Pachystruthio dmanisensis
| Pachystruthio dmanisensis | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| †Pachystruthio dmanisensis | |||||||||||||||
Pachystruthio dmanisensis deve kuşu benzeri soyu tükenmiş bir koşucu kuş türüdür. Struthionidae familyası içindeki Pachystruthio cinsi içinde yer alır ve bayağı deve kuşu ile akrabadır. 450 kiloya ulaşan kütlesi ve 3.5 metrelik uzunluğu ile kuzey yarımkürede yaşamış en büyük kuş türlerindendir. Doğu Avrupa ve Kafkasya'da yaşadı. Oldukça büyük bir vücuda sahip olmasına rağmen iyi bir koşucuydu bu sayede etoburların bulunduğu bölgelerde yaşayabildi. Pleistosen dönemde Karadeniz'in kuzeyinde, Pliyosen dönemde ise Anadolu ve Gürcistan'da yaşamıştır. Kırım'da bulunan ilk fosilden elde edilen bilgilere göre Homo erectus ve modern insan arasındaki bir tür olan Homo georgicus ile aynı dönemde yaşadığı için H. georgicus tarafından bir et kaynağı olarak avlanmış olabilir. Hatta bu türün neslinin tükenmesinde ilkel insanların etkisi olabilir.
Keşif
[değiştir | kaynağı değiştir]Gürcistan'daki Dmanisi kazı alanında 1983'te başlayan kazılarda bulunan dev bir deve kuşuna ait uyluk kemiği 1990 yılında Burtchak-Abramovich tarafından Struthio dmanisensis olarak adlandırılmıştır.[1]
2018 yılındaki bir karayolu inşaatı sırasında ise Karadeniz'in kuzeyinde Rusya ile Ukrayna arasında çekişmeli bir bölge olan Kırım yarımadasının merkezindeki Belogorsk rayonundaki bir otoyol inşaatı sırasında keşfedilen Taurida mağarasında bulunan fosil kalıntıları arasında dev bir kuşa ait uyluk kemiği bulundu.[2] Tek bir uyluk kemiğin bulunması sebebiyle kuşun mağarada değil dışarıda ölüp kemiğin yırtıcı bir hayvan tarafından mağaraya taşındığı düşünülmektedir. Ancak kemiğin neden iskeletten ayrı olduğu kesin olarak bilinmemektedir. Buna rağmen kemik iyi biçimde korunmuştur. Bu sayede bilim insanları kemiği diğer büyük kuş kemikleri ile karşılaştırarak kuşun dev bir deve kuşu türüne ait olduğunu düşündü. Kemiğin kalınlığının familya içerisindeki diğer deve kuşlarından önemli ölçüde fazla olduğunun anlaşılmasının ardından tür, Pachystruthio cinsinin dmanisensis türü olarak kabul edildi.[3]
Görünüş
[değiştir | kaynağı değiştir]Tür 450 kiloya ulaşan kütlesi ve 3.5 metrelik uzunluğu ile Avrupa için görülmemiş büyüklükteydi. Madagaskar'daki Vorombe titan gibi birkaç fil kuşu türü ve Güney Adası dev moası dışında dünyanın en büyük kuşlarından biri olan P. dmanisensis, kuzey yarımkürede yaşadığı bilinen en büyük kuş türlerindendir.[4] Uyluk kemiklerinin en düşük çevresinin ölçüsü (LCF) 24 santimetreyi aşabilmekteydi. Bayağı deve kuşlarında ise LCF ölçüsü en fazla 16 santim olarak gözlemlenir.[5] Türün tam iskeletinin veya tüylerinin bulunmaması nedeniyle görünüşü net biçimde bilinmemektedir.
Türün bacak kemikleri fil kuşları ve moalardan farklı olarak daha ince ve daha uzundu. İnce ve uzun kemikler muhtemelen fil kuşu ve moalardan daha hızlı koşabilmelerini sağlıyordu. Bu sayede Doğu Avrupa'da sırtlanlar ve kılıç dişli kaplan gibi yırtıcılardan kaçarak av baskısına dayanabiliyordu. Yine de bilim insanları kemiğin düzlüğü sebebiyle modern deve kuşlarından daha yavaş olduklarını düşünüyor.[3]
Habitat
[değiştir | kaynağı değiştir]P. dmaniseensis, Doğu Avrupa ve Kafkasya'da genellikle sıcak düzlük alanlarda yaşadı.[1] Pleistosen dönemde Karadeniz'in kuzeyinde Avrupa'nın doğusunda, Pliyosen dönemde ise Karadeniz'in güney doğusunda Türkiye ve Gürcistan'da yaşamıştır. Bu sebeple türün Doğu Avrupa'ya transkafkasya ve anadoludan geldiği düşünülmektedir.[3][6]
Gürcistan'daki Dmansi kazı alanında ve Kırım'daki Taurida mağarasında bulunan fosil örneklerine göre Homo erectus ve modern insan arasındaki bir tür olan Homo georgicus türü ile aynı zamanda benzer habibatları paylaşmıştır.[7] Ayrıca erken pleistosen dönemde ilkel insan türlerinin Avrupa'ya göç yolları ile kuşların göç yolları benzerlik taşımaktadır. Araştırma ekibinin İnsan-P. Dmanisenis etkileşimiyle ilgili hiçbir kanıt bulamamasına rağmen oldukça besleyici olabilecek bu tür ilkel insanlar tarafından avlanıp tüketilmiş olabilir.[3] Bazı görüşler bu türün neslinin tükenmesinde Kafkasya'dan Doğu Avrupa'ya göç eden ilkel insan türlerinin etkisinin olabileceğini düşünmektedir.[8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Giant Ostrich in Dmanisi Fauna" (PDF). Abesalom Vekua. BULLETIN OF THE GEORGIAN NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES. 2013. 2 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Ağustos 2021.
- ^ Lopatin, A. V.; Vislobokova, I. A.; Lavrov, A. V.; Startsev, D. B.; Gimranov, D. O.; Zelenkov, N. V.; Maschenko, E. N.; Sotnikova, M. V.; Tarasenko, K. K.; Titov, V. V. (1 Mart 2019). "The Taurida Cave, a New Locality of Early Pleistocene Vertebrates in Crimea". Doklady Biological Sciences (İngilizce). 485 (1): 40-43. doi:10.1134/S0012496619020066. ISSN 1608-3105.
- ^ a b c d "12-foot bird lived alongside early human relatives, fossils reveal". Science (İngilizce). 27 Haziran 2019. 2 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2021.
- ^ "Giant Birds Roamed Europe Two Million Years Ago | Paleontology | Sci-News.com". Breaking Science News | Sci-News.com (İngilizce). 29 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2021.
- ^ Buffetaut, Eric; Angst, Delphine (2021). "A Giant Ostrich from the Lower Pleistocene Nihewan Formation of North China, with a Review of the Fossil Ostriches of China". Diversity (İngilizce). 13 (2): 47. doi:10.3390/d13020047. 30 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2021.
- ^ Zelenkov, Nikita V.; Lavrov, Alexander V.; Startsev, Dmitry B.; Vislobokova, Innessa A.; Lopatin, Alexey V. (4 Mart 2019). "A giant early Pleistocene bird from eastern Europe: unexpected component of terrestrial faunas at the time of early Homo arrival". Journal of Vertebrate Paleontology. 39 (2): e1605521. doi:10.1080/02724634.2019.1605521. ISSN 0272-4634. 16 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2021.
- ^ "Earliest human occupations at Dmanisi (Georgian Caucasus) dated to 1.85–1.78 Ma" (PDF). PNAS. 2011. 1 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Ağustos 2021.
- ^ Rubboli, Matteo (28 Haziran 2019). "Scoperti in Crimea i fossili di un Uccello Preistorico Gigantesco". Vanilla Magazine (İtalyanca). 31 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2021.