Periodontal ligament
| Periodontal ligament | |
|---|---|
 Periodonsiyumun dokuları hareketli ve aktif bir grup doku oluşturmak üzere bir araya gelir. Alveol kemiğinin "(C)" büyük kısmı diş etinin subepitelyal bağ dokusu ile ve bu bağ doku | |
| Latince isim | fibra periodontalis |
| Prekürsor | dental follicle |
| Tanımlayıcılar | |
| Microsoft Academic | 41868710 |
| MeSH | D010513 |
| TA | 1611 |
| FMA | 56665 |
Periodontal ligament, genellikle PDL olarak kısaltılır, dişi içinde bulunduğu alveol kemiğine bağlayan bir grup özel bağ dokusu lifidir.[1] Bir tarafı kök sementine, diğer tarafı alveol kemiğine bağlanır.
Yapısı
[değiştir | kaynağı değiştir]PDL; ana lifler, gevşek bağ dokusu, blast ve klast hücreleri, oksitalan lifler ve Malassez epitel artıklarından oluşur.[2]
Alveolodental ligament
[değiştir | kaynağı değiştir]Başlıca ana lif grubu alveolodental ligamenttir ve alveolar kret, horizontal, oblik, apikal ve çok köklü dişlerde interradiküler lifler olmak üzere beş alt lif grubundan oluşur. Alveolodental ligament dışındaki ana lifler, transseptal liflerdir.
Tüm bu lifler, dişin çiğneme sırasında doğal olarak ortaya çıkan önemli baskı kuvvetlerine dayanmasına ve kemiğe gömülü kalmasına yardımcı olur. Ana liflerin uçları sement veya alveol kemiği duvarı (radyografik olarak lamina dura) içerisinde kalırsa buna Sharpey lifleri denir.
- Alveolar kret lifleri (I) kökün servikal kısmından alveolar kemik kretine kadar uzanır.
- Horizontal lifler (J) alveolar kret liflerinin apikalinde bulunan semente bağlanır ve dişin kökünden alveol kemiğine dik olarak uzanır.
- Oblik lifler (K), periodontal ligamentte en çok bulunan lifler olup sementten oblik olarak çıkıp koronalinde bulunan kemiğe uzanır. Bu lifler vertikal ve intrüsiv kuvvetlere karşı dayanıklılık sağlar.
- Apikal lifler, apeksin etrafındaki sementten çıkarak kemiğe uzanır ve diş soketinin veya alveolusun tabanını oluşturur.
- İnterradiküler lifler sadece premolar ve molarlar gibi çok köklü dişlerin kökleri arasında bulunur. Radiküler sementten çıkıp interradiküler alveol kemiğine kadar uzanırlar.
Transseptal lifler
[değiştir | kaynağı değiştir]Transseptal lifler (H) alveolar kemik kretinin üzerinden interproksimal olarak uzanır ve bitişik dişlerin sementlerine gömülür. Böylece interdental bir bağ oluştururlar. Bu lifler tüm dişleri hizada tutar. Bu lifler kemiğe bağlanmadıklarından gingival dokuya ait olarak görülebilir.[3]
Gevşek bağ dokusu
[değiştir | kaynağı değiştir]Gevşek bağ doku; lifler, hücre dışı matris, hücreler, sinirler ve kan damarları içerir. Bu hücreler arasında fibroblastlar, savunma hücreleri ve farklılaşmamış mezenkimal hücreler bulunur. Hücre dışı bölme, interselüler maddeye gömülü tip 1, 3 ve 5 kollajen lif demetleri içerir. PDL kollajen lifleri, diş boyunca yaptıkları yönelmelerine ve bulundukları yerlerine göre sınıflandırılır.
Malassez epitel artıkları
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu epitel hücre grupları, kök oluşumu sırasında parçalanmış Hertwig epitel kök kılıfı hücrelerinin daha sonra olgun PDL'ye yerleşmesi ile oluşur. Dişi çevreleyen bir pleksus oluştururlar. Malassez epitel artıkları yaşamın ilerleyen evrelerinde kist oluşumuna neden olabilir.
Oksitalan lifler
[değiştir | kaynağı değiştir]Oksitalan lifler PDL'ye özgüdür ve elastiktir. Sement içine girer ve kök yüzeyine paralel ve oblik olmak üzere 2 yönde uzanırlar. Liflerin işlevinin oklüzal yüklere karşı kan damarlarının açıklığını korumak olduğu düşünülmektedir. Oksitalan liflerin işlevini belirlemek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.[4]
Bileşenleri
[değiştir | kaynağı değiştir]PDL'nin %70 sudan oluştuğu tahmin edilmektedir, bunun da dişin stres yüklerine karşı dayanma kabiliyeti üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğu düşünülmektedir. PDL'nin bütünlüğü ve canlılığı dişin işlev görmesi için gereklidir.
PDL'nin en ince kısmı kökün orta üçlüsünde bulunmakta olup genişliği 0,15 - 0,38 mm arasında değişir. Genişlik yaşla birlikte giderek azalır.
PDL, dişlerin sement yardımıyla çevredeki alveolar kemiğe bağlanmasını sağlayan periodonsiyumun bir parçasıdır.
PDL, radyoopak lamina dura ve radyoopak sement arasındaki radyolüsent alanda 0.4 - 1.5 mm'lik bir periodontal boşluk olarak radyografilerde kendisini gösterir.
Gelişimi
[değiştir | kaynağı değiştir]PDL hücreleri, dental folikülden kaynaklanan hücrelerden biridir ve bu farklılaşma kuron oluşumu tamamlandıktan sonra ve kökler gelişmeye başladığında meydana gelir. Bu hücreler PDL'yi oluşturmak için dental folikülü yeniden şekillendirir.[5] PDL oluşumu mine sement sınırında başlar ve apikal yönde ilerler.[6]
İşlevi
[değiştir | kaynağı değiştir]PDL'nin destekleyici, duyusal, besleyici ve yeniden şekillendirici (remodelling) işlevleri vardır.[7]
Destek
[değiştir | kaynağı değiştir]PDL, dişlerin sement yardımıyla çevredeki alveolar kemiğe bağlanmasını sağlayan periodonsiyumun bir parçasıdır. PDL lifleri ayrıca dişler ve alveolar kemik arasındaki yük transferinde rol oynar. (PDL lifleri dişler ve alveolar kemik arasındaki kuvvetleri absorbe eder ve iletir. Çiğneme sırasında etkili bir destek görevi görür).[8]
Duyu
[değiştir | kaynağı değiştir]PDL yoğun bir şekilde inerve edilir ve bu inervasyonlar arasında mekanoresepsiyon, nosisepsiyon ve refleksler bulunur. Periodontal mekanoreseptörler PDL'de bulunur. Hangi dişin hangi yönde ve şiddetle kuvvetlerle uyarıldığına dair bilgileri iletir.[9]
Besleme
[değiştir | kaynağı değiştir]PDL, çevresindeki hücrelerin canlılığını korur. (PDL'de bol miktarda anastomoz bulunur). Apikal damarlar, perfore edici damarlar ve gingival damarlar olmak üzere 3 ana damar kaynağı vardır. Apikal damarlar, pulpayı besleyen damarlardan köken alır. Perfore edici damarlar, lamina duradan kaynaklanır ve bu damarlar soket duvarını (kribriform plaka) perfore eder. Gingival damarlar gingivadan köken alır. PDL'nin dış katmanlarında bulunan kan damarları, mekanik süspansiyona ve dişin desteklenmesine yardımcı olurken iç katmanlarında bulunan kan damarları PDL çevresindeki dokuları beslemektedir.[10]
Yeniden şekillendirme
[değiştir | kaynağı değiştir]Periodontal ligamentte osteoblastlara farklılaşabilen progenitör hücreler bulunmaktadır. Bu hücreler alveolar kemiğin fizyolojik bakımının yanı sıra tamirinde de görev alır. Bu sayede PDL, alveol kemiğinin kemik yapıcı osteoblastlarla sürekli olarak yeniden şekillendirilmesinde (remodeling) görev almış olur.
Klinik önemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Hasar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Dişe travmatik oklüzyon kuvvetleri uygulandığında, PDL ekstra kuvvetleri tolere etmek için genişler. Bu nedenle, oklüzal travmanın erken aşamasında radyografilerde periodontal ligament boşluğunun genişlemesi görülebilir. Lamina duranın kalınlaşması da mümkündür. Klinik olarak, oklüzal travmanın geç safhalarında artmış diş mobilitesi ve çoğunlukla patolojik diş migrasyonu görülebilir.[5]
- PDL'nin hasar görmesi, dişin çene kemiğine ankilozu ile sonuçlanarak dişin sürme yeteneğini kaybetmesine neden olabilir. Sublüksasyon gibi diş travmaları, PDL'nin yırtılmasına ve fonksiyon (yemek yeme) sırasında ağrıya neden olabilir.[11]
- Avülse olmuş bir diş, kuru ortamda bırakılırsa PDL hücrelerinin kuruma riski vardır. İzotonik sıvı içinde ıslak bir şekilde muhafaza etme, kuru ortamda bırakmaktan üstün bir yöntem olmasına karşın, PDL canlılığını ortama bağlı olarak ancak belirli bir süre boyunca koruyabilir. Bunların hepsi PDL'nin canlılığının kaybına yol açabilir ve muhafaza süresine bağlı olarak daha sonra gerçekleştirilecek replantasyonun başarısını etkileyebilir.[12]
Hastalık
[değiştir | kaynağı değiştir]- Malassez epitel artıkları kistik hale gelebilir ve tanı niteliği taşımamasına karşın radyografilerde görülebilen radyolüsent apikal lezyonlar oluşturur. Bu, pulpitis sonrası kronik periapikal inflamasyon sonucunda görülür ve cerrahi olarak çıkarılmalıdır.[5]
- PDL ayrıca periodontitisli periodonsiyumun daha derin yapılarını içeren kronik periodontal hastalıkta ciddi değişikliklere uğrar. Bu durumda PDL'nin lifleri düzensiz hale gelir ve alveol kemiğinin ve sementin rezorbe olması nedeniyle bu iki sert doku arasında uzanan Sharpey lifleri yok olur.
- Patolojik olarak hasarlı veya hastalıklı PDL, dişin çekildiği durumlarda alveolar soketin daha geç iyileşmesine neden olabilir.[13]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Herbert F. Wolf; Klaus H. Rateitschak (2005). Periodontology. Thieme. ss. 12-. ISBN 978-0-86577-902-0. Erişim tarihi: 21 Haziran 2011.
- ^ Max A. Listgarten, University of Pennsylvania and Temple University, It is the different composition of collagens which give various ECM functions and abilities. There is a mixture of thick and thin fibres in the PDL. It is important to note that, in reality, the fibres are not as defined as these classifications. http://www.dental.pitt.edu/informatics/periohistology/en/gu0404.htm 20 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Ten Cate's Oral Histolog, Nanci, Elsevier, 2013, page 274
- ^ The oxytalan fibre network in the periodontium and its possible mechanical function Archives of Oral Biology, Volume 57, Issue 8, Pages 1003-1011 Hardus Strydom, Jaap C. Maltha, Anne M. Kuijpers-Jagtman, Johannes W. Von den Hoff Help
- ^ a b c Yao S, Pan F, Prpic V, Wise GE. Differentiation of stem cells in the dental follicle. J Dent Res. 2008;87:767-771.
- ^ De Jong T, Bakker AD, Everts V, Smit TH. The intricate anatomy of the periodontal ligament and its development: Lessons for periodontal regeneration. J Periodont Res. 2017;00:1–10
- ^ Max A. Listgarten, University of Pennsylvania and Temple University at http://www.dental.pitt.edu/informatics/periohistology/en/gu0401.htm 30 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ McCormack SW, Witzel U, Watson PJ, Fagan MJ, Gröning F. The Biomechanical Function of Periodontal Ligament Fibres in Orthodontic Tooth Movement. Agarwal S, ed. PLoS ONE. 2014;9(7):e102387. doi:10.1371/journal.pone.0102387.
- ^ Trulsson, M. (2006). Sensory-motor function of human periodontal mechanoreceptors*. Journal of Oral Rehabilitation, 33(4), 262-273. doi:10.1111/j.1365-2842.2006.01629.x
- ^ Institute of Anatomy, University of Veterinary Medicine Hannover, Bischofsholer Damm 15, D-30173 Hannover, Germany
- ^ Zadik Y (Aralık 2008). "Algorithm of first-aid management of dental trauma for medics and corpsmen". Dent Traumatol. 24 (6). ss. 698-701.
- ^ Layug (Mayıs 1998). "Interim storage of avulsed permanent teeth". Journal (Canadian Dental Association). 64 (5). ss. 357-363, 365-369.
- ^ Kim (Haziran 2017). "Periodontal and endodontic pathology delays extraction socket healing in a canine model". Journal of Periodontal & Implant Science. 47 (3). ss. 143-153.
