Portal:İran/Endeks

{| width="100%" cellpadding="5" cellspacing="10" style="background:#ffc0c0; border-style:solid; border-width:1px; border-color:black;"

| width="55%" valign="top" style="padding: 0; margin:0;" |

düzenle

Seçilen Madde

Sasani İmparatorluğu, (Sasani Devleti veya Sasaniler ya da İkinci Pers İmparatorluğu) (ساسانیان), dördüncü İran Hanedanlığı ve ikinci Pers İmparatorluğu'nun adıdır (224 - 651). Sasani İmparatorluğu, son Arşaklı hanedanı (Partlar) kralı IV. Artabanus'u yenmesinin ardından I. Ardeşir tarafından kurulmuş, son Sasani hükümdarı Şehinşah (Krallar kralı) III. Yezdigirt'in (632-651), erken Halifelik'le yani ilk İslam Devleti ile girdiği 14 senelik mücadeleyi kaybetmesiyle sona ermiştir. İmparatorluğun sınırları bugünkü İran, Irak, Ermenistan, Afganistan, Türkiye'nin doğu bölgesi (Büyük İran olarak bilinen bölge), Suriye'nin bir kısmı, Pakistan, Kafkaslar, Orta Asya ve Arabistan'ın tamamını kapsıyordu. II. Hüsrev'in hükümdarlığı (590-628) sırasında Mısır, Ürdün, Filistin ve Lübnan da kısa süreli olarak imparatorluğa dahil oldu. Sasaniler, imparatorluklarını 'İranşehr' ايرانشهر (Iranshæhr) 'İranlıların (Aryanların) memleketi' diye adlandırırlardı.

Sasani dönemi, Geç İlkçağ'ı kapsayarak İran Tarihi'nin en önemli ve etkili dönemlerinden biri olarak kabul edilir. Birçok yönüyle Sasani dönemi, Pers medeniyetinin en önemli başarılarına tanıklık etmiş ve İran'ın müslümanlar tarafından fethedilmesi ve İslamlaşmasından önceki son büyük İran İmparatorluğu olmuştur. İran, Roma medeniyetini Sasani döneminde fark edilir şekilde etkilemiştir. Kültürel etkisi imparatorluk sınırlarının çok ötesine, Batı Avrupa'ya, Afrika'ya, Çin'e ve Hindistan'a kadar ulaşmıştır. Ayrıca bu kültürel etki Avrupa ve Asya ortaçağ sanatının oluşmasında göze çarpan bir rol oynamıştır.

Bu etki erken dönem İslam dünyasına kadar taşındı. Hanedanın kendine has ve aristokratik kültürü, İran'ın fethini bir Pers Rönesansına dönüştürdü. Daha sonra İslami olarak adlandırılan kültürün, mimarinin, yazımın ve diğer becerilerin çoğu Sasani İranlılarından daha geniş Müslüman dünyasına aktarılmıştır.

Daha fazlası...

düzenle

Seçilen Yer

Tebriz (Azerice: Təbriz; Farsça: تبریز; Osmanlıca: Kent-i Tebriz veya Tebriz Kend), İran'da Doğu Azerbaycan Eyaleti'nin yönetim merkezi olan şehir. Tebriz İran'nın kuzey batısındaki en büyük şehri olup aynı zamanda eyaletin aynı isimli Tebriz şehristanı'nın da yönetim merkezi olan şehrin 2006 yılı resmi nüfusu 1.378.935'dir. Şehir nüfusunun çoğunluğunu Azerbaycan Türkleri oluşturur. Halkın dili Azericedir. Nüfus açısından İran’ın Tahran, Meşhed ve İsfahan'dan sonra dördüncü en büyük şehridir. Sanayi bakımından İran’ın ikinci şehridir. Öte yandan İran’ın en kirli havasına sahip şehirler listesinde ikinci sıradadır.

Tebriz adının Farsçadaki teb (ateş) ve rîz (akıtan, döken) sözcüklerinin birleşmesinden meydana geldiği söylenmektedir. Adın ortaya çıkışına dair bir hikaye bulunmaktadır. 791'de Abbasi Halifesi Harun Reşid'in ateşli hastalığa yakalanan eşi Zübeyde Hatun'un Tebriz'deki kaplıcalara girdikten sonra sağlığına kavuştuğı için buranın adı Tebriz (ateş döken) olmuştur. Evliya Çelebi de şehrin adını "sıtma dökücü" olarak aktarmıştır. Şehrin adı Arap coğrafya kitaplarında Tibriz, Bizans ve Ermeni kaynaklarında Tavrez, ve Tavreş şeklinde geçer. Avam halk buraya Tevriz de demekteydi.

Daha fazlası...

düzenle

Seçilen Resim

İsfahan, İran'da bulunan Nakş-ı Cihan Meydanı. Sağda Şah Camii, karşıda ise Şeyh Lütfullah Camii yer almaktadır. (Üreten:Nicolas Hadjisavvas)

düzenle

Ulusal Semboller

İran Sembolleri

İran Bayrağı		İran arması
İran Bayrağı	İran arması	İran simgesi

Slogan: استقلال. آزادی. جمهوری اسلامی
(Türkçe: Bağımsızlık, Özgürlük, İslam Cumhuriyeti)

Ulusal marşı: Surud-i Milli-i İran

Ulusal bayramı: 21 Mart Nevruz Bayramı

Asla ve Güneş

İran alegorik figürleri: Aslan ve Güneş, Derafsh Kaviani

düzenle

Tarih, insanlar, yerler

Mahsa Vahdat (Farsça: مهسا وحدت), (d. 1973, Tahran, İran) İranlı halk müzik şarkıcısı.

Küçük yaşlarda müzik ve şan eğitimi almaya başlayan ve Tahran doğumlu Mahsa Vahdat, 1979 yılında İran İslam Devrimi'nin ardından Ruhullah Humeyni'ni tarafından öne atılan; kadınların şarkı söylemesini yasaklayan sadece erkeksi sesi bulunan kadınların İran'da şarkı söyleyebileceği ve kadınların karma bir seyirci önünde performans gerçekleştirmeleri yasaklanarak yasa kabul edildikten sonra Paris'e yerleşmiştir. Kadına şarkı söyleme hakkını elinden alan yasaklı dönemde kardeşi Marjan Vahdat ile Songs From The Persian Garden adlı konser kayıtı albümü gizlice yayınlayan ikilinin albümü beklenenin üstünde ilgi görünce ikili, konser vermek üzere yurtdışına davet edilirler.

Daha fazlası...

düzenle

Kültür, sanat, mutfağı

Ney (Farsça: نی; Arapça: ناي‎; Türkçe: ney; diğer: nai, nye, nay, gagri tuiduk, ya da karghy tuiduk) üflemeli çalgıdır. Kaşgarlı Mahmut, Divân-ı Lügati't-Türk adlı Türk kültür ve dilini anlatan eserinde, Sagu denilen, "Erler" için düzenlenen, ölüm, erdem ve acıları anlatan tören'lerde kullanıldığını aktarmıştır. "Ney", yakın zamanlarda Farsça'ya geçmiş olup nâ veya nay (kamış) adını almıştır. Arap toplumunda da üflemeli çalgıların hemen tümü için kullanılan mizmâr sözcüğü ise, (nefes borusu, ses organı anlamında) ney için de kullanılmıştır. Türkçede ise hemen her zaman ney olarak anılmıştır. Kavimler Göçünden çok eski zamanlardan kalan, Runik Harfler'in aslının henüz anlaşıldığı; Proto Türk Yazıtları zamanından kaldığı düşünülen kültür'izleri gibi miras kalmış olan, çok az kültürel öğelerin devamı olarak ise, bugünkü Romanya’da nayu olarak adlandırılır..

Sümer toplumunda MÖ 5000 yıllarından itibaren kullanıldığı sanılan bu çalgıya ait elimizdeki en eski bulgu, MÖ 3000-2800 yıllarından kalan bugün Amerika'da Philadelphia Üniversitesi Müzesi'nde sergilenen neydir. Çalgının o dönemlerde de dinsel törenlerde kullanıldığı sanılmaktadır.

Daha fazlası...

düzenle

Seçilen Sözler

“	Cahiller okumuşların cevaplayamayacağı soruları sorarlar, sersemler akıllıların yedi yılda cevaplandıramayacağı soruları bir günde sorarlar.	”
—Bir İran atasözü.

düzenle

Haberler

Vikihaber İran portalında habeler

düzenle

Seçilen Biyografi

Abbas Kiyarüstemi (Farsça: عباس کیارستمی; [abˈbɑːs keˈjɑː.rɔs.taˌmiː]; İngilizce, Fransızca ve Almanca: Abbas Kiarostami, d. 22 Haziran 1940, Tahran, İran), dünya çapında tanınan ve takdir gören İranlı yönetmen, senarist ve yapımcıdır. 1970'ten bu yana sinema alanında çalışmakta olan Kiyarüstemi, kısa film ve belgeseller de dahil olmak üzere, 40'tan fazla filmde çalıştı. Özellikle Köker Üçlemesi, Kirazın Tadı ve Rüzgâr Bizi Sürükleyecek filmleriyle dikkat çekti ve eleştirel başarı kazandı.

Çoğunlukla senarist, kurgu sorumlusu, sanat yönetmeni ve yapımcı olarak tanınmakla birlikte, şair, fotoğrafçı, ressam, çizer ve grafik tasarımcı olarak da işler yaptı.

İran sinemasında 1960'ların sonlarında başlayan ve Füruğ Ferruhzad, Sohrab Şahit Sales, Behram Beyzayi ve Perviz Kimyavi gibi yönetmenlerin de dahil olduğu İran Yeni Dalgası akımı yönetmenlerindendir. Bu akım yönetmenlerinin belirgin ortak özelliklerinden bazıları, şiirsel diyaloglar ve politik ve felsefi konularla ilgili alegorik hikâye anlatma tarzıdır.

Çocuk kahramanlar kullanmak, belgesel tarzı hikâye anlatımı, kırsal bölgelerde geçen filmler, arabaların içinde geçen diyalogların yoğunluğu ve genelde sabit kamera kullanımı Kiyarüstemi'nin en belirgin özellikleridir. Diyaloglarda, film adlarında ve temalarında İran şiirinden de çokça yararlanır.

düzenle

Bölgeler

düzenle

Bunları Biliyor Musunuz?

• "Mellat Park'ın (resimde) Tahran'daki en büyük büyük dinlenme alanıdır."
• "1639 yılında imzalanan Kasr-ı Şirin Antlaşması'ndan bu yana İran ve Türkiye'nin devlet sınırları hiç değişmemiştir."
• "İran devrimi sonrası kabul edilmiş olan İran arması üzerinde Allah yazmaktadır.