Opsiyon değerleme

Finansta opsiyon değerleme bir model aracılığıyla ya da modelden bağımsız olarak belli kuramlardan hareketle teorik opsiyon fiyatını bulmaya ve nihayetinde opsiyon priminin ne olduğunu belirleme sürecidir. Opsiyonların teorik fiyatının belirlenmesi ve teknikleri finansal matematik altında incelenirken, nicel finanstaki finansal ve matematiksel modelleme tekniklerini incelemektedir. Opsiyon değerleme altında sadece opsiyon priminin ana bileşenleri ve opsiyonların fiyatlama modellerinin yüzeysel bir özetine bakılacaktır.

Opsiyon priminin bileşenleri

Bir opsiyonun değerinin iki ana bileşeni vardır: opsiyonun içsel değeri ve daha çok opsiyonun zaman değeri olan dışsal değeri.

İçsel değer

Ana madde: İçsel değer

Opsiyonun içsel değeri dayanak varlığın spot fiyatı ile opsiyonun kullanım fiyatı arasındaki ve opsiyon sahibinin lehine olan farktır. Bir alım opsiyonu için, opsiyonun kârda olması için dayanak varlığın spot fiyatının kullanım fiyatından daha fazla olması lazımdır. O zaman, opsiyonun içsel değeri spot fiyatının kullanım fiyatından farkıdır. Benzer bir şekilde, bir satım opsiyonu için, opsiyonun kârda olması için dayanak varlığın spot fiyatının kullanım fiyatından daha az olması lazımdır. O zaman, satım opsiyonunun içsel değeri kullanım fiyatının dayanak varlığın spot fiyatından farkıdır.

Dışsal değer

Ana madde: Opsiyonun zaman değeri

Bir opsiyon primi, opsiyon vadesinin sonuna kadar opsiyonun içsel değerinden her zaman daha büyüktür. Bu değer fazlası, opsiyon yazarı ya da satıcısının üstlendiği risk içindir. Buna zaman değeri denir.

Zaman değeri, opsiyon alıcısının, sözleşmenin vadesinden önce, dayanak varlığın fiyatındaki olumlu bir değişiklik nedeniyle sözleşme değerinin artacağına inanarak sözleşmenin içsel değerinin üstüne ödediği tutardır. Sözleşmenin vadesine kalan süre ne kadar uzunsa, opsiyonun zaman değeri de o kadar yüksek olur. Böylece,

Zaman değeri = opsiyon primi − içsel değer

olur.

Opsiyon primini etkileyen etmenler

Opsiyon primini etkileyen birçok etmen vardır. Bu etmenler, opsiyon primini değişen yoğunlukta etkiler. Bu etmenlerde bazıları burada listelenmiştir:

• Dayanak varlığın fiyatı: Dayanak olan hisse senedi/endeks/emtianın spot fiyatındaki herhangi bir dalgalanma, bir opsiyon sözleşmesinin primi üzerinde açıkça en büyük etkiye sahiptir. Dayanak varlığın spot fiyatındaki artış, alım opsiyonlarının primini artırır ve satım opsiyonlarının primini azaltır. Dayanak varlığın spot fiyatı azaldığında bunun tersi geçerlidir.
• Kullanım fiyatı: Kullanım fiyatının spot fiyattan uzaklığı da opsiyon primini etkiler. NIFTY spot fiyatı 5000'den 5100'e çıkarsa, 5000 ve 5100 kullanım fiyatlı opsiyonların primi, kullanım fiyatları 5500 veya 4700 olan sözleşmelerden daha fazla değişecektir.
• Dayanak varlığın oynaklığı (volatilitesi): Dayanak varlıklar, spot fiyatları sürekli ve rastgele değişen varlıklardır. Oynaklık, fiyat dalgalanmalarının derecesidir. Günlük bazda her iki tarafta %5 oranında dalgalanan bir hisse senedi, dalgalanması %2-3 oranında daha istikrarlı hisse senetlerinden daha fazla oynaklığa sahiptir. Oynaklık, alım ve satım opsiyonlarını aynı şekilde etkiler. Daha yüksek oynaklık, satıcıya getirdiği daha büyük risk nedeniyle opsiyon primini artırır.
• Temettü ödemesi: Temettü ödemesi türevlerin değerini doğrudan etkilemez ancak dolaylı olarak hisse senedi fiyatı aracılığıyla etkiler. Temettü hakediş tarihi geçildiğinde, spot fiyat temettü müktarında düşecektir ve bu da satım opsiyonu primlerinde artışa ve alım opsiyonu primlerinde düşüşe neden olacaktır.

Yukarıdakilerin dışında, tahvil getirisi (veya faiz oranı ) gibi diğer faktörler de opsiyon primini etkiler. Bunun nedeni, satıcının yatırdığı paranın her durumda ve dolayısıyla opsiyon satarken de bu risksiz geliri elde edebilmesidir. Satıcı, aldığı daha yüksek risk nedeniyle bundan daha fazlasını kazanmak zorundadır.