Retinoid
Retinoidler, A vitamini vitamerleri olan veya kimyasal olarak benzer özelliklere sahip olan kimyasal bileşiklerin bir sınıfıdır. Retinoidler tıpta, epitel hücre büyümesini düzenledikleri için geniş bir kullanım bulmuşlardır.
Retinoidlerin, vücutta görme fonksiyonları,[1] hücre proliferasyonu(çoğalması) ve farklılaşması, kemik dokusunun büyümesi, bağışıklık fonksiyonu ve tümör baskılayıcı genlerin aktivasyonu gibi birçok önemli işlevi vardır.
Deri kanserlerini tedavi etme yetenekleri de araştırılmaktadır. Günümüzde alitretinoin (9-cis-retinoik asit) Kaposi sarkomunun neden olduğu deri lezyonlarında yardımcı tedavi olarak topikal yolla kullanılabilir.
Türleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Üç jenerasyon retinoid vardır:
- Birinci nesil retinol (Vitamin A1), retinal (retinaldehit), tretinoin (retinoik asit), izotretinoin ve alitretinoin içerir.
- İkinci kuşak etretinat ve metaboliti asitretini içerir.
- Üçüncü nesil adapalen, beksaroten ve tazaroten içerir.
Bazı yazarlar dördüncü nesil olarak piranonlardan türetilen retinoidleri düşünmektedir. Bu tarz bir bileşik, seletinoid G'dir.[2]
Kimyasal Özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Hidrofobik retinoid molekülünün temel yapısı, bir siklik uç grubu, bir polien yan zinciri ve bir polar uç grubundan oluşur. Polien yan zincirinde alternatif C=C çift bağları ile oluşturulan konjuge sistem retinoidlerin renginden (tipik olarak sarı, turuncu veya kırmızı) sorumludur. Bu nedenle, birçok retinoid kromoforlardır . Yan zincirlerin ve uç grupların değiştirilmesi, çeşitli retinoid sınıflarını oluşturur.
Birinci ve ikinci jenerasyon retinoidler, alternatif tek ve çift bağları ile sağlanan esneklik nedeniyle birkaç retinoid reseptörü ile bağlanabilir.
Üçüncü jenerasyon retinoidler, birinci ve ikinci jenerasyon retinoidlere göre daha az esnektirler ve bu nedenle daha az retinoid reseptörü ile etkileşirler.
Emilimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Diyetten gelen retinoidlerin ana kaynağı, hayvan kaynaklarından elde edilen karotenler ve retinil esterler gibi bitki pigmentleridir. Retinil esterler, serbest retinol ve karşılık gelen yağ asidi (yani palmitat veya stearat) elde etmek için bağırsak lümeninde hidroliz edilir. Hidrolizden sonra, retinol enterositler tarafından alınır. Retinil ester hidrolizi, misellerde retinil esterleri çözme ve hidrolize edici enzimleri aktive etmeye hizmet eden safra tuzlarının varlığını gerektirir.[3]
Bağırsak lümeninde bulunan birkaç enzim, retinil esterlerinin hidrolizinde rol oynayabilir. Kolesterol esteraz pankreastan bağırsak lümenine salınır ve in vitro olarak retinil ester hidrolaz aktivitesini gösterir. Ek olarak, ince bağırsağın sınır zarına özgü bir retinil ester hidrolaz, sıçanda olduğu gibi insanda da karakterize edilmiştir. Farklı hidrolize edici enzimler farklı safra tuzları tarafından aktive edilir ve farklı substrat özelliklerine sahiptir. Örneğin, pankreas estemisi kısa zincirli retinil esterler için seçici iken, sınır membran enzimi tercihen, palmitat veya stearat gibi bir uzun zincirli yağ asidi içeren retinil esterleri hidrolize eder. Retinol, ince bağırsağın emici hücrelerine, tercihen trans-retinol formunda girer.
Kullanım alanları
[değiştir | kaynağı değiştir]Retinoidler çok çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır ve enflamatuar cilt bozuklukları, cilt kanserleri, hücre döngüsünün bozulması (örneğin sedef hastalığı),[4] fotograsyon[5] ve cilt kırışıklıkları[6] gibi bir dizi dermatolojik durumun tedavisinde etkilidirler.
Retinoidler tarafından tedavi edilen yaygın cilt hastalıkları akne ve sedef hastalığıdır.[7]
İzotretinoin, sadece, bazı hastalarda aknenin bilinen olası tek tedavisi olarak kabul edilmez, daha öncesinde lösemi gibi bazı kanserler için kemoterapi tedavisiydi.
İnsan embriyonik kök hücreleri ayrıca retinoidlerin varlığında kortikal kök hücrelere daha kolay ayrılır.[8]
Retinoidlerin baş ve boyun kanseri riskini azalttığı bilinmektedir.[9][10]
Sentezi
[değiştir | kaynağı değiştir]Retinoidler çeşitli şekillerde sentezlenebilir. Retinoid toksisitesini düşürmek ve retinoid aktivitesini geliştirmek için yaygın bir prosedür glukuronidasyondur. Walker ve diğerleri glukuronizasyonu gerçekleştirmek için yeni bir sentez önermişlerdir.[11]
Toksisitesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Zehirli etkiler uzun süreli yüksek alımlarla ortaya çıkar. Spesifik toksisite, maruz kalma süresi ve maruz kalma konsantrasyonu ile ilgilidir. Kronik zehirlenmenin tıbbi bir işareti, uzun kemiklerde acı verici yumuşak şişliklerinin varlığıdır. Anoreksiya, deri lezyonları, saç dökülmesi, hepatosplenomegali, papilloedema, kanama, genel halsizlik, psödotümör serebri ve ölüm de oluşabilir.
Kronik aşırı doz ayrıca biyolojik zarların ve cildin dış tabakasının soyulmasının artmasına neden olur.[12]
Son araştırmalar, antimalaryal ilaç proguanil de dahil olmak üzere çeşitli ilaçların kutanöz yan etkilerinde retinoidler için bir rol önermiştir. Proguanil gibi ilaçların retinoid homeostazı bozduğunu öne sürmektedir.
Sistemik retinoidler (izotretinoin, etretinat), gebelik sırasında merkezi sinir sistemi, kranyo-yüz (kafatası-yüz), kardiyovasküler ve diğer kusurlara neden olabileceği için kontrendikedir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- The Pharmacological Basis of Therapeutics, 10th Edition, Goodman & Gilman.
- Clinical Pharmacology, P.N. Bennett & M.J. Brown.
- ^ Kiser, Philip D.; Golczak, Marcin; Palczewski, Krzysztof (11 Temmuz 2013). "Chemistry of the Retinoid (Visual) Cycle". Chemical Reviews. 114 (1). ss. 194-232. doi:10.1021/cr400107q.
- ^ Mukherjee, S; Date, A; Patravale, V; Korting, HC; Roeder, A; Weindl, G (2006). "Retinoids in the treatment of skin aging: an overview of clinical efficacy and safety". Clinical interventions in aging. 1 (4). ss. 327-48. doi:10.2147/ciia.2006.1.4.327. PMC 2699641 $2. PMID 18046911.
- ^ Noy, N. (2006) "Vitamin A", "Biochemical, Physiological, & Molecular Aspects of Human Nutrition", M. H. Stipanuk 2nd Ed.
- ^ "Psoriasis - Diagnosis and treatment - Mayo Clinic". www.mayoclinic.org. 7 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2018.
- ^ Stefanaki C, Stratigos A, Katsambas A (Haziran 2005). "Topical retinoids in the treatment of photoaging". J Cosmet Dermatol. 4 (2). ss. 130-4. doi:10.1111/j.1473-2165.2005.40215.x. PMID 17166212.
- ^ Kafi, R; Kwak, HS; Schumacher, WE; Cho, S; Hanft, VN; Hamilton, TA; King, AL; Neal, JD; Varani, J; Fisher, GJ; Voorhees, JJ; Kang, S (2007). "Improvement of naturally aged skin with vitamin A (retinol)". Arch Dermatol. Cilt 143. ss. 606-12. doi:10.1001/archderm.143.5.606. PMID 17515510.
- ^ "National Psoriasis Foundation". psoriasis.org. 28 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2018.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2018.
- ^ Smith, W; Saba, N (2005). "Retinoids as chemoprevention for head and neck cancer: Where do we go from here?". Critical reviews in oncology/hematology. 55 (2). ss. 143-52. doi:10.1016/j.critrevonc.2005.02.003. PMID 15886010.
- ^ 2009 Internal Medicine Boards-Style Q&A 4 Mayıs 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Q:378, p.232; A:378, p.125
- ^ Walker, JR; Alshafie, G; Abou-Issa, H; Curley, RW (12 Eylül 2002). "An Improved Synthesis of the C-linked Glucuronide of N-(4-Hydroxyphenyl)retinamide". Bioorganic & Medicinal Chemistry Letters. 12 (17). ss. 2447-50. doi:10.1016/s0960-894x(02)00427-4. PMID 12161154.
- ^ "Topical retinoids - DermNet New Zealand". dermnetnz.org. 29 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2018.
