Plaza dili
Plaza dili, büyük ölçüde yabancı, özellikle de İngilizce kökenli alıntı kelime ve ödünçleme alıntılar (calque) içeren ve beyaz yakalı işçiler ile bağdaşlaştırılan bir Türkçe formu veya jargonu. Terim sıklıkla İngilizce etkisinde kalmış Türkçe kullanımları için daha geniş bir anlamda da kullanılmaktadır.[1]
Kullanım[değiştir | kaynağı değiştir]
2018 yılında yayımlanmış ve 120 beyaz yaka plaza çalışanın katıldığı bir anketi içeren bir araştırmaya göre, anket grubundan 80 kişi (%67) "Plazada çalışan kişilerin kendilerine ait ortak bir dili olduğunu düşünüyor musunuz?" sorusuna "katılıyorum veya "kesinlikle katılıyorum" cevabını vermiş, 11'i (%9) "kararsızım" şıkkını seçmiş, geriye kalan 29'u (%24) "katılmıyorum" veya "kesinlikle katılmıyorum" seçenekleriyle yanıtlamıştır. "Çalışırken kullandığınız dili günlük hayatınızda da kullanıyor musunuz?" sorusuna ise çoğunluk "katılmıyorum" veya "kesinlikle katılmıyorum" cevabını vermiştir.[2]
Plaza dili, Türk televizyonunda yer alan tiplemelerde de kullanıma sahiptir. Bu bağlamda, eğitim görmemiş ya da eğitim görse de kültürlenmemiş karakterlerin özenti dilleri ile bağdaşlaştırılmış olan plaza dili, Jet Sosyete dizisindeki Gülse Birsel'in canlandırdığı karakterin kullandığı dil ile örneklendirilmiştir.[3]
Eleştiriler[değiştir | kaynağı değiştir]
Plaza dili çeşitli Türk yayımlar tarafından eleştirilmiştir. Yeni Şafak gazetesi yazarı Ali Saydam, plaza dilinde görülen kullanımların Türkçeyi kirlettiğini, milli kültüre zarar verdiğini ve zihinsel süreçlerin ve toplumsal yaşamın eksenini Batı’ya kaydırdığını iddia etmiştir.[4]
2019'da Türkiye Dil ve Edebiyat Derneği (TDED) Genel Başkanı Ekrem Erdem, ""Türkçe kelimeleri bile yabancı dil kurallarına göre yazar ve okur hale geldik. Benim ki bu konuda bir çığlıktır. Türkiye'nin en yüksek yerinde Türkiye'ye sesleniyorum. Bugün normal bir vatandaşımızın anlamadığı, İngilizce ve Türkçe karışımı uydurma cümlelerle konuşan yeni bir nesil geliyor. Bu nesil plaza dili konuşan nesildir. Artık plaza dili, plazaların dışına taştı ve sokaklara indi." açıklamasında bulunmuştur.[5]
Eczacıbaşı Holding Yönetim Kurulu Başkanı Bülent Eczacıbaşı, plaza dilini "uydurukça" ismi ile tanımlamış, şirkete ait toplantı odalarında kullanıldığı takdirde kullanan kişinin 5 lira bağışlaması kuralını getirmiştir.[6]
Örnekler[değiştir | kaynağı değiştir]
| Plaza dili[6] | Açıklama | Tür |
|---|---|---|
| lead etmek | liderlik etmek | alıntı kelime |
| yapıyor olacağım | yapacağım | ödünçleme alıntı |
| deadline | bir projenin bitiş zamanı | alıntı kelime |
| confirm etmek | onaylamak, kabul etmek | alıntı kelime |
| update etmek | güncellemek | alıntı kelime |
| training | kurum içi eğitim | alıntı kelime |
| meeting | toplantı | alıntı kelime |
| focuslanma | odaklanma | alıntı kelime |
| aksiyon almak | harekete geçmek | ödünçleme alıntı |
| yapılabilite | yapılma ihtimali | ödünçleme alıntı |
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Dil, Kültür ve Medeniyet" (PDF). Ekrem Erdem, 126. Türkiye Dil ve Edebiyat Derneği. s. 24.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Gürsoy Ulusoy, Şebnem (1 Ağustos 2018). "Mekansız Zamanlar Zamansız Mekanlar Arasındaki Plaza Çalışanı Beyaz Yaka'lar". Journal of International Scientific Researches. ss. 241-261. doi:10.21733/ibad.381779. ISSN 2536-4642.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Dizilerle Kelime Öğretimi Gülse Birsel'in Jet Sosyete Dizisi Örneği" (PDF). Şahin Şimşek. 6 (1). EKUAD. 2020. 11 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ Şafak, Yeni (16 Mayıs 2020). ""Türkçe konuşacağız"". Yeni Şafak. 22 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2020.
- ^ "'Uydurma cümlelerle konuşan yeni bir nesil geliyor'". Memurlar.Net. 8 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2020.
- ^ a b "Eczacıbaşı 'plaza dili'ne savaş açtı". Milliyet. 6 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2020.