Narva
| Narva | |
|---|---|
 | |
 Bayrak  Arma | |
_no_rivers.svg)  Narva Narva'nın Estonya'daki konumu | |
| Ülke |  Estonya |
| İl | Ida-Viru |
| Belediye | Narva |
| Kuruluş tarihi | 1172 |
| İdare | |
| • Belediye başkanı | Katri Raik |
| Nüfus (2020)[1] | |
| • Toplam | 54.409 |
| • Yoğunluk | 640/km² |
| Zaman dilimi | UTC+02.00 (DAS) |
| • Yaz (YSU) | UTC+03.00 (DAYS) |
Resmî site www.narva.ee | |
Narva (Rusça: Нарва), Estonya'nın üçüncü büyük şehridir. Rusya sınırında, Estonya'nın en doğusunda yer almaktadır. Peipus Gölü'nden doğan Narva Nehri buradan geçmektedir. Narva, 2023 yılı itibarıyla 53.626 kişilik nüfusa sahiptir.
Narva, 1944 yılında İkinci Dünya Savaşı sırasında neredeyse tamamen yıkılmıştır.[2] 1944-1991 yılları arasında Estonya'nın Sovyet işgali sırasında, şehrin orijinal sakinlerinin geri dönmesine izin verilmemiş ve Sovyet Rusya'dan ve o zamanki Sovyetler Birliği'nin (SSCB) diğer bölgelerinden göçmen işçiler getirilmiştir.[3] 1934 nüfus sayımına göre %65'i etnik olarak Estonyalı olan Narvik nüfusu, 20. yüzyılın ikinci yarısında ezici bir çoğunlukla Estonyalı olmayanlardan oluşmuştur. Daha güncel verilere göre, şehir sakinlerinin %46,7'si Estonya vatandaşı, %36,3'ü Rusya Federasyonu vatandaşı, %15,3'ü ise tanımlanmamış vatandaşlığa sahiptir.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk yerleşim
[değiştir | kaynağı değiştir]Adını Narva Nehri'nden alan şehir, arkeolojik çalışmaların gösterdiği üzere, insanlar MÖ 5. ile 4. bin yıl arasında bölgeye yerleşmişlerdir.[4] Narva Joaoru'daki müstahkem yerleşim, Estonya'da bilinen en eski yerleşimdir ve yaklaşık MÖ 1000 yılına tarihlenmektedir.[5] Narva'ya ilişkin en eski yazılı referans, 1172 yılında Novgorod'da Nerevsky veya Narovsky konets (avlu) olarak adlandırılan bir bölgeyi tanımlayan Birinci Novgorod Kroniği'nde yer almaktadır. Tarihçilere göre bu isim Narva veya Narva nehrinin adından türemiştir ve o dönemde bir ticaret yerleşiminin varlığına dair bir kanıt olmamasına rağmen sık kullanılan bir ticaret yolunun Narva'dan geçtiğini göstermektedir.
Orta çağ
[değiştir | kaynağı değiştir]Narva'nın hem ticaret yollarının hem de Narva nehrinin kesişme noktasındaki elverişli konumu, Narva Kalesi'nin kurulmasının ve kalenin çevresindeki kentsel yerleşimin daha sonra gelişmesinin arkasında yatan nedendir. Kale, 13. yüzyılın ikinci yarısında kuzey Estonya'nın Danimarka egemenliği altında olduğu dönemde kurulmuştur; kaleye dair en eski yazılı kayıt 1277 yılına aittir. Narva köyünden 1241 yılında Danimarka Nüfus Sayım Defteri'nde bahsedilmektedir. Kalenin etrafında bir kasaba gelişmiş ve 1345 yılında Danimarka kralı IV. Valdemar'dan Lübeck Şehir Haklarını almıştır.[6] Kale ve çevresindeki Narva (Almanca Narwa) kasabası, Danimarka kralının Kuzey Estonya'daki topraklarını satmasının ardından 1346 yılında Livonya Tarikatı'nın mülkiyetine geçmiştir. 1492 yılında Narva nehrinin karşısındaki Ivangorod Kalesi, Moskovalı III. İvan tarafından kurulmuştur.
Narva, Orta Çağ'da da önemli bir ticaret merkezi olmaya devam etmiştir. Ancak Tallinn'in muhalefeti nedeniyle Narva hiçbir zaman Hansa Birliği'nin bir parçası olmadı ve küçük bir kasaba olarak kaldı. 1530'daki nüfusunun 600-750 kişi olduğu tahmin edilmektedir.
Danimarka ve Rus yönetimi
[değiştir | kaynağı değiştir]1558'de Livonya Savaşı sırasında Ruslar tarafından ele geçirilen Narva, kısa bir süre için Pskov ve Novgorod'dan gelen malların aktarma merkezi olarak Rusya için önemli bir liman ve ticaret şehri haline geldi. Rus egemenliği 1581 yılında Pontus De la Gardie komutasındaki İsveçlilerin şehri fethetmesiyle sona erdi ve şehir İsveç'in bir parçası oldu. Rus-İsveç Savaşı (1590-1595) sırasında şehrin valisi Arvid Stålarm olmuştur ve Rus kuvvetleri şehri geri almaya çalışmış ancak başarılı olamamıştır.
İsveç yönetimi sırasında Narva'nın Eski Kenti inşa edilmiştir. 1659'da kasabayı neredeyse tamamen yok eden büyük bir yangının ardından, kasabanın orta kesiminde sadece taş binaların inşa edilmesine izin verildi. Gelişen ticaretten elde edilen gelirler, şehir merkezinin yirmi yıl içinde yeniden inşa edilmesini sağladı. İkinci Dünya Savaşı'na kadar, barok Eski Şehir neredeyse hiçbir değişikliğe uğramadı ve böylece tüm Avrupa'da tanındı. İsveç yönetiminin sonuna doğru, Narva'nın savunma yapıları büyük ölçüde geliştirildi. 1680'lerden itibaren, ünlü İsveçli askeri mühendis Erik Dahlbergh tarafından planlanan olağanüstü bir tabya sistemi şehrin etrafına inşa edildi. Yeni savunmalar Kuzey Avrupa'nın en güçlüleri arasındaydı.
1700-1721 yılları arasındaki Büyük Kuzey Savaşı sırasında Narva, İsveç Kralı XII. Karl ile Rus Çarı I. Petro'nun kuvvetleri arasındaki ilk büyük savaşa sahne oldu. Rusların sayıca bire dört üstün olmalarına rağmen İsveç kuvvetleri, 40.000 kişilik düşmanlarını bozguna uğrattı. Rusya daha sonra 1704 yılında şehri fethetti.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]Narva'nın nüfusu 2009 yılı sayımına göre 65.886'dır. Nüfusun çoğunluğunu Ruslar oluşturmaktadır.[7]
Nüfus değişimi
- 1922 26.900
- 1990 82.200
- 2000 73.300
- 2005 69.400
Kardeş kentler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Popüler kültürdeki yeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Birinci şahıs nişancı video oyunu Squad'da, Narva haritası, Narva Kalesi, Ivangorod Kalesi ve güneydeki bir sanayi bölgesini içeren gerçek şehir haritasından esinlenilmiştir.[8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Population by sex, age and place of residence after the 2017 administrative reform, 1 January 27 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Statistics Estonia.
- ^ Kattago, Siobhan (Aralık 2008). "Commemorating Liberation and Occupation: War Memorials Along the Road to Narva". Journal of Baltic Studies (İngilizce). 39 (4): 431-449. doi:10.1080/01629770802461225. ISSN 0162-9778. 23 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2023.
- ^ Duncan, W. Raymond (9 Nisan 2019). Ethnic Nationalism And Regional Conflict: The Former Soviet Union And Yugoslavia (İngilizce). Routledge. ISBN 978-0-429-71593-8. 23 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2023.
- ^ "Esileht - Narva Muuseum". www.narvamuuseum.ee. 13 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2023.
- ^ "Narva Joaoru asulakohalt leitud keraamika kõrbekihi AMS-dateeringud". Narva Muuseumi Toimetised. 20 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2023.
- ^ "Esileht - Narva Muuseum". www.narvamuuseum.ee. 23 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 5 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Kasım 2010.
- ^ "Narva". Official Squad Wiki. 1 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2024.
 | Estonya ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
