Mills bombası

Mills bombası, William Mills tarafından tasarlanan bir dizi İngiliz el bombası için kullanılan popüler isimdir. Bu bombalar, Britanya Ordusu tarafından kullanılan ilk modern parça tesirli el bombaları olup, Birinci ve İkinci Dünya Savaşları sırasında yaygın şekilde kullanılmıştır.

Geliştirilmesi

İngiliz Selanik Ordusu'ndan bir subay, Birinci Dünya Savaşı sırasında bir Mills bombasının nasıl “fırlatılacağını” gösteriyor

Sunderland'li bir el bombası tasarımcısı olan William Mills, 1915 yılında İngiltere'nin Birmingham kentindeki Mills Mühimmat Fabrikasında Mills bombasının patentini almış, geliştirmiş ve üretmiştir. Mills bombası, daha sonra patent davası açan Belçikalı yüzbaşı Leon Roland'ın daha önceki bir tasarımından esinlenmiştir. Yeni Zelanda Savaşları subayı Albay Arthur Morrow da kendi patentinin bazı yönlerinin Mills bombasına dahil edildiğine inanıyordu. Mills bombası 1915 yılında İngiliz Ordusu tarafından standart el bombası olarak No. 5 olarak kabul edildi.

Mills bombası birçok kez değişikliğe uğradı. No. 23 modeli, tüfekten ateşlenebilmesi için rotili bir taban tapa ile donatılmış No. 5 modeliydi. Bu konsept, tüfek fırlatma kabı ile kullanılmak üzere çıkarılabilir bir taban plakasına sahip No. 36 modeliyle daha da geliştirildi.

Mills bombasının son versiyonu olan No. 36M, 1917'de Mezopotamya'nın sıcak ikliminde kullanılmak üzere özel olarak tasarlandı ve şellak ile su geçirmez hale getirildi. Ancak üretimi uzun yıllar devam etti. 1918 itibarıyla No. 5 ve No. 23 modelleri hizmet dışı bırakıldı, No. 36 modeli ise 1932'de (No. 36M hariç) kullanım dışı ilan edildi.

Mills bombası, klasik bir tasarıma sahipti; merkezi bir darbe tetikleyicisi, el ile sıkıca tutulan bir kaldıraç ve bir pim ile emniyete alınmış, yivli dökme demirden yapılmış "ananas" şeklinde bir gövdeye sahipti. William Mills'in notlarına göre, gövdenin yivli yapısı parçalanmayı kolaylaştırmak için değil, kavramayı artırmak amacıyla tasarlanmıştı; ayrıca, yapılan testlerde bombanın belirlenen segmentler boyunca parçalanmadığı gösterilmiştir.

Mills bombası, açık alandaki bir hedefe siper arkasından atılmak üzere tasarlanmış bir savunma tipi el bombasıydı. Parça tesiriyle yaralama amaçlıydı ve kısa menzilli patlama etkisiyle düşmanı sersemletmeye veya yaralamaya yönelik taarruz tipi el bombalarından farklıydı. Taarruz bombaları parçalanmaz ve patlama etkisi daha kısa menzilli olup, atıcının kendisini şarapnel parçalarından korumasına olanak tanır. Ancak, bu teorik ayrımlara rağmen, savunma tipi bombalar sıklıkla taarruz amaçlı, taarruz bombaları ise savunma amaçlı kullanılmıştır.

Deneyimli bir atıcı, Mills bombasını 15 metre mesafeye isabetli şekilde fırlatabilirdi. Ancak, bombanın ölümcül şarapnel parçaları bu mesafeden çok daha uzağa ulaşabiliyordu. Britanya İç Güvenlik Birlikleri (Home Guard), No. 36 modelinin yaklaşık 27 metre (30 yarda) menzile sahip olduğunu ve tehlike alanının yaklaşık 91 metre (100 yarda) olduğunu belirten talimatlar almıştır.

İlk başta, Mills bombası yedi saniyelik bir fitil ile donatılmıştı. Ancak, 1940'taki Fransa Muharebesi sırasında bu gecikmenin çok uzun olduğu anlaşıldı; savunmadaki düşmanlar bomba patlamadan önce kaçabiliyor veya hatta bombayı geri fırlatabiliyordu. Bu nedenle, fitil süresi dört saniyeye düşürüldü.

Buna rağmen, Britanya Ordusu, tüfekle fırlatılan bombalar için yedi saniyelik fitil kullanmaya devam etti, çünkü bu süre, bombanın maksimum menziline ulaşmasını sağlamak için gerekliydi.

Ananas tipi el bombalarının ağır ve segmentli gövdeleri, parçalanmanın öngörülemez bir desen oluşturmasına neden olur. İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra, Britanya, pürüzsüz metal gövde içinde segmentli sarılı tel içeren bombalar benimsemeye başlamıştır.

Buna rağmen, No. 36M Mk.I modeli, 1972 yılına kadar Birleşik Krallık Silahlı Kuvvetleri'nin standart el bombası olarak kaldı ve Birleşik Krallık'ta üretildi. 1972’de yerini L2 serisine bıraktı. Ancak, Hindistan ve Pakistan gibi bazı ülkelerde üretimi 2000’lere kadar devam etti.

Mills bombalarının 2004 yılına kadar çatışmalarda kullanıldığı bilinmektedir. Örneğin, ABD Deniz Piyadesi Jason Dunham’ın ölümüne ve iki silah arkadaşının yaralanmasına neden olan olayda bir Mills bombası kullanılmıştır.

Mills bombasını son olarak geniş çapta kullanan ülke Hindistan’dı. Hindistan, Ağustos 2021'de bu bombayı Yeni Çok Modlu El Bombası (Multi-Mode Hand Grenade, MMHG) ile değiştirdi.

Modeller

• No. 5 Mk I, ilk versiyondu. Üst yarısında küçük, dairesel bir tapadan patlayıcı dolduruluyor, taban tapasından geçirilen merkez tüp içinden fünye takılıyordu. Darbe tetikleyicisi ve yayı, bombanın üst kısmındaki kulakçıklara (lugs) oturtulan ve bir emniyet pimi/çekme halkasıyla sabitlenen kol (lever) tarafından gergin tutuluyordu. Mayıs 1915’te hizmete girdi ve kitlesel üretim 1916’da hız kazandığında yaygın olarak dağıtıldı.
• No. 23 Mk I, el bombası/tüfek bombası olarak tasarlanmıştı ve taban tapasında, tüfek fırlatma çubuğu için açılmış dişli bir delik bulunuyordu. No. 23 Mk II, daha kolay sıkılabilen yeni tip bir demir taban tapasına sahipti ve bir anahtar (spanner) gerektirmiyordu. No. 23 Mk III, daha büyük bir doldurma tapası ve daha sağlam kol kulakçıkları içeriyordu ancak Mk II'nin taban tapasını koruyordu.
• No. 36 Mk I, Mayıs 1918’de tanıtıldı. No. 23 Mk III gövdesini kullanıyordu ancak yeni bir taban tapasına sahipti. Çoğunlukla demirden üretilmişti ve tüfek namlusuna takılan Burns kupa fırlatıcı ile ateşlenebilmesi için gaz kontrol diski adı verilen bir metal disk eklemek üzere delinmiş ve diş açılmıştı.
• "Mezopotamya" versiyonu (No. 36M Mk I), şellak kaplamalı olup, fünye fitilini nem ve rutubetten korumak için tasarlanmıştı. 1930'lardan 1972'ye kadar Britanya Ordusu’nun standart el bombası olarak kullanılmıştır.

Tanımlama işaretleri

• Başlangıçta, orta kısımdaki yeşil bant, Amatol dolgusunu (1915-1920'ler) gösteriyordu. Daha sonraki dönemlerde ise Baratol veya Trinitrotoluen (TNT) dolgusunu (1920'ler-1970'ler) belirtmek için kullanıldı.
• Orta kısımdaki pembe bant, Ammonal veya Alumatol dolgusunu gösterir. (1920 tarihli Patlayıcılar Sözlüğü'ne göre, Alumatol, amonyum nitrat, TNT ve az miktarda alüminyum tozundan oluşan bir karışımdır.Dictionary of Explosives, pub 1920 )
• Taban tapasının etrafındaki kırmızı bant, fünyenin önceden takılmış olduğunu ve bombanın ateşlemeye hazır (canlı) olduğunu gösterir.
• Her iki yanında üç kırmızı "X" işareti bulunan bombalar, su geçirmez No. 36M modelidir.

Tüfek bombası

Mills bombası, tabanına metal bir çubuk eklenerek tüfek bombasına da dönüştürüldü. Bu tüfek bombası, yaklaşık 140 metre etkili menzile sahipti.

Kullanım prosedürü şunları içeriyordu:

1. Mills bombasının çubuğu, standart bir tüfeğin namlusuna yerleştirilirdi.
2. Özel bir balistite fişeği (barutsuz mermi) tüfeğin fişek yatağına sürülürdü.
3. Tüfek dipçiği yere dayandıktan sonra, bombanın emniyet pimi çekilir ve kol serbest bırakılırdı.
4. Hemen tüfek ateşlenerek bomba fırlatılırdı.

Ancak, asker bombayı hızlıca ateşlemezse, fitil süresi dolarak bomba namludayken patlayabilirdi. Britanyalılar bu sorunu önlemek için, tüfeğin süngü yuvasına bağlanan bir basit kanca (cradle) geliştirerek, güvenlik kolunu yerinde tutan bir sistem tasarladılar.

Çubuk Tipi Tüfek Bombasının Sorunları

Bu sistemin kullanımı sırasında tüfek namlusunun hasar gördüğü tespit edildi. Ağır bombanın namludan itilmesi, namlunun orta kısmında bir şişmeye neden oldu. Bunun sebebi:

• Mermiye kıyasla çok daha ağır olan bombanın daha yavaş hızlanmasıydı.
• Barut gazları, bombayı iterken namlu içinde daha uzun süre yüksek basınç oluşturuyordu.
• Bu basınç, namlunun aşırı yüklenmesine ve zarar görmesine neden oluyordu.

Kupa Tipi Fırlatıcı Geliştirilmesi

Britanya, çubuk tipi tüfek bombalarını değiştirmek için kupa (cup) tipi bir fırlatıcı geliştirdi. Bu yeni sistemde:

1. Tüfeğin namlusuna kutu şeklinde bir fırlatıcı takılır.
2. Bomba, alt kısmına vidalanan bir gaz kontrol diskiyle (gas check disc) fırlatıcıya yerleştirilir.
3. Emniyet pimi çıkarıldı ancak güvenlik kolu, fırlatıcı içinde sabit kalır.
4. Tüfeğe barutsuz mermi sürülerek ateşlenir.
5. Bomba fırlatıcıdan çıktıktan sonra güvenlik kolu serbest kalır ve bomba aktif hale gelirdi.

Kupa tipi fırlatıcı, bombayı yaklaşık 180 metre fırlatabiliyordu. Lee-Enfield tüfekleri, bu sistem için modifiye edilerek, arttırılmış geri tepme nedeniyle dipçik bölgesi bakır telle sarılmıştı.

Eğer gerekirse, hem çubuk tipi hem de gaz kontrol diskli bombalar, standart bir el bombası gibi elle de atılabiliyordu. Kupa tipi fırlatıcı, genellikle Home Guard birliklerine tahsis edilmiştir ve düzenli ordu tarafından daha az kullanılmıştır.

Galeri

• 
  No. 5 Mk II Mills bombası
• 
  No. 5 Mills bombasının kesiti
• 
  No. 23 Mk II Mills bombası
• 
  36M bombası (1940)
• 
  1940 tarihli 36M el bombasının tabanı
• 
  36M Mills bombası
• 
  Mills bombası No. 23 Mk II, tüfekle fırlatmak için çubukla birlikte
• 
  Mills No. 36 tüfek bombasının çizimi, fincan fırlatıcı ile kullanım için gaz kontrol diski ile birlikte
• 
  Fransa'daki 1916 Somme Savaş Alanı Müzesi'nde bulunan Lee-Enfield fırlatıcı
• 
  Özel taban tapasına sahip türetilmiş model

Dış bağlantılar

• World War II Tech Pubs Briefing
• Photos of late production 36M grenades - including examples made in 1966, 1970 and 1972
• Cross section of a Mills Bomb
• How a Mills grenade works