Süpereş
Süpereş(İngilizce:Superpartner veya Sparticle), parçacık fiziğinde bir varsayımsal temel parçacıktır. Süpersimetri sinerjik teorilerinden biri olan yüksek enerji fiziği bu "gölge" parçacıklarının varlığını tahmin ediyor.[1][2]
Süpereş kelimesi, süpersimetri ve eş kelimesinin birleşmesinden oluşmuştur.
Teorik tahminler
[değiştir | kaynağı değiştir]Süpersimetri teorisine göre; her fermiyonun partner(eş) bozona sahip olması -fermiyonun süpereşi- her bozonun da eş fermiyonu olması gerekmektedir.[1][3] Bu simetri skuark, neutralino, chargino ve slepton gibi s-parçacık adlı süpersimetrik parçacıkların varlığını öngörür.
Gerçek skaler parçacıklarda ikinci bir gerçek skaler parçacık alanı vardır. Örneğin axionda, axinos ve saxions adında iki parçacık ön görülmektedir.
Süpereş sayısı birden fazla olabilir. Örneğin dördüncü boyutta bir süpersimetride bir foton iki farklı fermiyon süper eşi ve bir skaler süpereşi bulunabilir.
Simdiye kadar hiçbir süpereş izinin bulunmaması süpersimetri torisinin doğru olmadığı anlamıma gelebilir. Ancak eğer doğruysa yüksek enerjili parçacık çarpıştırıcılarda bunu üretmek mümkündür.[1] 1981'de Howard Georgi ve Savas Dimopoulos tarafından ileri sürülen Minimal Süper Simetrik Standart Model, süper partnerlerin kütlelerinin 100 GeV ve 1 TeV arasında olduğunu tahmin eder. Standart Model’deki tüm parçacıklar dönüşü sıradan parçacıktan ½ kadar farklı olan süpereşe sahiptir. Bu da bu süpereşlerin gerçek eşlerinden 1000 kata kadar daha ağır olabileceği anlamına gelebilir.[1] Bu yüzden şu anki parçacık çarpıştırıcılar bu parçacıkları üretemeyebilir.
Bazı araştırmacılar Büyük Hadron Çarpıştırıcısı çarğıştırıcısında süpereşin üretilebileceği umudundadırlar.[1] Ancak herhangi bir kanıt henüz bulunamamıştır.[4]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e Langacker, Paul (22 Kasım 2010). Sprouse, Gene D. (Ed.). "Meet a superpartner at the LHC". Physics. 3 (98). New York: American Physical Society. Bibcode:2010PhyOJ...3...98L. doi:10.1103/Physics.3.98. ISSN 1943-2879. OCLC 233971234. 29 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2011.
- ^ Overbye, Dennis (15 Mayıs 2007). "A Giant Takes On Physics' Biggest Questions". The New York Times. Manhattan: Arthur Ochs Sulzberger, Jr. s. F1. ISSN 0362-4331. OCLC 1645522. Erişim tarihi: 21 Şubat 2011.
- ^ Quigg, Chris (17 Ocak 2008). "Sidebar: Solving the Higgs Puzzle". Scientific American. Nature Publishing Group. ISSN 0036-8733. OCLC 1775222. 19 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2011.
- ^ Jamieson, Valerie (13 Aralık 2013). "Higgs Nobel bash: I was at the party of the universe". New Scientist. 20 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2013.
So far the Higgs hasn't given many supersymmetric clues.
