Ophrys tenthredinifera

*Böcek salebi*
Böcek salebi
	Ophrys tenthredinifera
Biyolojik sınıflandırma
Âlem:	Plantae
Şube:	Tracheophyta
Sınıf:	Liliopsida
Takım:	Asparagales
Familya:	Orchidaceae
Alt familya:	Orchidoideae
Oymak:	Orchideae
Alt oymak:	Orchidinae
Cins:	Ophrys
Tür:	O. tenthredinifera
İkili adlandırma
	Ophrys tenthredinifera Willd., Sp. Pl. 4: 67 (1805).

Ophrys tenthredinifera, salepgiller (Orchidaceae) familyasına ait daha çok Akdeniz'de görülen bir orkide türü.

Adlandırma

Latince tenthredinifera ('tenthredo taşıyan') bilim adı, çiçeğinin Tenthredinidae familyasından zar kanatlılara (Hymenoptera) benzetilmesi dolayısıyladır.

Morfoloji

Dik gövdeli 10–40 cm boyunda çok yıllık yumrulu bir bitkidir. Taban ve gövde yapraklar benzer olup yumurtamsı-mızrak biçimindedir.

3 ila 10 arasında çiçek görülür. Çiçek örtüsü segmentleri morumsu veya morumsu menekşe rengindedir, nadiren beyazdır. Dış yanı 6–12 mm uzunluğunda geniş yumurtamsı, tüysüz, dış bükey; iç tarafı genellikle dış yanının 1/3 kadar, geniş üçgen biçiminde kabarcıklı-kadifemsidir. Alttaki çiçek örtüsü segmentleri ters yumurtamsı kare veya yelpaze biçiminde dış bükey nadiren dikdörtgen biçiminde girintili veya belirsiz 3 loplu, morumsu kahverengi, kadifemsidir; kenar kısmı sık tüylü, uzantısı tüysüz, kısadır; tabandaki kabartı göze çarpar.

Genel özellikleri

Bu orkide türü yeterli besin sağlamak amacıyla toprakta bulunan bir mantar türüyle ortak yaşam içerisindedir. Çiçekler, dişi feromona benzer bir koku yayarak erkek böcekleri kendine çeker böylece tozlaşma sağlanmış olur. Toz haline getirilmiş yumrularından salep elde edilir. Salep çok besleyicidir; sıcak içecek olarak tüketilir; bunun yanı sıra tahıllarda veya ekmek yapımında kullanılır. Salep üretmek için çiçeklenme ve tohum dökümü akabinde yumrular hasat edilmelidir.

Dağılımı

Ophrys tenthredinifera, Portekiz, İspanya, Fransa, İtalya, Yunanistan, Türkiye, Kuzey Afrika ve birkaç Akdeniz adasındaki 0–1200 m yükseltilerde bulunur.

Türkiye'de Çanakkale, İzmir, Muğla, Aydın, Antalya, Hatay yörelerinde bulunur.

Yetiştirme

Drenaji iyi, düşük verimlikteki topraklarda ve yarı gölge şartlarda yetişir. Bitkiyle ortak yaşam halinde olan mantarlar gübreleme ve mantar ilaçlarının kullanıma ya da bir yerden başka bir yere nakledilmesi sırasında ölür. Bu yüzden bitki çoğu kez tohumla üretim yöntemiyle çoğaltılır. Ayrıca çiçeklenme dönemi sonunda bölümlere ayırma metoduyla yeni bitkicikler elde edilebilir. Serin iklim şartlarında iyi yetişir ancak soğuğa dayanıklı değildir.

Doğal melezleri

Ophrys × alibertiana (O. spruneri × O. tenthredinifera) (Girit)
Ophrys × bodegomii (O. passionis × O. tenthredinifera) (İspanya)
Ophrys × bourlieri (O. iricolor × O. lutea × O. tenthredinifera). (Kuzey Afrika)
Ophrys × campolati (O. promontorii × O. tenthredinifera) (İtalya)
Ophrys × daneschianum (O. bertoloniiformis × O. tenthredinifera) (Fransa)
Ophrys × feldwegiana (O. ferrum-equinum × O. tenthredinifera) (Yunanistan)
Ophrys × grampinii (O. sphegodes × O. tenthredinifera) (İtalya ve Sicilya)
Ophrys × heraultii (O. tenthredinifera × O. vernixia subsp. ciliata) (Balear Adaları).
Ophrys × inzengae (O. betolonii × O. tenthredinifera) (Fransa)
Ophrys × laconensis (O. arachniiformis × O. tenthredinifera) (Fransa)
Ophrys × lievreae (O. iricolor × O. tenthredinifera) (Kuzey Afrika)
Ophrys × lupiae (O. bertolonii × O. incubacea × O. tenthredinifera) (İtalya)
Ophrys × manfredoniae (O. incubacea × O. tenthredinifera) (İtalya)
Ophrys × maremmae (O. holosericea subsp. fuciflora × O. tenthredinifera) (İtalya)
Ophrys × methonensis (O. argolica × O. tenthredinifera) (Yunanistan)
Ophrys × montis-angeli (O. biscutella × O. tenthredinifera) (İtalya)
Ophrys × peltieri (O. scolopax × O. tenthredinifera) (Kuzey Afrika)
Ophrys × personii (O. lutea × O. tentherdiniffera) (İtalya)
Ophrys × rovittellii (O. exaltata × O. tenthredinifera) (Fransa)
Ophrys × sanconoensis (O. exaltata × O. tenthredinifera) (Sicilya)
Ophrys × sancti-leonardi (O. fusca × O. tenthredinifera). (İtalya)
Ophrys × simica (O. lucis × O. tenthredinifera) (Doğu Ege Adaları)
Ophrys × sommieri (O. bombyliflora × O. tenthredinifera) (Akdeniz)
Ophrys × sorrentini (O. bertolonii × O. tenthredinifera) (Güney Avrupa)
Ophrys × spanui (O. annae × O. tenthredinifera) (Fransa)