İçeriğe atla

Richard Dawkins

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Richard Dawkins
2022'de Dawkins
Doğum26 Mart 1941 (83 yaşında)
Nairobi, Kenya
MilliyetBirleşik Krallık Britanyalı
ÖdüllerLondra Zooloji Topluluğu Gümüş Madalya (1989)
Faraday Ödülü (1990)
Kistler Ödülü (2001)
Kariyeri
DalıEvrimsel biyoloji ve etoloji
Çalıştığı kurumlarOxford Üniversitesi
Doktora
danışmanı		Niko Tinbergen
Doktora öğrencileriAlan Grafen, Mark Ridley
EtkilendikleriCharles Darwin, Ronald Fisher, George C. Williams, W. D. Hamilton, Daniel Dennett, Bertrand Russell, Nikolaas Tinbergen, John Maynard Smith, Robert Trivers, Christopher Hitchens
İmza

Clinton Richard Dawkins (d. 26 Mart 1941), Britanyalı etolog, evrimsel biyolog ve yazar. Oxford Üniversitesi bünyesinde 1995 yılında Charles Simonyi tarafından oluşturulmuş Bilimin Kamu Tarafından Anlaşılması için Smonyi Kürsüsü'nde (Simonyi Professorship for the Public Understanding of Science) 2008 yılında emekli oluncaya kadar görev yapmıştır.[1]

Dawkins ateist ve hümanisttir, British Humanist Association Başkan Yardımcılığını yürütmektedir. Evrenin ve Dünya'daki yaşamın varoluşuna ilişkin yaratılışçı inanışlara karşı çıkışıyla bilinir. Çok sayıda popüler bilim kitabı yazmış, televizyon ve radyo programları yapmıştır. Kitapları 31 dile çevrilmiş ve milyonlarca satmıştır.[2]

Dawkins 1976 yılında yayınlanan Gen Bencildir adlı eseriyle gündeme gelmiştir. Eserde genlere dayanan evrim merkeze alınmış ve mem adında bir terim ortaya atılmıştır. 1982 yılında kaleme aldığı The Extended Phenotype adlı eserde evrimsel biyolojiye katkıda bulunarak genlerdeki fenotip etkisine bağlı değişmelerin sadece organizmanın gövdesiyle sınırlı kalmadığını, diğer organizmayı ve çevreyi değiştirdiğini belirtmiştir.[3]

Hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kenya Nairobi doğumlu olan Dawkins’in babası Clinton John Dawkins (1915-2010) bugün Malavi olarak bilinen bölgede Birleşik Krallık sömürge yönetimine bağlı çalışmıştı. Babası II. Dünya Savaşı sırasında silah altına alındıktan sonra aile 1949 yılında İngiltere'ye döner. Ailenin Over Norton Park bölgesindeki malikânesinde büyüyen Dawkins tipik bir Anglikan eğitimi almıştır.[4] 1954-1959 yılları arasında Oundle’de lise eğitimini tamamlar. Doğa bilimlerine karşı küçük yaşlardan beri devam eden ilgisi yüzünden Oxford’daki Balliol Koleji’nde zooloji okur. Bu dönemde öğretmenleri arasında Nobel ödüllü etolog Nikolaas Tinbergen bulunmaktadır. 1962 yılında lisans eğitimini tamamladıktan sonra akademik kariyerine devam ederek 1966 yılında doktorasını verir.

1967-1969 yılları arasında Berkeley'deki Kaliforniya Üniversitesinde zooloji alanında çalışır. Bu dönemde üniversite Vietnam Savaşı karşıtlarının yoğun olduğu bir yer olduğu için Dawkins de savaş karşıtı fikirlerden etkilenecektir. 1970 yılında Oxford Üniversitesi'ne döner. 1995 yılında ise Simonyi Professorship for the Public Understanding of Science kürsüsüne getirilir.

Ailesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dawkins üç kez evlenmiştir:

  • 1967-1984 etolog Marian Stamp
  • 1984-1992 Eva Barham
  • 1992-2016 aktris Lalla Ward

Dawkins’in Eva Barham ile birlikteyken doğan kızı Juliet Emma Dawkins 1984 doğumludur.

Çalışmaları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Eserleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Tanrı Yanılgısı kitabı hakkında konuşurken, 24 Haziran 2006.

1976'da yayımlanan Gen Bencildir adlı kitabında doğal seçilimin bireyler ya da türler seviyesinde değil, genler seviyesinde incelenmesi gerektiğini savunur. Aynı kitapta, mem kavramını ortaya atarak bugün memetik diye bilinen bilim dalının kurucusu olmuştur.

1982'de yayımladığı The Extended Phenotype (Genişletilmiş Fenotip) adlı kitabında, fenotipi vücutla eş anlamlı gören geleneksel görüşe karşı çıkar, bir organizmanın kendi vücudu dışında oluşturduğu yapıların da (kuş ve termit yuvaları gibi) o organizmanın genleri tarafından inşa edildiğini, dolayısıyla organizmanın fenotipine dâhil edilmesi gerektiğini savunur.

1986 yılında basılan Kör Saatçi adlı kitabında indirgenemez karmaşıklık terimine ve akıllı tasarım fikrine karşı çıkar. Gözün evrimini örnek göstererek evrim sürecinin, doğal seleksiyon sayesinde kör bir saat üreticisi gibi çalıştığını belirtir.

Dünya görüşü

[değiştir | kaynağı değiştir]

Evrim, yaratılışçılık ve din konularındaki fikirlerini açıklamak için pek çok popüler bilim kitabı yazmış ve pek çok televizyon programına katılmış olan Dawkins, bir ateizm savunucusu olarak da ünlenmiştir. 2006'da yayımladığı The God Delusion (Tanrı Yanılgısı) adlı kitabında tanrının varlığı ve dinlerin gerekliliği için öne sürülen geleneksel savlara karşı çıkmış, ateist bir dünya görüşünü savunmuş ve bir kişinin kendi inançlarını, herhangi bir tanrının var olmasına yönelik olasılığa göre kategorize etmesini mümkün kılan tanrısal olasılık yelpazesi ölçeğini ortaya koymuştur.

Hakkındaki dava süreçleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Profesörün www.richarddawkins.net8 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. adresindeki internet sitesine 10 Eylül 2008 tarihinde Türkiye çıkışlı sunucularda yasak konulmuştur. Siteye Türkiye'den girildiğinde yalnızca “Mahkeme kararıyla erişim engellenmiştir” ifadesi görünmektedir. Ancak hangi mahkemenin hangi tarih ve sayılı kararı ile engellendiği belirtilmemektedir.[5] Yasaklama üzerine, siteden yapılan açıklamaya göre Türkiye'den mahkeme başvurusu yapan kişinin Adnan Hoca olarak da bilinen, Harun Yahya mahlâsını kullanan Adnan Oktar olduğu belirtilmiştir.[6]

Richard Dawkins, yazdığı kitap nedeniyle de Türkiye'de dava konusu olmuştu. Dawkins'in "Tanrı Yanılgısı" adlı kitabını Türkiye'de yayımlayan Kuzey Yayınları'nın sahibi Erol Karaaslan, geçtiğimiz Mart ayında, "halkı kin ve düşmanlığa tahrik" iddiasıyla dava edilmiş, ancak mahkeme, "kitap yasaklamanın düşünce özgürlüğünü özünden sınırlayacağını" belirterek Karaaslan'ın beraatine karar vermişti.[7]

Ödülleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Dawkins, Karlheinz Deschner'ın elinden Deschner ödülünü alırken. 12 Ekim 2007, Frankfurt.

Dawkins'e 1989 yılında Oxford Üniversitesi tarafından doktora verildi.

1987 yılında Royal Society of Literature ödülü ve Los Angeles Times Edebiyat ödülü aldı. Aynı yıl BBC için hazırlanan Kör Saatçi belgeseli, yılın en iyi televizyon belgeseli seçildi.

Diğer ödülleri; Londra Zooloji Topluluğu Gümüş Madalyası (1989), Finlay inovasyon[8] ödülü (1990), Michael Faraday Ödülü (1990), Nakayama ödülü (1994), American Humanist Association'ın verdiği yılın humanisti ödülü (1996), beşinci uluslararası Cosmos ödülü (1997), kistler ödülü (2001), İtalya Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı madalyası (2001), The Royal Philosophical Society of Glasgow[9] tarafından verilen bicentennial Kelvin madalyası (2007) ve bilimi kamu için kullandığı için Nierenberg ödülü (2009).[10]

Ekim 2005 ve Haziran 2008 tarihlerinde ABD'den Foreign Policy ve İngiltere'den Prospect dergilerinin internet üzerinden okuyucu anketleri ile oluşturduğu Dünyanın ilk 100 entelektüeli listelerinde, 2005 yılında 3., 2008 yılında 19. sırada yer almıştır. American Humanist Association'ın verdiği yılın hümanist ödülü (1996) 19 Nisan 2021 tarihinde Twitter üzerinden yaptığı bir paylaşımdan dolayı ödül kendisinden alınmıştır.[11]

Kitapları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Richard Dawkins bibliyografyası

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Oxford Üniversitesi resmî internet sitesi 28 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 25 Nisan 2011 tarihinde erişilmiştir.
  2. ^ genişletilmiş 20 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Times listesi. (İngilizce)
  3. ^ 20 Ocak 2009 tarihli 29 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Science Daily haberi (İngilizce) 25 Nisan 2011 tarihinde erişilmiştir
  4. ^ ThirdWay Dergisi Nick Pollard röportajı (İngilizce)
  5. ^ İlgili 28 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. soL haberi
  6. ^ 23 Ağustos 2012 itibarıyla siteye erişilebilmektedir
  7. ^ İlgili 13 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. soL haberi
  8. ^ latince kökü:innovare. (Yenilik yaratmak)
  9. ^ Glasgow Kraliyet Felsefe Kurumu
  10. ^ "Scripps Oşinografi Enstitüsü". 19 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2011. 
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2021. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikisöz'de Richard Dawkins ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.
Wikimedia Commons'ta Richard Dawkins ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Richard_Dawkins&oldid=33632356" sayfasından alınmıştır