İçeriğe atla

Orman örtüsü

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Orman örtüsü, belirli bir alanı kaplayan ağaç miktarıdır. Göreceli (yüzde olarak) veya mutlak (kilometrekare/milkare olarak) olarak ölçülebilir. Dünya'nın karasal yüzeyinin yaklaşık üçte biri ormanlarla kaplıdır ve bu ormanlar 4-5 milyar hektarlık alanı kapsar.[1] Ormanlar; insanların ve hayvanların onlarsız yaşayamayacağı pek çok ekosistem hizmeti sağlar; ancak antropojenik eylemler ve iklim değişikliği, küresel orman örtüsünü geri döndürülemez biçimde tehdit etmektedir.

Küresel örüntüler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sayılarla orman örtüsü

[değiştir | kaynağı değiştir]

FAO'nun 2020 Küresel Orman Kaynakları Değerlendirmesi'ne göre, dünyada toplam orman alanı 4,06 milyar hektardır (10,0 milyar dönüm) ve bu da toplam kara alanının %31'ine denk gelmektedir. Dünya orman örtüsünün üçte birinden fazlası birincil ormandır. Bu tip ormanlar, yerli türlerle doğal olarak yenilenen ormanlardır ve insan etkinliğine yönelik bir belirti göstermez.[2]

Dünya ormanlarının yarısından fazlası (%54) sadece beş ülkede (Brezilya, Kanada, Çin, Rusya ve ABD) bulunmaktadır. Rusya, 815 milyon hektarla (dünya ormanlarının beşte biri) dünyanın en büyük orman alanına sahiptir. Diğer dört ülkenin her birinde 100 milyon hektardan fazla orman alanı bulunuyor. Dünya orman örtüsünün yalnızca %0,58'ini barındıran küçük Afrika ülkesi Gabon, arazisine oranla en büyük orman varlığına (91,3%) sahip ülkedir.[3]

Orman ekosistemlerindeki çeşitlilik

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ormanlar, sıcaklık ve yağışın belirlediği uzamsal bir ölçekte dünyanın her yerinde bulunmaktadır. Dört tür orman biyomu vardır: tropikal, ılıman, subtropikal ve boreal. Dünya orman örtüsünün büyük kısmı (%45) yüksek sıcaklık ve nem oranının hakim olduğu tropik bölgelerde bulunmaktadır. Rusya ve Arktik'i de içine alan boreal bölge, orman varlığı bakımından ikinci sırada yer almaktadır (%33). Tropikal ve boreal arasında yer alan ılıman/subtropikal kuşak %22'lik bir orana sahiptir. Dünya orman örtüsünün neredeyse yarısı (%49) görece sürekli iken, %9'u çok az veya hiç bağlantısı olmayan parçalar halinde bulunmaktadır. Dünya orman alanlarının yaklaşık %80'i 1 milyon hektardan (2,5 milyon dönüm) büyük alanlarda bulunmaktadır. Geriye kalan %20'lik kısım ise dünya genelinde 34 milyondan fazla alana yayılmış durumdadır[4] ve bunların büyük çoğunluğu 1.000 hektardan (2.500 dönüm) daha küçüktür. Tropikal yağmur ormanları ve boreal iğne yapraklı ormanlar en az parçalanmış olanlar iken, subtropikal kuru ormanlar ve ılıman okyanus ormanları en fazla parçalanmış olanlar arasındadır.

Ekolojik etkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Orman örtüsünün yararları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dünya Sağlık Örgütü, ormanlara bağlı olan ve onlar olmadan insanların hayatta kalamayacağı ekolojik hizmetlerin bir listesini derlemiştir: sel ve kuraklığın azaltılması, su arıtma, erozyon kontrolü ve hastalıkların azaltılması.[5] Özellikle tropikal ormanlar, fotosentez sırasında atmosferdeki karbondioksiti biriktirerek iklim değişikliğini azaltan, dünyanın en büyük karbon tutucularından biri olarak görev yapıyor. Dünya ormanlarının büyüklüğünü, devamlılığını ve biyolojik çeşitliliğini korumak insan sağlığı ve refahı açısından yaşamsal önem taşımaktadır. Ancak orman örtüsü; tarım, otlatma[6] ve madenciliğin[7] doğrudan bir sonucu olan ormansızlaşma nedeniyle ciddi biçimde tehdit altındadır. Tarımın başlangıcından bu yana (yaklaşık 12.000 yıl önce), dünya çapındaki ağaç sayısı %46 oranında azaldı.[8] Dünya, 1990 yılından bu yana 178 milyon hektar orman kaybetti (yaklaşık Libya büyüklüğünde bir alan).

Orman örtüsü iyileştirme taktikleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Küresel orman alanı azalıyor olsa da, ağaç kaybetme hızımız yavaşladı. 1990'larda dünya genelinde yılda 7.8 milyon hektar orman alanı kaybedilirken, 2000'lerde bu değer yıllık 5.2 milyon hektardı ve 2010'larda daha da aşağı indi (4.7 milyon hektar). Bu durum, ormanların yenilenme yeteneklerinin yanı sıra ormansızlaşmayı azaltmaya yönelik bilinçli bir küresel çabadan kaynaklanmaktadır. Dikili ormanlar, 1990'lardan bu yana artarak popülerleşen ağaçlandırma yöntemlerinden biridir. Biyoçeşitliliğe sahip olması ve iyi yönetilmesi için yoğun şekilde planlanan bu ormanlar, küresel orman varlığının iyileştirilmesi amacıyla oluşturulmaktadır.[9] Bir orman alanı endüstriyel amaçlarla yok edildiğinde kaybedilen ekosistem hizmetlerini geri kazanmak mümkün olmasa da, bu yeni rejeneratif yöntemler küresel orman biyomunun geleceği için umut taşımaktadır.[kaynak belirtilmeli]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

 Bu madde bir Özgür içerik çalışmasından metin içermektedir. Licensed under CC BY-SA 3.0 Lisans durumu/izin. Metin şuradan alınmıştır: Global Forest Resources Assessment 2020 Key findings, FAO, FAO.

 Bu madde bir Özgür içerik çalışmasından metin içermektedir. Licensed under CC BY-SA 3.0 Lisans durumu/izin. Metin şuradan alınmıştır: The State of the World's Forests 2020. In brief – Forests, biodiversity and people, FAO & UNEP, FAO & UNEP.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Forest Cover - an overview | ScienceDirect Topics". www.sciencedirect.com. Erişim tarihi: 17 Kasım 2022. 
  2. ^ Global Forest Resources Assessment 2020 – Terms and definitions (PDF). Rome: FAO. 2018. 8 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Ekim 2024. 
  3. ^ Ritchie, Hannah; Roser, Max (9 Şubat 2021). "Forests and Deforestation". Our World in Data. 14 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2024. 
  4. ^ The State of the World's Forests 2020. In brief – Forests, biodiversity and people. Rome: FAO & UNEP. 2020. ss. 7-9. doi:10.4060/ca8985en. ISBN 978-92-5-132707-4. 20 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2024. 
  5. ^ Karjalainen, Eeva; Sarjala, Tytti; Raitio, Hannu (January 2010). "Promoting human health through forests: overview and major challenges". Environmental Health and Preventive Medicine. 15 (1): 1-8. doi:10.1007/s12199-008-0069-2. ISSN 1342-078X. PMC 2793342 $2. PMID 19568838. 
  6. ^ State of the World's Forests 2016. Rome: FAO. 2016. ISBN 978-92-5-109208-8. 15 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2024. 
  7. ^ Weisse, Mikaela; Goldman, Elizabeth Dow (23 Ekim 2017). "Global Tree Cover Loss Rose 51 Percent in 2016". World Resources Institute. 6 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2018. 
  8. ^ Ehrenberg, Rachel (2 Eylül 2015). "Global forest survey finds trillions of trees". Nature (İngilizce). doi:10.1038/nature.2015.18287. 25 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2024. 
  9. ^ Global Forest Resources Assessment 2020 In brief – key findings (PDF). Rome: FAO. 2020. ss. 2-6. doi:10.4060/ca8753en. ISBN 978-92-5-132581-0. 22 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Ekim 2024. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • "Interactive Map". Global Forest Watch. 28 Temmuz 2014. Erişim tarihi: 16 Şubat 2018. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Orman_örtüsü&oldid=34213917" sayfasından alınmıştır