Oviraptor
| Oviraptor | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Montelenmiş iskeleti, Japonya | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Tip tür | |||||||||||||||
| †Oviraptor philoceratops Osborn, 1924 | |||||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Oviraptor (anlamı: "yumurta hırsızı"), 75-71 milyon yıl önce (Geç Kretase; Kampaniyen-Maastrihtiyen) yaşamış, hepçil bir coelurosaurian teropod dinozor cinsidir.[1]
Keşif
[değiştir | kaynağı değiştir]
1923 yılında American Museum of Natural History (AMNH) bünyesinde düzenlenen bir keşif gezisi ile George Olsen tarafından Moğolistan'da Gobi Çölü'nde bir yuva kalıntısı üzerinde fosilleşmiş bir dinozor kalıntısı bulundu. Fosil dikkatlice çıkartıldı ve Amerika'ya götürüldü. Müze bünyesinde yapılan detaylı tetkikler sonucu (yuva ve dinozorun yakın ilişkisi de dikkate alınarak) bu dinozorun yuvaya yumurtaları çalmak için geldiği ve o sırada yuva yakınlarında öldüğü ve fosilleştiği gibi bir kanıya varılmıştı. Müze müdürü Henry Fairfield Osborn 1924'te bu dinozor üzerine bir makale yayımladı. Bu cinse verilen Oviraptor (yumurta hırsızı) ismi de bu yanlış anlaşılmadan kaynaklıdır.[2]
Fiziksel görünüm ve sınıflandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]
Koşucu kuşlara oldukça benzeyen bir fizyolojiye sahip olan Oviraptor, dişsiz güçlü bir gagaya sahipti. Kafatasının üstünde ibik benzeri bir yapı olması muhtemeldir. Yaklaşık 1,6 metre uzunluğa ve 33–40 kg ağırlığa sahipti.[3][4] Yeni çalışmalar ışığında tüylü kolları ve boynu olduğu düşünülüyor. Bu dinozor ismini tüm bir familyaya vermiştir. Oviraptoridae familyası kuş benzeri, ufak ve tüylü dinozorların bulunduğu bir maniraptoran grubudur.[5]
Evrimsel biyoloji ve beslenme
[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu noktada Oviraptor'un ilk keşfedildiği döneme gitmek faydalıdır, zira George Olsen ve H.F. Osborn'un yuva ve dinozor birlikteliğini yanlış yorumladığını bugün biliniyor. 1991'de Karol Sabath ve Konstantine Mikhailov, Protoceratops ve uzun yumurtaların ilgisine şüpheyle yaklaştılar. İki sene sonra 1993'te AMNH'den Mark Norell ve ekibi Sabath ve Konstantine'in çalışmasını mantıklı bulup ilerletti ve Gobi Çölü'nde fosilleşmiş bir dolu yumurta barındıran bir yuvadan embriyo bulunmuştur. Norell tarafından yapılan yoğun incelemeler neticesinde 1994'te bu embriyonun bir tasviri yayımlandı. Kafatası, kol, bacak, çene kemikleri ve hatta eklemli bir ayak dahi bu yumurtada bulunmuştur. Yumurtaların atmosferik şartlardan ötürü aşınmaya maruz kaldığı görünmektedir.
Sonraki keşifler birçok numunenin yuvalarla bağlantılarını buldu ve Norell bu davranışın modern kuşlardaki kuluçka davranışı olduğu konusunda bir fikir birliği oluşmuştu. Hayvanın yuva üzerindeki konumu da bir koruma davranışını işaret etmektedir. Kolları yuvayı yukarıdan kuşatıp pelvis kemiği yuvayı merkezlemiş haldedir. Bu kanıtların yanında iskeletsel benzerlikler de kuşlarla olan bağlantıyı ortaya koymaktadır. Kaburgaları belirgin şekilde dışarı uzanmış haldedir ve lades kemiği de kuşların tıpatıp aynısıdır. Bu dinozorun sert ve dişsiz gagası baz alınarak sert kabuklu besinler tükettiği göz önüne alınmaktadır. Omnivor (hepçil) bir teropod olan bu canlının sert kabuklu bitkiler ve kabuklu canlılardan oluşan bir grup omurgasızla beslendiği düşünülüyor.[2]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Oviraptor ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Vikitür'de Oviraptor ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Oviraptor". paleobiodb.org. 16 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2021.
- ^ a b "Oviraptor philoceratops Dinosaurs | The Embryo Project Encyclopedia". web.archive.org. 15 Nisan 2016. 15 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2021.
- ^ Paul, G. S. (2016). The Princeton Field Guide to Dinosaurs (2nd ed.). Princeton, New Jersey: Princeton University Press. s. 178. ISBN 9780691167664.
- ^ Werner, Jan; Griebeler, Eva Maria (21 Ağu 2013). "New Insights into Non-Avian Dinosaur Reproduction and Their Evolutionary and Ecological Implications: Linking Fossil Evidence to Allometries of Extant Close Relatives". PLOS ONE (İngilizce). 8 (8): e72862. doi:10.1371/journal.pone.0072862. ISSN 1932-6203. 31 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2023.
- ^ Strauss, Bob. "Facts About Oviraptor, the Egg Thief Dinosaur". www.Thoughtco.com. Thoughtco. 14 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2020.
 | Teropod ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |