İçeriğe atla

Placemaking

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Adana'da Yaratıcı Placemaking ve Sürdürülebilir Tasarım Yaklaşımıyla Pop-up Film Seyir Mekanı
Adana'da Yaratıcı Placemaking ve Sürdürülebilir Tasarım Yaklaşımıyla Pop-up Film Seyir Mekanı

Placemaking, bir mekânı kullanan insan topluluğunun da katılımı ile insanların sağlığını, mutluluğunu ve refahını önceleyen kamusal alanlar tasarlama, planlama, yönetme süreci; ve bu düşünce etrafında şekillenen bir küresel hareketin adıdır.

Placemaking kavramı; kamusal mekânların, o mekânı kullanan çeşitli farklı niteliklere insanların (örneğin çocukların, kadınların, yaşlıların, engellilerin) kullanımına olanak tanıyacak şekilde ve onların katkısı ile planlanlanması ve yönetilmesini içerir. En basit tanımıyla, insanlarda içlerinde yaşamak, çalışmak, eğlenmek ve öğrenmek arzusu uyandıran kaliteli mekânlar yaratmak üzere gerçekleştirilen faaliyetleri ifade eder.

1960’lardaki kentleşme pratiklerine tepki olarak gelişen bu kavram, Kanadalı-ABD’li şehir kuramcısı Jane Jacobs ile ABD’li sosyolog, şehir plancısı William Holly Whyte'ın öncülük ettiği, “şehirleri otomobiller ve alışveriş merkezleri için değil; insanlar için tasarlamak'” düşüncesine dayanır. Jacobs ile Whyte’ın düşüncesini yaymak, yöntemlerini ülke genelinde uygulamak üzere 1975’te ABD’li şehir plancısı Fred Kent, “Project for Public Spaces (PPS) adlı kâr amacı gütmeyen kuruluşu kurmuştur.

Türleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Placemaking, genel olarak insanlarda içinde yaşamak, çalışmak, eğlenmek, öğrenmek arzusu uyandıran nitelikli mekânlar oluşturmak üzere, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kâr amacı gütmeyen kuruluşların gerçekleştirdiği; mekânı kullananların da bizzat katıldıkları ve uzun süre - hatta sonsuza dek- devam eden çok çeşitli proje ve faaliyetleri içeren bir süreçtir. Şehirdeki binaların cephelerinin ve sokakların iyileştirilmesi ve şehir meydanlarında, sokaklarda herkese açık etkinlikler düzenlenmesi placemaking sürecinde yer alan faaliyetlere örnektir.[1]

Nitelikli mekânlar yaratmanın yanı sıra bu mekânlar sayesinde bir yeri nitelikli işgücü için cazip kılmayı ve söz konusu nitelikli işgücünü istihdam edecek işletmelerin o yerde faaliyet göstermesi için uygun ortam yaratmayı amaçlayan sistemli faaliyetler "stratejik placemaking” olarak adlandırılır.[1] ABD’nin Michigan eyaletinde gerçekleştirilen ve bazı toplumların nüfusu, istihdam olanakları ve gelirinin artarken neden bazılarının artmayıp gerilediğini saptamaya çalışan araştırmaların sonucunda stratejik placemaking kavramı geliştirilmiştir.[2]

Bir mahalle, kasaba, şehir veya bölgenin fiziksel ve sosyal karakterinin kamu, özel sektör, kâr amacı gütmeyen kuruluşlar ve toplum tarafından kültür-sanat etkinlikleri etrafında şekillendirilmesi "yaratıcı placemaking " olarak adlandırılır.[1] Bu placemaking türü, Ulusal Sanat Vakfı, ABD Belediye Başkanları Konferansı ve Amerikan Mimarlık Vakfı tarafından benimsenmiştir.

Taktiksel placemaking, taktiksel şehircilik ve Daha Hafif, Daha Hızlı, Daha Ucuz yaklaşımının bir araya gelmesi ile meydana gelir.[1] İleride daha büyük yatırımlar yapmak üzere gerçekleştirilen kademeli, küçük ölçekli iyileştirmeler” olarak tanımlanır.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]
Jane Jacobs'ın fikirleri Placemaking hareketine öncülük etmiştir.

‘’Placemaking’’ kavramı 1960’lı yıllarda ABD’de neoliberalizm sonrası gelişen büyük ölçekli ve tepeden inme kentleşme pratiklerine tepki olarak ortaya çıktı. Kavramın gelişmesine Amerikan-Kanadalı gazeteci, yazar, kent teoristi & aktivisti Jane Jacobs ve Amerikan sosyolog, şehir plancısı, yazar William H. Whyte öncülük etti.[2] Jacobs, Fortune Magazin’in editörü olan Whyte’ın teşviki ile 1956’da "Downtown is for people" (Şehir merkezi insanlar içindir) başlıklı makaleyi yayımladı. Bu makale dönemin, mega kentsel yenileme ve geliştirme projelerinin başarısızlığını ortaya koyan ilk eleştirilerden biri oldu.[3] Jacob ve Whyte’ın yukarıdan aşağıya karar vermenin Amerikan toplumlarındaki yaşam kalitesi üzerindeki kötü etkilerini gösteren çalışmalar üretmeye ve insanların birbiriyle etkileşimini artıran küçük ölçekli planlamanın önemini dile getirmeye devam ettiler. Kentsel kurgunun yalnız otomobillere ve alışveriş merkezlerine odaklı olmaması, şehir tasarımını insana ve insanların mekanlar aracılığıyla yaşadığı deneyime odaklı olması gerektiğine dair düşüncelerini yayımladılar.[4][5] Jacobs ve White'ın çalışmaları, yıllar sonra ortaya çıkacak placemaking hareketinin temelini oluşturdu[3].

Jacobs'ın kaleme aldığı, ABD'de çöküntü bölgesi olarak nitelendirilen ve modern kentin altyapısı için yıkılmakta olan kent parçalarına bir ağıt niteliğindeki "Büyük Amerikan Şehirlerinin Ölümü ve Yaşamı " (1961) kitabı, kentlerde büyük ölçekli yıkımlara karşı duran, bu bölgelerde yaşayanların planlama süreçlerinde söz hakkı olması gerektiğini savunan eylemci grupların el kitabı oldu[6] William Whyte, sadece mekânları ve o mekanları kullanan insanları gözlemleyerek öğrenilecek çok şey olduğuna inanıyordu. Farklı kentsel ortamlardaki insan dinamiklerini araştırmak amacıyla 1970’lerde New York’ta küçük bir araştırma grubu kurdu. On yıllık gözlemlerini "Küçük Kentsel Mekanların Sosyal Yaşantısı” adlı kitap ve belgesel ile paylaştı.[7]

Jan Gehl, 2006.

Aynı yıllarda Danimarkalı mimar Jean Gehl, insan davranışının kent mekânıyla ilişkisini anlamak üzere insanların kentteki etkinliklerini haritalamanın ve kayıt altına almanın yöntemlerini geliştirmeye odaklandı ve 1971’de yayınlanan Life Between Buildings kitabında topladı. 1987’de yapılacak olan İngilizce çeviri sonrası kitap tüm dünyada çığır açan bir yapıt olarak nitelendirildi. Gehl, Cities for People (İnsan İçin Kentler, 2010) kitabında kentlerin tasarımında insanın en önemli belirleyici olması gerektiğini sarsılmaz bir inançla dile getirdi; "önce yaşam sonra mekân, sonra yapılar" ilkesini savundu. ABD'li şair ve yazar Wendell Berry'nin bazı yazıları, bilhassa yerel ekoloji ve yerel ekonomilere yaptığı vurgu ile, mekan ve “placemaking” kavramlarının hayal gücüyle algılanmasına ve anlamlanmasına katkıda bulundu.

Bu düşünceler gelişirken “placemaking” terimi, 1970'lerde peyzaj mimarları, mimarlar ve şehir plancıları tarafından, kentlerde insanların birbirleriyle iletişime geçtikleri ve sosyal hayatı deneyimledikleri kent parçaları olan meydanlar, parklar, mahalleler ve deniz sahillerini yaratma sürecini tanımlayabilmek için kullanılmaya başlandı. 1975 yılında Fred Kent, Whyte'ın fikirlerini yaygınlaştırmak ve araçlarını ülke çapında uygulamaya koymak amacıyla Project for Public Spaces (PPS) adlı kâr amacı gütmeyen bir kuruluş kurdu. PPS, ilk yirmi yılında, Rockefeller Center, Bryant Park ve New Haven's Chapel Street gibi projeler gerçekleştirdi. Rockefeller Aile Vakfı tarafından finanse edilen bu girişim, şehir merkezindeki kamusal alan tasarımı ve yönetimi için yeni standartların belirlenmesinde etkili oldu.

PPS, placemaking kelimesini ilk olarak 1997 yılında yayınladığı "Yaşanabilir Metropol Toplulukları Oluşturmada Toplu Taşımanın Rolü " adlı yayında kullandı.[8] 2003 yılından itibaren PPS, placemaking kavramını bir "hareket" olarak ele aldı ve kavramın potansiyeli Kuzeybatı Pasifik'te gerçekleşen placemaking konferanslarında araştırıldı. Placemaking kavramı, 2006 yılında yaygın kullanılır haline geldi ve global bir hareket olarak popülerleşti.[9] Placemaking kelimesi ilk defa 2008'de wordspy.com sitesinde tanımlanarak bir sözlüğe girdi. Wordspy.com'da kelime şu şekilde tanımlandı: "Bir binayı veya alanı, o binayı veya alanı kullanan insanlar için daha çekici ve onlarla uyumlu hale getirecek şekilde tasarlamak." [8]

2017’den beri her yıl (küresel pandemi nedeniye 2021 - 2022 yılları hariç) uluslararası arenada konu üzerinde çalışmalar sürdüren bireyler ve kuruluşlar Placemaking Week Europe adlı etkinlikte bir araya gelmeye başladı. Uluslararası etkinlik 2017’de Amsterdam'da, 2018’de Cities for All adı ile Stockholm'de, 2019’da Valencia'da, 2022’de Pontevedra'da, 2023’de Strasbourg'da ve 2024’te Rotterdam’da düzenlendi.[10]

Prensipler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Project for Public Spaces (PPS)'e göre başarılı bir placemaking on bir temel ilkeye dayanmaktadır.[11]

  1. En iyi uzman, topluluktur. Bir kamusal mek'na tasarlamaya, topluluğun yetenekleri ve varlıkları tanımlayarak başlanır. Sürecin başlangıcında kullanıcı içgörüleri ve deneyiminden yararlanmak, proje için topluluk sahiplenme duygusu yaratacak ve gerek proje destekçisine gerekse topluluğa büyük fayda sağlar.
  2. Kamusal bir mekan yaratmak, sadece tasarım işi değildir. Amaç, parçalarının toplamından daha büyük bir değer yaratarak topluluk için bütüncül ve anlamlı bir mekân yaratmaktır
  3. Paydaşlar, ortaklar ara. İyi bir kamusal alan için yenilikçi fikirler sunan, mali veya siyasi destek sağlayan, faaliyetlerin planlanmasına yardımcı olan ortaklara gerekir.Bu ortaklar yerel kurumlar, müzeler, okullar ve diğerleri olabilir
  4. Her adımda gözlemle ve dinle. Kamusal alanların nasıl kullanıldığını gözlemlemek, orayı kullanan toplumu neleri sevip neleri sevmediğini anlamayı sağlar; orada eksik olan aktiviteleri ve olanakları belirlemeye yardımcı olur. Alan oluşturulduktan sonra da düzenli gözlem yapmak, alanı etkili bir şekilde yönetmek ve zamanla topluluğun değişen ihtiyaçlarına daha iyi uyum sağlayacak şekilde geliştirmek için gereklidir.
  5. Vizyon geliştir. Her topluluğun kendi vizyonu olmalıdır. Bu vizyon, çevrede yaşayan ve çalışan insanlarda bir gurur duygusu yaratmalıdır
  6. Basit, hızlı ve uygun maliyetli çözümlerle başla.. En iyi kamusal alanlar, yıllar boyunca test edilip geliştirilebilecek kısa vadeli iyileştirmelerle başlar! "Daha Hafif, Daha Hızlı, Daha Ucuz" düşün.
  7. Üçgenleme (etkileşime girme). Kamusal alanlarda bazı dış uyarıcıların insanlar arasında bir bağlantı kurulması ve sanki birbirlerini tanıyorlarmış gibi konuşmasını (üçgenlemesini) sağlar. Farklı unsurlar, bu etkileşimi sağlayacak şekilde düzenlenmelidir. Örneğin, bir kahve arabası ve bir yiyecek tezgahı gibi unsurların birlikte düzenlenmesi.
  8. Her zaman “Bu, yapılmaz” diyecekler. Zorluklar kaçınılmazdır, ancak küçük topluluk projeleriyle yer yapmanın değeri kanıtlanabilir
  9. Form, fonksiyonu destekler.Topluluktan ve potansiyel ortaklardan gelen geri bildirimler, diğer alanların nasıl işlediğine dair anlayış, deneyim ve zorlukların üstesinden gelme çabaları, alan için bir konsept sağlar. Tasarım önemli olmakla birlikte, bu diğer unsurlar gelecekteki vizyonu gerçekleştirmek için gereken "biçimi" belirler
  10. Mesele, para değil. Bu, birkaç anlama gelir. Birincisi, kamusal alanların temel altyapısı tamamlandıktan sonra, satıcılar, kafeler, çiçekler ve oturma alanları gibi ek unsurlar ucuz olacak ve önemli bir itici güç oluşturacaktır. Ayrıca, topluluk ve diğer ilgili ortaklar programlama ve aktivitelerde rol oynarsa maliyetlerin de azaltılabileceği anlamına gelir.
  11. Hiçbir zaman bitmeyecek, her zaman devam edecek bir süreç. İyi kamusal alanlar, doğası gereği topluluğun ihtiyaçlarına, görüşlerine ve değişen koşullarına yanıt verir. Şehirsel bir ortamda imkânlar eskir, ihtiyaçlar değişir ve başka olaylar meydana gelir. Değişim ihtiyacına açık olmak ve bu değişiklikleri hayata geçirecek yönetim esnekliğine sahip olmak, harika kamusal alanlar ve şehirler inşa eder.

Yöntemler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kolombiya'nın başkenti Bogoto'da, bir duvar resmi, kafe ve sokak satıcısı ile meydana gelmiş bir üçgenleme örneği.

10+'nın Gücü, PPS arafından, şehir ölçeğinde yerleşim alanlarını değerlendirmek ve geliştirmek amacıyla oluşturulmuş bir kamusal alan konsept projesidir. şehirlerin başarısının veya başarısızlığının genellikle insan ölçeğinde, yani mikro düzeyde şekillendiği varsayımına dayanmaktadır. şehirlerin sadece fiziksel değil, aynı zamanda toplumsal ve kültürel açıdan da daha işlevsel hale gelmesini hedeflemektedir.

Üçgenleme (Triangulation), bir kamusal alana farklı işlevler ekleyerek bireyleri bir araya getirme çabasını ifade eder. [12][13]

City-gaming yöntemi, oyunların şehir planlama ve tasarım süreçlerine entegre edilmesiyle, katılımcı ve yaratıcı bir placemaking (yer yapma) yaklaşımı sunar. Bu yöntem, şehir sakinlerinin kentsel alanlarla etkileşimini artırmayı ve işbirlikçi karar alma süreçlerini desteklemeyi hedefler. [14][15]

Yer Diyagramı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dünya genelinde Project for Public Spaces (PPS) tarafından yürütülen çalışmalarda, başarılı kamusal alanların dört temel özelliği paylaştığını tespit edilmiştir. Bu özellikler, kamusal alanların, o alanı kullanan toplulukların ihtiyaçlarını karşılayan, sosyal bağları güçlendiren ve kullanıcılar için anlamlı hale gelen yerler olmasını sağlayan tasarım süreçleriyle doğrudan ilişkilidir.

1. Erişilebilirlik Başarılı kamusal alanlar, çevreleriyle güçlü bir görsel ve fiziksel bağlantıya sahiptir. Erişilebilirlik, yalnızca ulaşım kolaylığı ile değil, bir alanın herkes tarafından görülebilir, hissedilebilir ve kullanılabilir olmasıyla da ilgilidir. Bu bağlantılar, kamusal alanın çevresiyle uyum içinde çalışmasını ve topluluk üyelerinin rahatça bir araya gelmesini sağlar.

2. Etkinlik ve Kullanım Kamusal alanlar, etkinliklerle canlılık kazanır. İnsanların bir mekâna gelmesi ve tekrar ziyaret etmesi, o alanda sunulan aktivitelerin çeşitliliği ve cazibesi ile doğrudan ilişkilidir. Bir mekânda etkinliklerin eksikliği, toplulukların orayla bağ kuramamasına neden olur. Etkinlikler, bir alanın hem bireysel hem de toplumsal anlamda değer kazanmasını sağlar ve kullanıcıların mekânı benimsemesine yardımcı olur.

3. Konfor ve İmaj.Bir alanın kullanıcılar için çekici olması, konfor ve olumlu bir imaj ile sağlanır. Güvenli, temiz, oturma düzenlemeleri iyi tasarlanmış ve estetik açıdan tatmin edici alanlar, bireylerin bu mekânlarla bağ kurmasını kolaylaştırır. İyi bir imaja sahip alanlar, yalnızca fiziksel olarak değil, aynı zamanda duygusal bir seviyede de topluluğun aidiyet hissini artırır.

4. Sosyal Etkileşim. Başarılı kamusal alanlar, insanları bir araya getirir. Bu alanlar, bireylerin arkadaşlarıyla buluşmasını, komşularıyla tanışmasını veya yabancılarla etkileşimde bulunmasını kolaylaştırır. İnsanlar arasındaki bu tür sosyal bağlar, kamusal alanların bir topluluğun sosyal dokusunu güçlendirmesini sağlar.

PPS’in geliştirdiği "Yer Diyagramı", kamusal alanların bu dört temel özelliğini analiz etmek için bir araç olarak kullanılır. Erişilebilirlik, etkinlik, konfor ve sosyal etkileşim, kamusal alanların yalnızca bireysel kullanım için değil, toplumsal bağları desteklemek ve güçlendirmek için tasarlanması gerektiğini ortaya koyar. Bu yaklaşımla tasarlanan mekanlar, yalnızca birer fiziksel alan olmaktan çıkarak toplumsal yaşamın merkezinde yer alan anlamlı yerler haline gelir.

Uygulama örnekleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kuzguncuk Bostanı

Kuzguncuk Bostanı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuzguncuk Bostanı Projesi, yerel mimarlar tarafından, mahalle sakinlerinin bostanı kullanma biçimleri göz önünde bulundurularak hayata geçirilmiştir. Belediye ile paylaşılıp hayata geçirilmeden önce, proje mahalle halkıyla yapılan toplantılarda detaylıca tartışılmış ve katılımcıların önerileri doğrultusunda nihai şekline kavuşturulmuştur. Proje kapsamında bostanda sinema gösterimleri, şenlikler ve gönüllülerin katıldığı ekim-biçim faaliyetleri gibi etkinlikler düzenlenmiş ve 2015 yılında belediye tarafından uygulamaya konulmuştur.[16]

'Khaneh-ye Bahar' (The House of Spring)

[değiştir | kaynağı değiştir]

2018 yılında İran'ın Meşhed şehrinde "Khaneh-ye Bahar" (Bahar Evi) adlı bir proje gerçekleştirildi. Proje, profesyonel ve amatör olmak üzere iki bölüme sahipti. Halkın işlevsel ve estetik ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik katılımına dayanan ilk proje olup, Mahalle Konseyi ve Chahar-Tabagheh adlı yerel bir sivil toplum kuruluşu tarafından yürütüldü. Bu projenin ilk aşamasında, Meşhed'de iki mahalle merkezi, sakinler ve STK üyeleri tarafından tasarlandı. Daha önce projeden beklentilerini ve ihtiyaçlarını dile getiren yurttaşlar, önerilen fikirleri değerlendirme ve çeşitli alternatifler arasından seçim yapma sürecine de katıldılar.[17]

Gezi Parkı

[değiştir | kaynağı değiştir]

İstanbul'da başlayan Gezi Parki direnişi'nin kendisi ve direniş sırasındaki yapılanlar placemaking uygulama örnekleri olarak karşılaştık. Bunların baz örnekleri şunlardır:

  • Yeryüzü Sofrası. Bu etkinlikte, Müslüman ülkelerde Ramazan ayında ihtiyaç sahiplerinin yararlandığı önemli bir etkinlik olan iftar sofralarının, zamanla amacından saparak sermaye odaklı ve lüks organizasyonlara dönüşmesi eleştirilmiştir. Bu bağlamda, "Sermayenin lüks iftarları kapitalizmin egemenliği, halkın yeryüzü sofraları özgürlüktür" sloganıyla gerçekleştirilen Yeryüzü Sofrası, bir placemaking örneğidir.[18]
  • Serbest Kürsü. Park içinde, farklı düşüncelerin ifade edilmesini destekleyen bir kürsü olarak kurulan Serbest Kürsü, katılımcılığı teşvik eden bir yer yapma pratiği olarak değerlendirilebilir. [19]

Cissie Gool House - Reclaim the City Hareketi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Cissie Gool House, Cape Town'un Woodstock semtinde bulunan eski bir hastane binasıdır. 2017 yılında "Reclaim the City" (Şehri Geri Al) hareketi tarafından işgal edilerek, evsiz kalma tehlikesiyle karşı karşıya olan yaklaşık 400 haneye barınak sağlamak amacıyla dönüştürülmüştür. Bu hareket, ayrımcılığı sona erdirme ve şehirde herkesin erişebileceği uygun fiyatlı konutların sağlanması taleplerine odaklandı. İlk olarak Tafelberg arazisinin satılmasını durdurmaya yönelik bir hareketle başladı. [20]

Bu işgal, kentin merkezinde uygun fiyatlı konut eksikliğine ve kentsel dönüşümün düşük gelirli aileler üzerindeki olumsuz etkilerine dikkat çekmek için gerçekleştirilmiştir. Binanın yeni sakinleri, iç mekanları boyayarak, dekore ederek ve bakımını yaparak, kendileri ve aileleri için yaşanabilir bir ortam oluşturmuşlardır.

Cissie Gool House'da yaşayanlar, binayı sadece bir barınak olarak değil, aynı zamanda bir topluluk merkezi olarak da kullanmaktadır. İçerisinde dükkanlar, kütüphane, ortak yemek alanları ve hatta geçici bir sinema salonu bulunmaktadır. Bu sayede, sakinler arasında güçlü bir topluluk bağı oluşturulmuştur.

Cissie Gool House, Cape Town'da mekansal adalet ve uygun fiyatlı konut hakkı mücadelesinin sembollerinden biri haline gelmiştir. Sakinleri, binanın geleceği konusunda belirsizliklerle karşı karşıya olsalar da, kendi kendini yöneten bu topluluk, dayanışma ve kolektif eylemin gücünü göstermektedir.

İlgili kavramlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Taktiksel kentleşme

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Taktiksel kentleşme

Taktiksel kentleşme, epeden inme planlara karşı mekanın kullanıcıları (yerel halk) tarafından kent sorunlarını çözmek ya da kentteki ihtiyaçlarını karşılayabilmek doğrultusunda uygulanan kısa vadeli, düşük bütçeli, hızlıca ve kolektif olarak uygulanabilen ancak uzun vadede etki/değişim yaratmayı hedefleyen mekan yaratma stratejisidir.[21] Taktiksel kentleşme aynı zamanda gerilla kentleşme, pop-up kentleşme, kendin yap şehirciliği, yaparak planlama, kentsel akupunktur, şehir onarımı şeklinde ifade edilen yeni şehircilik yaklaşımlarının şemsiye tanımıdır. Türkiye'den bazı örnekler şunlardır:

  • İstanbul'da Sokak Bizim Derneği'nin düzenlediği Ayda Bir Gün Sokak Bizim etkinliği. Dernek, İstanbul’un farklı mahallelerinde bir sokağın bir gün boyunca araba geçişine kapatılarak mahalleli tarafından kullanılmasını sağlar. Kentte yayalara daha fazla alan tanınmasının getirileri bu şekilde deneyimlenir.[22]
  • İzmir'de Geçici Müdahale Platformu adlı oluşumun gerçekleştirdiği Ağaçsız Alana Gölgelendirme Atölyesi. Atölye çalışmasında rengârenk çaputlarla oluşturulan gölgelik alanlar, insanların bir araya gelmesine, fikir alışverişinde bulunmalarına, direniş adına yeni ve farklı bir şeyler üretmelerine olanak sağlayan mekanlara dönüştürülmüştür.
  • Ankara'da, Okul, özel mülk gibi mekanlarda kent bostanları oluşturulması[23][24]

Yurttaş katılımı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yurttaş katılımı, bireylerin ve toplulukların yaşamlarını şekillendiren karar alma süreçlerine aktif bir şekilde dahil olmalarını ifade eder. Bu katılım, bireylerin kendilerini geliştirmelerine ve toplumsal dayanışmanın artmasına katkıda bulunur. Katılımcı mekan tasarımları ve "şehir hakkı" gibi yaklaşımlar, yurttaş katlımını sağlayarak daha yaşanabilir ve adil kentsel ortamlar yaratmanın anahtarıdır.

Katılımcı tasarım, kullanıcıların ve paydaşların tasarım süreçlerine aktif olarak dahil olduğu bir tasarım yaklaşımıdır. Katılımcı tasarım, kullanıcıların ve paydaşların tasarım süreçlerine aktif olarak dahil olduğu bir tasarım yaklaşımıdır. Kullanıcılar, sadece fikir veren değil, eş tasarımcı ve üretici olarak yer alırlar.[25] Katılımcı tasarım, pek çok alanda (mimar tasarım, peyzaj tasarımı, kentsel tasarım) uygulanır ve yer yapma süreçlerinin bir parçası olarak öne çıkar.[26]

Türkiye'den bazı katılımcı tasarım örnekleri şunlardır:

  • Bahçelievler Millet Bahçesi:2019-2020'de İstanbul Kültür Üniversitesi Mimarlık Bölümü ve Bahçelievler Belediyesi işbirliğinde Bahçelievler Bahçeliever Millet Bahçesi’nin katılımcı bir süreç ile yeniden tasarlanmasına yönelik bir uygulama gerçekleştirilmiştir. Uyglama, gerek belediyenin çekinceleri gerekse pandemi sebebiyle katılım basamakları açısından "katılımsızlık" ve "sözde katılım" arasında değerlendirilmiştir.
  • Ankara Meraklı Kedi İlkokulu: İncek'te bir okulun Başka Bir Okul Mümkün Derneği ile işbirliği yapan Özel İncek İlköğretim Okulu'nun (Meraklı Kedi Okulu) bahçesinin 2015-2016 eğitim döneminde katılımcı tasarım süreci ile şekillendirilmesi.[27]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c d Wyckoff, M. A. (2014). "Definition of Placemaking: Four Different Types" (PDF). Planning & Zoning News. 
  2. ^ a b A Decade of Placemaking in Michigan (PDF). Michigan Municipal League. 2017. 
  3. ^ a b Kent, Ethan (10 Ekim 2019). "Leading Urban Change with People Powered Public Spaces". Medium (İngilizce). Erişim tarihi: 29 Aralık 2024. 
  4. ^ "The Placemaking Movement". www.pps.org. Erişim tarihi: 29 Aralık 2024. 
  5. ^ "PH Design — A Short History of [Placemaking]". PH Design (İngilizce). 5 Ocak 2022. Erişim tarihi: 29 Aralık 2024. 
  6. ^ Erten, Erdem (31 Ekim 2021). ""Önce Yaşam, Sonra Kent Mekânı, Sonra Yapılar!": Jan Gehl ve "İnsan İçin Kentler"". Meltem İzmir Akdeniz Akademisi Dergisi. 
  7. ^ Merdim, Emine (21 Mart 2012). "Küçük Kentsel Mekanların Sosyal Yaşantısı". Arkitera. Erişim tarihi: 29 Aralık 2024. 
  8. ^ a b "Placemaking enters the language". www.pps.org. Erişim tarihi: 29 Aralık 2024. 
  9. ^ "The Year of Placemaking". www.pps.org. Erişim tarihi: 29 Aralık 2024. 
  10. ^ "Placemaking Week Europe – Placemaking Europe" (İngilizce). Erişim tarihi: 29 Aralık 2024. 
  11. ^ "Eleven Principles for Creating Great Community Places". www.pps.org. Erişim tarihi: 29 Aralık 2024. 
  12. ^ Mindell, Jennifer S.; Anciaes, Paulo R.; Dhanani, Ashley; Stockton, Jemima; Jones, Peter; Haklay, Muki; Groce, Nora; Scholes, Shaun; Vaughan, Laura (1 Nisan 2017). "Using triangulation to assess a suite of tools to measure community severance". Journal of Transport Geography. 
  13. ^ City 2030, Slowest (18 Ağustos 2015). "Triangulation & Public Space: Bringing citizens together". EcoUrbanism Research Network (İngilizce). Erişim tarihi: 29 Aralık 2024. 
  14. ^ "expertise". Play the City (İngilizce). Erişim tarihi: 29 Aralık 2024. 
  15. ^ "Can Games Improve City-Making?". Dynamics of Placemaking (İngilizce). 18 Mayıs 2020. Erişim tarihi: 29 Aralık 2024. 
  16. ^ Ademoğlu, Seda (1 Ocak 2016). "Halkın katılımı ve çevresel farkındalık ilişkisi üzerine bir inceleme: Kuzguncuk Bostanı örneği". 
  17. ^ Lak, Azadeh; Zarezadeh Kheibari, Shohreh (1 Ekim 2020). "Towards a framework for facilitating the implementation of Tactical Urbanism Practices: Assessment Criteria in the Place-making Approach in Iran". Geoforum. 
  18. ^ "'Gezi'nin Ramazan'a yansıması: Yeryüzü İftarı". BBC News Türkçe. 9 Temmuz 2013. Erişim tarihi: 29 Aralık 2024. 
  19. ^ "Gezi Parkı'yla Yatıp Kalkarken: Üniversite Öğrencileri Yaşananları Değerlendiriyor". Mimarlık Dergisi. 
  20. ^ "Our Movement – Reclaim the City" (İngilizce). Erişim tarihi: 29 Aralık 2024. 
  21. ^ Ertaş, Büşra; Sarı, Gamze; İmren, Asena Kübra; Öztürk, Selen; Cebeci, Begüm; Tutuk, İhsan (31 Aralık 2022). "Taktiksel Kentleşme ve Kentsel Açık Alan Arakesitinde Müşterek Mekân: Kartal Meydan Parkı Örneği". İDEALKENT. 
  22. ^ Kuyumcuyan, Liana (19 Ekim 2020). "Yeni bir müşterek tanımı: Sokak Bizim Derneği ile söyleşi". artunlimited. Erişim tarihi: 29 Aralık 2024. 
  23. ^ Koçak, Ali Necati (12 Mart 2023). "Ayrancı'da bir mahalle bostanı". Ayrancım. Erişim tarihi: 29 Aralık 2024. 
  24. ^ "Gıda Güvenliğini Keşfetmek: Kent Bostanları". UNDP. Erişim tarihi: 29 Aralık 2024. 
  25. ^ Kesdi, Hatice; Güneş, Serkan (20 Aralık 2019). "Tasarım Araştırmalarındaki Katılımcı Uygulamalara Dair Bir Değerlendirme: Bağlam Ve Pratik Farklılıkları". Sanat ve Tasarım Dergisi. 
  26. ^ Akkaya, Melisa (18 Kasım 2020). "Katılımcı Tasarım — Participatory Design". Medium (İngilizce). Erişim tarihi: 29 Aralık 2024. 
  27. ^ "Herkes İçin Mimarlık Derneği, Meraklı Kedi Okulu Projesi". Kent ve Çocuk. 1 Mart 2018. Erişim tarihi: 29 Aralık 2024. 

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Makale
Kitap
  • PlaceMaking Approachment to Accomplish Social Sustainability, Karacor, EK (Karacor, Elif Kutay)
  • Müşterek Mekan, Stavros Stavrides ISBN 9789755709246
  • Kamusallığın Yapısal Dönüşümü, Jürgen Habermas ISBN 9789754704952
  • Public Space Reader, Miodrag Mitrasinovic ISBN 9780815385042
  • Kentsel Mekanda Kamusal Alanın Yeri, Pelin Gökgür ISBN 9758803880
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Placemaking&oldid=34688284" sayfasından alınmıştır