Sadullah Güney

Sadullah Güney; 1318-Kale Top. 1
Doğum	1883; Galata,İstanbul Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	18 Haziran 1945 (62 yaşında); İstanbul,Türkiye
Bağlılığı	Osmanlı (1902-1918); Türkiye (1921-1928)
Hizmet yılları	1902-1928
Rütbesi	Miralay
Komutası	8. Kolordu Kurmay Başkanı, 4. Ordu Menzil Müfettişi, Başmenzil Müfettişliği Kurmay Başkanı, 8. Ordu Kurmay Başkanı, Genel Karargâh Merkez Şubesi, Seyrisefain Genel Müdürü, 2. Tümen Kurmay Başkanı, Mondros Ateşkesi Osmanlı Delegasyonu Üyesi; 16. Tümen, Batı Cephesi Menzil Müfettişi, Denizcilik ve Ulaştırma Genel Müdürü, Millî Savunma Bakanlığı Müsteşar Vekili
Çatışma/savaşları	Balkan Savaşları; I. Dünya Savaşı; Türk Kurtuluş Savaşı
Ödülleri

Sadullah Güney (1884, Galata, İstanbul – 18 Haziran 1945, İzmir) Türk asker, bürokrat ve siyasetçi.

Türkiye'de denizcilik sektörünün gelişmesindeki hizmetleri ile hatırlanır. Kurtuluş Savaşı sırasında cepheye askeri malzeme nakliyatı ile ilgili görev aldı. 1923-1933 arasında Türkiye Denizcilik İşletmeleri'nde genel müdürlük yaptı. V., VI. ve VII. dönem TBMM'de Muğla milletvekili olarak yer aldı.

Yaşamı

Ailesi, öğrenimi ve gençlik yılları

1884 yılında İstanbul'da doğdu. Babası aslen Halepli olup memurluk görevi nedeniyle İstanbul'a yerleşen Faik Bey, annesi Fatma Hanım'dır.^[2]

1902 yılında Mühendishane-i Berr-i Hümâyun'u, 1905 yılında da Mekteb-i Erkân-ı Harbiye'yi bitirdi. Mustafa Kemal Atatürk ile aynı dönemde öğrenim gördü. 1905 yılında Harbiye iki defa mezun vermişti. Mustafa Kemal Ocak ayında mezun olan 57. dönem mezunalarındandı. Sadullah Bey ise Kasım ayında mezun olan 58. dönemde mezunlarındandır.^[2]

Mezun olunca Erkanıharbiye Reisliği'nde nakliye ve sevkiyat işlerinin yürütüldüğü 3. Şube'de görevlendirildi. Üç yıl sonra Trakya bölgesindeki padişahlık makamına ait yerlerin kayıtlarını incelemekle görevlendirildi. 1909 yılında Padişah yaveri oldu; 1911'de tekrar Erkanıharbiye Reisliği 3. Şube'de görevlendirildi.

Balkan Savaşları ve I. Dünya Savaşı'ndaki görevleri

Balkan Savaşları sırasında Seyrisefain İdaresi (Deniz Yolları İdaresi) Harbiye Nezareti'nin emrine verildi ve Sadullah Bey bu kurumda askerî müfettiş olarak görevlendirildi. Görevine sivil kıyafetle geldi ve genel müdür yardımcısı yetkileri ile çalıştı. Harbiye Nezareti'nin Salıpazarı'ndaki binalarından birisinin Seyrisefain İdaresi'ne tahsis edilmesini sağladı; böylece kurumun ilk defa kendi binası oldu.^[2]^{[not 1]} 17 Ocak 1913'te kurumun genel müdürü olarak atandı. 12 Aralık 1913'te genel müdürlüğe İaşe Nazırı İsmail Paşa getirildi. İsmail Paşa'nın vekili olarak atadığı Sadullah Bey 19 Nisan 1914'te Kudüs'teki 27. Fırka Kurmay başkanlığına gönderilene kadar bu görevi sürdürdü.

I. Dünya Savaşı boyunca tümen, kolordu ve ordu kurmay başkanlılarında görev aldı; ikmal, onarım, ulaşım, sağlık gibi lojistik destekler alanında çalıştı. Osmanlı Devleti'nin Filistin-Suriye-Irak cephelerini savunmak üzere oluşturduğu Yıldırım Orduları Grubu'nda görev yaptığı sürde Mustafa Kemal Paşa ile birlikte çalıştı.

Mondros Mütarekesi

Sadullah Bey, 1918 yılında İstanbul'daki Büyük Karargâh'a çağrıldı ve Başmenzil Müfettişliği Kurmay Başkanlığına atandı. Savaş sonunda İtilaf Devletleri ile mütareke görüşmeleri yapan heyette yer aldı.

Mondros Mütarekesi 30 Ekim 1918'de imzalandıktan sonra Sadullah Bey, Seyrisefain İdaresi Genel Müdürü Amiral Vasıf Bey ile birlikte İtilaf Devletleri Birleşik Donaması'nın İstanbul'a gelişini koordine etti.^[2] Ardından Mondros Mütarekesi'ndeki denizle ilgili uygulamaları takip etmek üzere Ahmet İzzet Paşa kabinesi tarafından 27 Aralık 1918'de Seyrisefain İdaresi Genel Müdürü olarak atandı ve bir buçuk ay bu görevi sürdürdü.^[3] Bu süre içinde ülkede bulunan Alman ve Avusturyalılar ülkelerine Akdeniz, Gülcemal ve Reşit Paşa vapurları ile nakledildi.

Mustafa Kemal'in Bandırma Vapuru ile Samsun'a uğurlanması

13 Şubat 1919'da Seyrisefain İdaresi Bahriye Nezareti'ne bağlanınca Sadullah Bey, tekrar askerî müfettiş olarak görev yapmaya başladı. Bu görevde iken Mustafa Kemal Paşa'nın Bandırma Vapuru ile Samsun'a geçmesinde hizmet etti. 16 Mayıs 1919 günü Mustafa Kemal, Sadullah Bey'in hazırlattığı istimbot ile Beşiktaş'taki Asker Yollama Müdürlüğü (günümüzde Deniz Müzesi) binasından alınıp Kız Kulesi önlerindeki Bandırma Vapuru'na geçti.

Kurtuluş Savaşı yılları

Sadullah Bey, Bahriye Nezareti'ndeki görevini 6 Temmuz 1921'e kadar devam ettikten sonra Ankara hükûmetinin davetine uyarak 6 Temmuz 1921 tarihinde İnebolu'ya geçip Türk Kurtuluş Savaşı'na katıldı. Bu dönemde Yunan ordusu büyük bir taarruza geçmişti, Türk ordusu Sakarya nehrine doğru çekilmekteydi. Yapılacak meydan savaşı için lojistik yığınak yapmak gerekiyordu. Sadullah Bey İnebolu-Kastamonu-Çankırı-Ankara bölgelerinden batı cephesine yönelik askeri malzeme nakliyatını yönetti.^[2] Büyük Taarruz ve takip harekâtında da denizden ve karadan yapılan lojistik desteği koordine etti.

Savaştan sonraki yaşamı

Sadullah Bey, Mudanya Mütarekesi'nin imzalanmasından sonra Millî Müdafaa Vekaleti Müsteşar Muvanliğine atandı. Bu görevde iken I. İzmir İktisat Kongresi'ne Seyrisefain İdaresi temsilcisi olarak katıldı.

29 Kasım 1923'te Seyrisefain Umum Müdürlüğüne atandı. Aralıksız on yıl bu görevi sürdürdü. Gazi Mustafa Kemal'in 16 Mayıs 1919'da millî mücadele için İstanbul'dan ayrışışından beş yıl sonra ilk defa İstanbul Boğazı'ndan geçişi sırada Ankara vapuru ile onu karşıladı. 12 Eylül 1924 günü Hamidiye kruvazörü ile İstanbul Boğazı'na giren cumhurbaşkanı Mustafa Kemal'i ziyaret edip, eşi Latife Hanım'a denizciler adına çiçek verdi. Mustafa Kemal'in Millî Mücadele için ayrıldığı İstanbul'a o günden sonra ilk kez ayak bastığı 1 Temmuz 1927 günü ise ona Ertuğrul Yatı'nda eşlik etti.^[2]

Haliç Tersanesi'ndeki İplikhane binası 1924 yılında Seyrisefain İdaresi'ne verilince Sadullah Bey büyük bir gayrelet burayı bir onarım atölyesine dönüştürdü.

İdare, Türkiye Yunanistan Nüfus Mübadelesi Sözleşmesi gereğince iki ülke arasında mübadilleri taşıdı. Bu dönemde Trabzon civarından Yunanistan’a göç eden Rumların taşınması ile büyük kazanç elde eden Seyrisefain İdaresi, bu kazanç sayesinde diğer gemileri onararak çalışır duruma getirmiştir.^[3]

1926'da Limanlar Kanunu'nun kabülü ile Seyr-i Sefain İdaresi etkinleşip büyüdü. Kabotaj Kanunu kabul edildiğinde Sadullah Bey, Türkiye Seyrisefain İdaresi Rehberi ve onun tamamlayıcısı olan Türkiye Seyrisefain İdaresi Tarihçesi adlı kitapları yazdırdı. Bu dokümanlar, Türkiye'de deniz ticareti ile ilgili araştırmaların temel kaynağını oluşturur.^[2]

Karadeniz Vapuru'nun 1926'de "yüzer sergi" olarak dış limanlara gönderilmesi, Sadullah Bey'in önemli girişimlerindendi. Vapur, 14 Haziran 15 Eylül 1926 arasında Akdeniz ve Baltık kıyılarında 16 limanı ziyaret ederek modern Türkiye'yi tanıttı.

Gelirleri artırmak üzere İç hatların yanında 1930'da İstanbul-İzmir- İskenderiye hattı açıldı. Aynı yıl bu hatta Pire limanı da eklendi. Türkiye Seyr-i Sefain idaresinin bu hatları tanımak üzere hazırlattığı, bu afiş, o güne kadar bir kurumu ve onun hizmetlerini tanıtan turizm amaçlı ilk afiş kabul edilir.^[3]

Yalova'da Atatürk Köşkü'nü inşa ettirmesi, Yalova Kaplıcalarını onartarak hizmete açması, Sadullah Bey döneminde gerçekleştirilen önemli hizmetlerdendir. İstanbul'dan her gün Yalova seferleri başlatılarak halkın Yalova'ya kolay ulaşması sağlanmıştır.

Milletvekilliği

TBMM'de V. dönemde (Ara Seçim), VI. ve VII. dönemlerde Muğla milletvekilliği yaptı.^[4] 18 Haziran 1945 tarihinde İstanbul'da öldü.

Ayrıca bakınız

Kurtuluş Savaşı'na katılan üst kademelerdeki komutanlar

Notlar

^ Bu bina, 44 yıl hizmet verdikten sonra 1957'de Tophane rıhtımı inşaatı sırasında yıkılmıştır.^[2]

Kaynakça

^ T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayınları, Türk İstiklâl Harbine Katılan Tümen ve Daha Üst Kademelerdeki Komutanların Biyografileri, Genelkurmay Başkanlığı Basımevi, Ankara, 1972, s. 167.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Hergüner, Mustafa (6 Şubat 2013). "Sadullah Güney (1883-18 Haziran 1948)". Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları (1): 0. ISSN 1304-9720.
^ ^a ^b ^c "Sadullah Güney (1883 - 1945)". Denizgazete.com. 23 Ocak 2010. 30 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2023.
^ "TBMM Albümü". tbmm.gov.tr. 29 Ekim 2012. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2013.

[3] Bu bina, 44 yıl hizmet verdikten sonra 1957'de Tophane rıhtımı inşaatı sırasında yıkılmıştır.^[2]

[Genelkurmay167-1] T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayınları, Türk İstiklâl Harbine Katılan Tümen ve Daha Üst Kademelerdeki Komutanların Biyografileri, Genelkurmay Başkanlığı Basımevi, Ankara, 1972, s. 167.

[:0-2] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Hergüner, Mustafa (6 Şubat 2013). "Sadullah Güney (1883-18 Haziran 1948)". Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları (1): 0. ISSN 1304-9720.

[:1-4] "Sadullah Güney (1883 - 1945)". Denizgazete.com. 23 Ocak 2010. 30 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2023.

[5] "TBMM Albümü". tbmm.gov.tr. 29 Ekim 2012. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2013.

[1]

[2]

[not 1]

[3]

[4]