Molla Fenari
Molla Şemseddin Fenari | |
|---|---|
| Doğum | Şemseddin Mehmed y. 1350 Maveraünnehir |
| Ölüm | 1430 (y. 80 yaşında) Bursa |
| Meslek | Din alimi, bilim insanı, müderris, birinci Osmanlı Devleti müftüsü/şeyhülislamı. |
| Etkilendikleri | Bursalı Kadızade Rumi |
Molla Fenari, (d. 1350 - ö. 1430, Bursa), din alimi, müderris, Osmanlı Devleti'nin ilk şeyhülislamı.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Molla Fenari yaklaşık 1350 yıllarında Maveraünnehir'de doğmuş ve Anadolu'ya göçetmiştir.[1] [kaynak belirtilmeli]Asıl adı Şemseddin Mehmed'dir. Babası Muhammed Hamza b. Ahmed tasavvuf ile uğraşmakta idi. Fenari lakabını ya Bursa Yenişehri civarında bulunan Fener kasabasından almıştır ya da babasının fenercilik yapması dolayısıyla almıştır. Molla Fenârî küçük yaşta babasından tasavvuf öğrenmiştir. Medrese eğitimi sırasında Mevlânâ Alâuddîn Esved, Cemaleddin Aksarayî ve Somuncu Baba'nın derslerine devam etmiştir. Mısır'a gidip, Hanefî fıkıh âlimi Ekemâleddîn-i Bâbert'in derslerine katılmıştır.
Molla Fenari müderris olarak Bursa'da. Yıldırım, Çelebi Mehmed ve II. Murad dönemlerin yaşayıp çalışmıştır. Ankara Savaşı'ndan sonra Seyyid Mehmedi Buharî ve bir grup alim ile Timur tarafından esir olarak Kütahya'ya getirilmiştir.[2]
Osmanlı belgelerinde II. Murad 1424 yılında onu "Müfti'l Enamlık" görevine atamasına kadar (kadılar ve fakihler hakkında belgeler bulunmakla beraber) Molla Fenari ile kurulan ve sonradan şeyhülislamlığa dönüşecek müftülük kurumu hakkında hiçbir kayda rastlanmamaktadır.[3] Zaten 16. yüzyılda Mehmet Ebussuud Efendi'nin şeyhülislamlığına kadar, müftüler düşük maaşlı ve bu nedenle protokolde düşük seviyelerde bir devlet mercii idi. Kazaskerler günde 500 akçe yevmiye alırlarken müftüler önce bunun beşte biri sonra üçte biri günlük yevmiye alırlardı.[3]
Bu nedenle olacak Molla Fenari Bursa'da müderrislik, kadılık ve müftülük yaparken gelir sağlamak için ipekçilik de yapmıştır.
Molla Fenari, Bursa kadısı iken reisliği yaptığı mahkemede Yıldırım Bayezid'in şahitliğini kabul etmeyerek, adalet önünde hükümdarla herhangi bir vatandaşın eşit haklara sahip olduğu ilkesini getirmiştir.
Molla Fenari Hicaz'a hac ziyaretini ilk defa 1419'da yapmıştır. Hacdan dönerken, Mısır'da bir müddet kalarak ders vermiş ve Kudüs'e da uğradı. 1429 yılında Şam yolu ile ikinci defa hacca gitmiş ve bu arada yine Mısır ve Kudüs'te uğramıştır,
1430 yılında Bursa'da öldü.
Seçilmiş eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Molla Fenarı'nın seçilmiş eserleri isimleri şu listede verilmiştir:[4]
- . Ayn-ül-A'yân: Fâtiha sûresinin tefsîri.
- . Fusûl-ül-Bedâyi' fî Usûl-iş-Şerâyi:Şeriat usulünde yenilikler meydana getirme.
- . Îsâgûcî Şerhi: Mantık ilmi hakkında şerhtir. 1886'da İstanbul'da basılmıştır.
- . Enmûzecu'l-Ülûm: "Bilimler Örneği" ansiklopedik bir eser
- . Ferâiz-i Sirâçiyye Şerhi
- . Şerh-i Mevâkib üzerine talikât,
- . Eşâs-ut-Taşrîf,
- . Esmâ'il-Funûn,
- . Eş'ile,
- . Risâletu Riçâl-il-Gayb,
- . Risâletun fî Menâkib-iş-Şeyh Behâuddîn-i Nakşibendî,
- Serhu Üsûl-il-Pezdevî,
- . Serhu Telhîs-il-câmı' el-Kebîr: Fıkıh hakkında.
- . Serhu Telhîs-il-Miftâh
Popüler kültürdeki yeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Yönetmenliğini Kürşat Kızbaz'ın üstlendiği 2016 çıkışlı Türk filmi Somuncu Baba: Aşkın Sırrı'nda Molla Fenari'yi Emin Olcay canlandırdı.[5]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Bazı yazarlar Anadolu doğumlu Türk asıllı olduğunu bildirirler.
- ^ Uzunçarşılı, İsmail H, Kütahya Şehri, İstanbul Devlet Matbaası, 1932, sayfa, 55
- ^ a b Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1998 8. baskı) Osmanlı Tarihi II. Cilt: İstanbul'un Fethinden Kanunî Sultan Süleyman'ın Ölümüne Kadar Ankara:Türk Tarih Kurumu ISBN 975-16-0012-X
- ^ "Molla Fenarı biyografisi". 1 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2012.
- ^ "Somuncu Baba "Aşkın Sırrı" filmi". Anadolu Ajansı. Haber7.com. 15 Nisan 2016. 23 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2016.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Uluçam, Müjdat, "Fenari (Molla)", (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Yayınları, C.1 s.447 İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. ISBN 975-0800710
- Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 C.5 say.159 [1]
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1998 8. baskı) Osmanlı Tarihi II. Cilt: İstanbul'un Fethinden Kanunî Sultan Süleyman'ın Ölümüne Kadar Ankara:Türk Tarih Kurumu ISBN 975-16-0012-X
| Önce gelen: ' |
Osmanlı Şeyhülislamı 1424 - 1430 |
Sonra gelen: Molla Fahrettin Acemi |
