarak evlenmelerine vesile oldu.[3]
Aynı zamanda Göztepe'de bulunan villasında zaman zaman sohbetler verdi.[3]
Ayten Lermioğlu'nun kaleme aldığı Hz. Mevlâna ve Yakınları eserinde şöyle bahseder;
“Bu güzel levha, Mevlânâ hayranı, faziletli insan, muhterem Seniha Bedri Göknil Hanımefendi’nin Mâder Sultân Türbesi’ne niyâz armağıdır.”[11]
Mesleki kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]
Çevirmenlik hayatı boyunca Friedrich Schiller, Henrik Ibsen, Peter Weiss, Ludwig Fulda, Gustav Freytag, Edmund Morris, Hermann Sudermann, Gerhart Hauptmann, William Shakespeare ve büyük Alman düşünürü Goethe gibi bir çok yazarın eserlerini Türkçeye çevirdi.[12] Muhsin Ertuğrul ile kurduğu çok yakın arkadaşlık sonucunda çevirilerine bir çok tiyatro eserini ekledi.[3] Daha sonra torunu Zehra İpşiroğlu tarafından bazı eserleri günümüz diline çevrildi.[6] Torunu tarafından yazılan bir makalede, Peer Gynt, torunu tarafından çevirdikten sonra İş Bankası Yayınları - Klasik Oyunlar Dizisi'ne eklenilmek istemiş fakat Göknil'in İsviçreli olan yeğenleri tarafından fazla önemsenmediği, İş Bankası Yayınları'nın da esneklik sağlamaması nedeniyle tekrar yayınlanamadığı öne sürüldü.[6] Oyun basılmasa da tiyatrolarda sahnelendi.[13]
Çevirilerini yaptığı oyunlar 1923-1971 yılları arasında özellikle İstanbul Şehir Tiyatroları olmak üzere Devlet Tiyatrosu, Kent Oyuncuları ve Oraloğlu Tiyatrosu'nda sahnelendi.[14][15] Türk tiyatrosunun kuruluş yıllarında, özellikle Alman ve İskandinav edebiyatlarından seçerek Türkçeye çevirdiği oyunlarla ve yazdığı yazılarla Türk tiyatrosunun gelişiminde önemli rol oynadı.[16][17] Bazı oyunların ise Türkiye'deki ilk çevirisini yaptı.[18]
Faust[değiştir | kaynağı değiştir]
Türk edebiyatının liyakat sahibi en yetkin çevirmenlerinden biri olarak görülen Göknil, Muhsin Ertuğrul tarafından sahnelenen[19] "Faust mütercimi" olarak bilinmektedir.[20][21] 1935 yılında[22] eserin Mederov tarafından sahneye uyarlanmış metnini çevirdi.[23][24] İlk versiyonunu uzun bulan Muhsin Ertuğrul'un önerileriyle çeviriyi oyundan önce tekrar düzenledi.[25]
Ailesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Evlendiklerinde tütün tüccarlığı yapmakta olan Bedri Nedim Göknil daha sonra Demokrat Parti'den 4. Dönem İstanbul Milletvekili oldu.[26] Evlendikten sonra ise Ayaspaşa semtine taşındılar.[27] Sade ve manevi bir hayat sürdü.[4] Bu evlilikten sanat tarihçisi olan iki kız çocuğu oldu.[3]
Çocuklarından birisi Türkiye'de ilk sanat tarihi ve felsefe öğretmenlerinden olan Nazan İpşiroğlu'dur. Nazan, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulduğu gün olan 29 Ekim 1923 tarihinde doğdu.[28] Nazan, annesi dindar olmasına rağmen torunu Zehra İpşiroğlu'nun deyimine göre inançlı değildir.[6]
Diğer kızı ise 1921 doğumlu Ulya Vogt Göknil'dir. Ulya eğitimini tamamladıktan sonra sanat mimarlık tarihçisi olarak İsviçre'ye kalıcı olarak yerleşti ve Zürihli sanat tarihçisi Adolf Max Vogt ile evlendi. 2014 yılında öldü.[29] Bu evlilikten doğan oğulları Nedim Peter Vogt İsviçreli hukuk uzmanı ve yazardır.[30]
Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]
Göknil, 4 Haziran 1973'de öldü. 6 Haziran 1973'de Teşvikiye'de kılınan cenaze namazının ardından Büyükada'daki aile mezarlığına gömüldü.[1]
Çevirileri[değiştir | kaynağı değiştir]
- Faust (Goethe, 1935)
- Kral Lir (Shakespeare 1937, 3. basım 1967)
- Dünya Edebiyatından Seçme Piyesler (1938)
- Don Carlos (Schiller, 1943)
- Brand (İbsen, 1945)
- Stella (Goethe, 1946)
- Wallastein’in Trilogyası I. Wallanstein ‘in Karargâhı (Schiller, 1946)
- II. Piccolomini’ler (Schiller, 1947)
- Wilhelm Tell (Schiller,1949)
- Namus (Suderman, 1950)
- Wallanstein’in ölümü (Schiller, 1952)
- İtalya Seyahati (Goethe, 1953)
- Gazeteciler (Freytag, 1956)
- Peer Gynt (İbsen, 1956)
- Haydutlar (Schiller, 1958)
- Yalan Söyleyenin Vay Hâline (Grillparzer, 1958)
- Güneş Batarken (Hauptmann, 1959)
- Mara (Weis, 1968)
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b "6 Haziran 1973 Milliyet Gazetesi'ndeki ölüm ilanı". gazetearsivi.milliyet.com.tr. 6 Haziran 1973. s. 11. 16 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2024.
- ^ Istanbul, Hürriyet (1974). Hürriyet ansiklopedik yıllığı. Hürriyet. s. 74. 16 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ a b c d e f g h i Artıran, H. Nur (4 Ağustos 2019). "Seniha Bedri Göknil". Semazen. 15 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2024.
- ^ a b c Demirel, Ali. "Edebiyat Fakültesi Mütercim Tercümanlık Bölümü". translex.ege.edu.tr. 15 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2024.
- ^ "Faust" (PDF). Ulus (gazete). 9 Mayıs 1935. 31 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ a b c d e İpşiroğlu, Zehra (8 Ocak 2022). "Anneannem". FEMTRAK - Dünya Dişidir, Dişi Dişlidir. 15 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2024.
- ^ Goethe, Johann Wolfgang von (1946). Stella: Seniha Bedri Göknil tarafĭndan dilimize çevrilmiştir. Millî eğitim basĭmevi. 16 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ "Goethe'yi 'Türkçe konuşturan' kadınlar". KARAR. 7 Ağustos 2019. 16 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ Taner, Haldun (1986). Çok güzelsin gitme dur. Bilgi Yayınevi. s. 77. 16 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ Fakültesi, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya (1949). Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi dergisi. Türk Tarih Kurumu Matbaasi. s. 506. 16 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ Lermioğlu, Ayten (1969). Hz. Mevlâna ve yakınları. Redhouse Yayınevi. s. 11. 15 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2024.
- ^ Öncü, Mehmet Tahir (1 Ocak 2017). Türkçe Çeviriler Bibliyografyası Dünya Edebiyatından Çeviriler. Hiperlink eğit.ilet.yay.san.tic.ve ltd.sti. ISBN 978-605-2015-53-7. 15 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2024.
- ^ Ajans, Onk. "Peer Gynt". www.onkajans.com. 15 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2024.
- ^ "Pergünt Sahne İlanı" (PDF). Akşam Gazetesi. 14 Şubat 1936. s. 4. 16 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ "31 Ağustos 1940 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 3". www.gastearsivi.com. 15 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2024.
- ^ "Seniha Bedri Göknil - Biyografya". web.archive.org. 29 Eylül 2022. 29 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2024.
- ^ Şahinler Demir, Seray. "Çevirinin kadın eli | Yeni Şafak Kitap Eki Haberleri". Yeni Şafak. 27 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ Akdemir, Gamze (28 Eylül 2021). "Hauptmann ile ıstırap, isyan, Natüralizm!". www.cumhuriyet.com.tr. 18 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ Zobu, Vasfi Rıza (1977). O günden bu güne: anılar. Milliyet Yayınları. s. 671. 16 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ Erkan, Uğur (3 Eylül 2022). "Farklı Zaman, Aynı Akibet". 15 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2024.
- ^ Kayacan, S. (25 Mayıs 1935). "Faust Trajedisi" (PDF). Akşam Gazetesi. s. 4. 16 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ Eruz, F. Sâkine (2010). Çokkültürlülük ve çevirmenler: Osmanlı devleti'nde çeviri etkinliĝi ve çevirmenler. Multilingual. s. 114. ISBN 978-975-6008-59-1. 16 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ Kayacan, S. (23 Şubat 1936). "Fust Trajedisi oynanacak" (PDF). Akşam Gazatesi. s. 5. 16 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ "Faust Oyun İlanı" (PDF). Akşam Gazetesi. 26 Mart 1936. s. 4. 16 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ İzzet, Selâmi (1936). Tiyatro konuṣmaları. Akṣam Matbaası. s. 95. 16 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ "TBMM - Bedri Nedim Göknil Öz Geçmişi ve aktiviteleri". www.tbmm.gov.tr. 15 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2024.
- ^ İpşiroğlu, Zehra (2010). Ayaspaşa yıllarım. Heyamola Yayınları. ISBN 978-605-4307-72-2. 15 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2024.
- ^ "Nazan İpşiroğlu'nun ardından". lebriz.com. 27 Ağustos 2015. 16 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2024.
- ^ "Ulya Vogt Göknil'i kaybettik". Türkiye Turizm. 11 Temmuz 2014. 16 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ "SATC Swiss Association of Trust Companies". web.archive.org. 29 Mayıs 2016. 29 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
