Panama Belgeleri
Panama Belgeleri (İngilizce: Panama Papers, İspanyolca: Papeles de Panamá), Panama menşeli Mossack Fonseca adlı kurum tarafından 214 binden çok off-shore kurum için düzenlenmiş olan 11.5 milyon gizli belgeyi tanımlar.[1] Belgelerde bu kurumların ortakları ve yöneticilerinin de isimleri geçmektedir. Adı geçen isimler arasında çok sayıda ülkenin varlıklı kişilerinin, siyasetçilerinin adı yer almaktadır. 1970'li yıllardan bu yana tutulan kayıtlar 2.6 Terabayt büyüklüğündedir. Belge Almanya'nın Süddeutsche Zeitung gazetesine ve ABD merkezli Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu'na iletilmiştir. Belgelere dair ilk haberler 3 Nisan 2016 tarihinde yayınlanmıştır.
Arka planı
[değiştir | kaynağı değiştir]Mossack Fonseca 1977 yılında Jürgen Mossack ve Ramón Fonseca tarafından kurulmuş olan Panama merkezli bir hukuk firması ve hizmet sağlayıcısıdır. Şirketin verdiği hizmetler arasında off-shore hesaplarının düzenlenmesi, yönetilmesi ve yatırım hizmeti verilmesidir. Şirketin dünya çapında 40 ofisi ve 500'den çok çalışanı vardır. Çoğunlukla Birleşik Krallık'ta kayıtlı 300 binden çok firma adına işlem yapmıştır. Firma Deutsche Bank, HSBC, Société Générale, Credit Suisse, UBS ve Commerzbank gibi global firmalarla çalışmıştır. Firma off-shore alanında önde gelen kurumlardan sayılmaktadır.
İçeriği
[değiştir | kaynağı değiştir]Konu olan bilgi sızıntısı 1970'li yıllardan başlayarak 2016 yılı başlarına kadar kurum tarafından oluşturulan 11.5 milyon belgeyi içerir. Sızan bilginin boyutu 2.6 Terabayt seviyesindedir ve 214.488 kurumun bilgilerini içerir.
Belgelerdeki kişi ve kurumlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Belgelere dair ilk bilgiler çok sayıda siyasetçi ve onların akrabalarıyla malî ilişkiler içinde olan bir altyapının olduğu yönündedir. Örneğin Arjantin Devlet Başkanı Mauricio Macri, Bahamalar merkezli bir ticari firmanın yöneticisi olarak görülmektedir, Macri Buenos Aires Belediye Başkanı iken bu yönde yaptığı bir bilgilendirme bulunmamaktadır. The Guardian haberine göre sızan bilgiler FIFA Etik Komitesi üyeleriyle FIFA eski Başkan Yardımcısı Eugenio Figueredo arasında bir bağlantı olduğunu göstermektedir.
Belgelerde görev başında olan çok sayıda devlet başkanının adı geçmektedir. Bunların arasında Arjantin Devlet Başkanı Mauricio Macri, Birleşik Arap Emirlikleri'nden Halife bin Zayid El Nahyan, Ukrayna'dan Petro Poroşenko, Suudi Arabistan kralı Selman bin Abdülaziz el-Suud ve İzlanda Başbakanı Sigmundur Davíð Gunnlaugsson sayılabilir.
Halen görevde olmayan liderlerden ise Gürcistan Başbakanı Bidzina Ivanishvili, Irak Başbakanı Ayad Allawi, Ürdün Başbakanı Ali Abu al-Ragheb, Katar Başbakanı Hamad bin Jassim bin Jaber Al Thani, Ukrayna Başbakanı Pavlo Lazarenko, Sudan Cumhurbaşkanı Ahmed al-Mirghani ve Katar Emiri Hamad bin Casim bin Cabir El Tani sayılabilir.
Aralarında üst düzey devlet görevlileri, bu görevlilerin yakın akrabalarının olduğu çok sayıda ülke yetkilisinin adı belgelerde geçmektedir. Bu ülkeler arasında Angola, Arjantin, Azerbaycan, Birleşik Krallık, Botsvana, Brezilya, Cezayir, Çin, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Ekvador, Fas, Fildişi Sahili, Fransa, Gana, Gine, Güney Afrika, Güney Kore, Hindistan, Honduras, İspanya, İsrail, İtalya, İzlanda, Kamboçya, Kazakistan, Kenya, Kongo Cumhuriyeti, Macaristan, Malezya, Malta, Meksika, Mısır, Nijerya, Pakistan, Panama, Peru, Polonya, Ruanda, Rusya, Senegal, Suudi Arabistan, Suriye, Şili, Venezuela, Yunanistan ve Zambiya gibi ülkelerin adı geçmektedir.
İddialar, tepkiler ve soruşturmalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Arjantin
[değiştir | kaynağı değiştir]Belgelerde, Arjantin Devlet Başkanı Mauricio Macri'nin 1998'den 2009'a kadar Bahamalar'da kayıtlı Fleg Trading adlı offshore şirketin yöneticisi olduğu ortaya çıktı.[2] Bu bilgilere dayanarak hakkında para aklama suçlamasıyla açılan davadan Nisan 2017'de beraat eden Macri'nin, vergi yasalarını ihlal edip etmediği ise başka bir mahkeme tarafından belirlenecek.[2]
Azerbaycan
[değiştir | kaynağı değiştir]Belgede belirtildiği gibi, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in ailesi gizlice Londra ve diğer varlıklar gayrimenkul kontrol offshore şirketler aittir. Yani, 2005 yılında, Aliev soruşturmaya göre, aslında, İngiltere'de Azerbaycan'da altı altın madenleri ve üç offshore şirketler geliştirme hakkını verdi, ancak, Aliyev ailesinin eline geçmiştir mayınlar. Mossack Fonseca göre, Aliyev ve 2003 yılında eşi Mehriban British Virgin Islands şirketi Rosamund International Ltd satın aldı. 2008 yılında, aynı yargı şirketler ve kaydedilen Aliyev kızları - 19 yaşındaki Arzu ve 23 yaşındaki Leyla. yayınlanan belgelerden altın madenlerini sahibi şirket, Aliyev'in kızlarının maliyet payı, milyarlarca dolar olarak tahmin ediliyor göstermektedir[3].
Çin
[değiştir | kaynağı değiştir]Belgelerde, Çin Devlet Başkanı Xi Jinping'in kayınbiraderi Deng Jiagui'nin 2009'da iki offshore şirket satın aldığı, eski Çin Devlet Başkanı Li Peng'in kızı Li Xiaolin'in British Virgin Adaları'nda kurulan Cofic Investments Ltd adlı offshore şirketin sahibi olduğu ve eski üst düzey yetkili Jia Qinglin'in torunu Jasmine Li'ye genç yaşta bir offshore şirket verildiği kaydedildi.[4] Belgelerin kamuoyuna açıklanmasının ardından Sina Weibo ve Wechat gibi sosya medya sitelerinin sansürlendiği gözlemlendi.[4]
İspanya
[değiştir | kaynağı değiştir]İspanya Sanayi, Enerji ve Turizm Bakanı José Manuel Soria, Bahamalar'daki offshore yatırımlarla ilişkilendirildikten sonra 15 Nisan 2016'da bakanlık görevinden istifa etti.[5] Ardından çıkan haberlerde, Soria'nın vergi cenneti sayılan Jersey'de bir şirketle bağlantılı olduğu iddia edildi.[5] Başlangıçta iddiaları reddeden Soria, adının Panama Belgeleri'nde çıkmasının ardından geri adım attı.[5] İspanya'nın yolsuzlukla mücadeleden sorumlu savcısı Manuel Moix, Panama Belgeleri'nde adı geçen bir şirkette yüzde 25 hisseye sahip olduğu ortaya çıkınca görevinden istifa etti.[6]
Belgelerde, eski İspanya Kralı I. Juan Carlos'un ablası Pilar de Borbon'un 1974'ten 1993'e kadar Panama'da kayıtlı bir şirketin yöneticisi olduğu ortaya çıktı.[7] Şirket ile olan bağlantısını 1993'ten sonra devam ettiren Pilar de Borbon, 2014'te yeğeni Felipe'in kral ilan edilmesinden beş gün sonra şirketin feshedildiğini doğruladı.[7] Avrupa Birliği İklim Eylemi ve Enerji Komiseri Miguel Arias Cañete'nin eşi Micaela Domecq Solis-Beaumont'un 2005'te Panama'da kurulan Rinconda Investments Group adlı şirketle bağlantılı olduğunun ortaya çıkmasına rağmen, Avrupa Komisyonu bu durumun bir çıkar çatışması yaratmadığı sonucuna vardı.[8]
Belgelerde adı geçen İspanyol yönetmen Pedro Almodóvar ve kardeşi Pedro'nun 1991'de British Virgin Adaları'na kayıtlı bir offshore şirketin kontrolünü ele geçirdikleri ve şirketin Mossack Fonseco tarafından yönetildiği bilgisi İspanyol basınında yer aldı.[9] Almodóvar, yapım firmasının "olası uluslararası genişlemesinden önce" bir offshore şirketi kurduklarını ancak şirketin aktif olmadığını dile getirdi.[9]
İzlanda
[değiştir | kaynağı değiştir]Sızdırılan belgelerde, İzlanda Başbakanı Sigmundur Davíð Gunnlaugsson ve eşi Anna Sigurlaug Pálsdóttir'in Aralık 2007'de Wintris Inc adlı British Virgin Adaları merkezli bir offshore şirketi satın aldıkları ortaya çıktı.[10] Gunnlaugsson'nun eşinin, İzlanda'nın tek Toyota ithalatçısı olan babasının şirketinin satışından elde ettiği gelirleri bu şirkete yatırdığı anlaşıldı.[10] Gunnlaugsson, şirketteki yüzde 50'lik hissesini 2009'nun sonunda (milletvekili olarak parlamentoya seçilmesinden sekiz ay sonra) 1 dolar bedel üzerinden karısına devretti ancak ne o tarihte, ne de 2013'te başbakan olduğunda bunu açıkladı.[10] Şirketin ayrıca 2008 küresel ekonomik krizinde batan üç büyük İzlanda bankasında (Landsbanki, Glitnir ve Kaupthing) milyonlarca pound değerinde tahvile sahip olduğu kaydedildi.[10] Gunnlaugsson, artan kamuoyu tepkileri nedeniyle 6 Nisan 2016'da istifa etti.[10] Belgelerde, İzlanda Maliye Bakanı Bjarni Benediktsson'un adı da Seyşeller merkezli bir şirketle bağlantılı olarak yer aldı.[10]
Pakistan
[değiştir | kaynağı değiştir]Panama Belgeleri, Pakistan Başbakanı Navaz Şerif'in üç çocuğunun offshore şirketlerle bağlantılı olduğunu, bu şirketlerin Londra'nın en kıymetli yerlerinde lüks apartmanlara sahip olduğunu ve milyonlarca pound değerinde kredi sağlamak amacıyla bu gayrimenkulleri teminat olarak kullandığını ortaya koydu.[11][12] Navaz Şerif'in oğlu Hüseyin Şerif, bahsedilen offshore şirketlerin ve gayrimenkullerin kendilerine ait olduğunu kabul etti ancak yasa dışı bir durum olmadığını iddia etti.[11] Pakistan Anayasa Mahkemesi, Panama Belgelerinden kaynaklanan yolsuzluk suçlamalarına dayanarak Şerif'in görevden alınmasına karar verdi.[13] Bu kararın ardından Şerif, Temmuz 2017'de başbakanlık görevinden istifa etti.[13] Mahkeme ayrıca Şerif, kızı Meryem ve kocası Safdar, Pakistan Maliye Bakanı İshak Dar ve diğer kişiler hakkında yolsuzluk davası açılmasına salık verdi.[13]
Türkiye
[değiştir | kaynağı değiştir]Panama Belgeleri'nde Türkiye'den 101 offshore kuruluş, 684 kişi ve 21 aracının isimleri bulunuyor.[14] Öne çıkan isimler arasında Doğan Holding Yönetim Kurulu Üyesi Vuslat Doğan Sabancı, Sabancı Holding'in eski yönetim kurulu başkanvekili ve Densa Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ömer Sabancı, Zorlu Holding Yönetim Kurulu Üyeleri Mehmet Emre Zorlu ve Olgun Zorlu, Altınbaş Holding Yönetim Kurulu Başkanı Vakkas Altınbaş ve Yönetim Kurulu Üyeleri Hüseyin Altınbaş ve İmam Altınbaş, Nurol Holding Yönetim Kurulu Başkanı Nurettin Çarmıklı ve Yönetim Kurulu Başkan Yardımcıları Erol Çarmıklı ve M. Oğuz Çarmıklı, Galatasaray Spor Kulübü eski başkanı ve Polat Holding Yönetim Kurulu Başkanı Adnan Polat, Hattat Holding Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Hattat, Gürmen Group Yönetim Kurulu Başkanı Remzi Gür, Beşiktaş Spor Kulübü'nün eski başkanı ve Bilgili Holding Yönetim Kurulu Başkanı Serdar Bilgili, TÜSİAD Yüksek İstişare Konseyi Başkanı ve Anadolu Grubu CEO'su Tuncay Özilhan ve TÜSİAD Yüksek İstişare Konseyi Başkanı Erkut Yücaoğlu, Rixos Hotels'in sahibi Fettah Tamince, Concorde De Luxe Resort'un sahibi Mehmet Necati Yağcı, Ata Yatırım Portföy A.Ş., Çalık Enerji A.Ş., Enka Teknik Genel Müteahhitlik Bakım İşletme Sevk ve İdare A.Ş., Guardhealth Securities Limited, Kares Karadeniz Enerji Servisleri ve Makine Ticaret A.Ş. Koç Holding, Mermeden Limited, Sharecorp Limited, TML İnşaat Sanayi Ticaret ve Turizm A.Ş. ve UNG Universal Hospital Group bulunuyor.[14][15][16][17]
Değerlendirme
[değiştir | kaynağı değiştir]Sızıntı ortaya çıkınca yapılan haberler ve bilgilendirmelerin yanlı olduğuna dair yorumlar yapılmakta ve bilgilerin bir süzgeçten geçirilip yayınlanacağı düşünülmektedir.[18]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ 3 Nisan 2016 tarihli The New York Times haberi (İngilizce) 4 Nisan 2016 tarihinde erişilmiştir
- ^ a b "Panama Papers money-laundering investigation into Macri closed". Buenos Aires Herald. 21 Nisan 2017. 10 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017. (İngilizce)
- ^ "«Расследование: дочери Алиева владеют активами на миллиарды долларов»". 8 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2016.
- ^ a b "Panama papers: China censors online discussion". BBC. 4 Nisan 2016. 15 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017.
- ^ a b c "Spain's Industry Minister Steps Down Over Panama Papers Revelations". The New York Times. 15 Nisan 2016. 10 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017. (İngilizce)
- ^ "Spanish prosecutor resigns over Panama Papers link". Politico. 6 Ocak 2017. 10 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017. (İngilizce)
- ^ a b "Spanish king's aunt admits she had company in Panama". The Local. 7 Nisan 2016. 10 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017. (İngilizce)
- ^ "Commission: No Panama conflict between Arias Cañete and wife's business". Politico. 4 Nisan 2016. 10 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017. (İngilizce)
- ^ a b "Pedro Almodovar halts film press over Panama Papers". BBC. 6 Nisan 2016. 10 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017. (İngilizce)
- ^ a b c d e f "Iceland PM steps aside after protests over Panama Papers revelations". The Guardian. 6 Nisan 2016. 18 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017. (İngilizce)
- ^ a b "Panama Papers: Pakistan PM Nawaz Sharif's son defends offshore companies". BBC. 4 Nisan 2016. 10 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017. (İngilizce)
- ^ "How the Panama Papers Changed Pakistani Politics". The New York Times. 28 Temmuz 2017. 12 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017. (İngilizce)
- ^ a b c "Pakistan PM Nawaz Sharif resigns after Panama Papers verdict". BBC. 28 Temmuz 2017. 8 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017. (İngilizce)
- ^ a b "Panama Belgeleri'nde kimler var kimler: Doğan, Sabancı, Zorlu, Hattat, Çarmıklı..." Diken. 9 Mayıs 2016. 12 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2017.
- ^ "Panama Belgeleri'nde Türkiye'den adı geçen şirketler: Çalık, Enka, Koç, Zorlu..." Diken. 10 Mayıs 2016. 12 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2017.
- ^ "Panama Belgeleri'nde Türkiye'den adı geçen şahıslar: Tam liste". Diken. 10 Mayıs 2016. 15 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2017.
- ^ "Erdoğan'a yakın işadamları da 'Panama Belgeleri'nde". Cumhuriyet. 10 Mayıs 2016. 12 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2017.
- ^ 4 Nisan 2016 tarihli 5 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. soL Haber Portalı haberi, 4 Nisan 2016 tarihinde erişilmiştir
19. https://www.diken.com.tr/panama-belgelerinde-turkiyeden-adi-gecen-sahislar/
