Milena Hübschmannová
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Eylül 2022) |
Milena Hübschmannová | |
|---|---|
| Doğum | 10 Haziran 1933 Prag, Çekoslovakya |
| Ölüm | 08 Eylül 2005 (72 yaşında) Kameeldrift, Gauteng, Güney Afrika Cumhuriyeti |
| Milliyet | Çek |
| Meslek | akademisyen |
| Tanınma nedeni | Roman halkı, dili ve kültürü üzerine çalışmalar geliştirmek ve Roman Çalışmaları alanında ilk lisans programını kurmak. |
Milena Hübschmannová (1933-2005), Prag Charles Üniversitesi'nde Roman çalışmaları alanında eğitim veren bir Çek profesördü. Roman toplumu ve kültürü ile Roman dili konusunda önde gelen uzmanlardan biriydi. Charles Üniversitesi'nde Romanlar üzerine akademik çalışma programını kurdu ve Romanların daha büyük kültürler altında asimile olmasına aktif olarak karşı çıktı. Bir Çingenece-Çekçe ve Çekçe-Çingenece sözlük hazırladı ve Romanlara ait birçok öykü derleyerek bunları gelecek kuşaklar için tercüme etti. Kurduğu program, dünya çapında Roman Çalışmaları alanında lisans öğrencilerine lisans programı sunan ilk programdı.
İlk yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]Milena Hübschmannová 10 Temmuz 1933'te Çekoslovakya'nın Prag kentinde doğdu.[1] Küçük bir çocukken, ebeveynleri II. Dünya Savaşı sırasında Gestapo tarafından hapsedildi. "H. Fasta" İngiliz Gymnasiumu'na katıldı, 1951'de buradan mezun oldu ve Charles Üniversitesi'nde dil eğitimi almaya devam etti.[2][3] Çocukluğundan itibaren Hindistan kültürüyle ilgiliydi.[4] Lise yıllarında Çekoslovak Bilimler Akademisi Doğu Enstitüsü'nde Hintçe dersleri aldı.[5] Üniversitenin Filoloji Bölümüne girdiğinde, Hint dillerine odaklanarak Bengalce, Hintçe ve Urduca üzerine çalışmalar gerçekleştirdi.[2] 1953'te, komünist hükûmet tarafından Cumhuriyetin Moravya-Silezya ilindeki Ostrava'daki bir çalışma ekibine katılması için gönderildiğinde, Hübschmannová ilk kez Roman topluluklarıyla karşılaştı. Roman toplulukların konuşmalarını anlaması sonucunda onların Hint kökenli olması gerektiğini anladı.[2][1] Komünist rejimin getirdiği kısıtlamalar nedeniyle Hindistan'a seyahat edemeyen Hübschmannová, odağını Roman dili çalışmalarına çevirdi.[1] O yıllarda, Çeklerin yoğun olarak yaşadıkları bölgelerde halk Romanları çoğunluk kültürüne asimile etmeye, birçok topluluğu bölgeden kaçmaya ve Slovakya'ya gitmeye zorlamak için güçlü bir baskı uygulamaktaydı. Romanların etnik kökenleri, dilleri, kültürleri veya gelenekleri hakkında çok az bilgi bulunmaktaydı. Hübschmannová, Prag'a dönmeden[4] ve 1956'da Charles Üniversitesi'nden mezun olmadan önce, yaklaşık bir yıl boyunca Romanlar arasında birçok bilgi öğrenmeye çalışmakla geçirdi.[2]
Kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Aynı yıl, Hübschmannová Çek Radyosunda dramatik ve edebi editör olarak çalışmaya başladı,[2] bu sayede saha gezilerine çıkabilir ve Roman topluluklarının folklorunu, masallarını ve türkülerini kaydedebilirdi.[4][6] Omzuna astığı bir çantada sakladığı ağır, modası geçmiş bir teyp ile kırsal bölgeyi dolaştı ve 500'den fazla kasetten oluşan son derece geniş bir malzeme koleksiyonu kaydetti.[3] Mirza Galib de dahil olmak üzere birçok önemli şairin eserlerini çevirerek Hindistan üzerindeki çalışmalarına devam etti.[7] 1959'da ilk araştırma gezisini Hindistan'a yaptı.[2] Bu dönemde radyo yönetmeni Josef Melč ile evlendi.[3] Prag'a döndükten sonra neredeyse on yıl boyunca Hint şairlerini tercüme etti.[8] 1963'te kızı Tereza doğdu. 1967'de,[2] Prag Baharı sırasındaki gevşeme sayesinde Doğu Enstitüsü'nde Roman halkı üzerinde gerçekleştireceği bir çalışma üzerindeki hazırlık çalışmalarına başladı.[4] Bu dönemde Çingene-Roman Birliği'nin kurulmasına yardım etti ve Roman dilinde bir derginin editörlüğünü yaptı.[1] Birlik aracılığıyla, Hübschmannová, öğrenciler Çekçede yeterlilik kazanana kadar Roman dilini ana dil olarak kullanarak erken çocukluk eğitimini canlandırmaya yardımcı oldu.[9] Ancak Ağustos 1968'de olaylar değişti ve Hübschmannová'nın çalışmaları durma noktasına geldi,[4] Hübschmannová bir Roman yerleşimindeki Rakúsy kasabası yakınlarındaki bir anaokulunda çalışmaya başlamıştı.[2] 1969'da eğitim için Hindistan'a döndü.[2]
Çekoslovakya'ya döndükten sonra, 1974 yılına kadar Çekoslovak Bilimler Akademisi Felsefe ve Sosyoloji Bölümü'nde çalıştı.[10] Akademide analiz ve bilgi toplamaya devam etti, sadece Romanların etnografik ve dilbilimsel çalışmalarını geliştirmek için değil, toplumun demografik, tarihi ve sosyolojik profillerini de dahil etmek için çok disiplinli bir ekiple çalıştı.[11] Bir dilbilimci olarak, Hübschmannová, topluluklar günlük yaşam etkileşimlerinde Çekçe, Macarca veya Slovakça konuşmaya zorlandıkları için Roman dilinin kaybolmasından endişe duyuyordu, ancak diğer Romanlarla konuşurken Roman dili lehçelerinin sürekli kullanımı hakimdi.[12] Birlik tarafından yayınlanan eserler arasında Çekoslovakya'da o zamana kadar yayınlanmış olan Roman dilindeki ilk literatür yer almaktaydı.[13] 1973'te, hükûmet baskısı nedeniyle Birlik dağılmaya[1] ve dergilerinin yayınını askıya almaya zorlandı; bununla birlikte, Roman kültürel kayıtlarının yayınlanmasından ilham alan yazarlardan bazıları, diğer yerlerde yayınlarını yayımlamaya devam etti. 1974 ve 1975 yılları arasında, Hübschmannová Charles Üniversitesi Pedagoji Fakültesi'nde çalıştı, ancak hükûmetin Romanlara yönelik asimilasyon politikalarına karşı çıkması nedeniyle görevden alındı. 1976 ve 1982 yılları arasında sürekli olarak çalıştığı bir işi yoktu ve gerektiğinde Prag Dil Okulu'nda Hintçe ve Romanca dersler veriyordu. 1982'de Prag Dil Okulu'nda kalıcı olarak işe alındı ve 1991'e kadar burada çalışmaya devam etti.[10] O zamanlar, Hübschmannová'nın Roman dilinde verdiği dersler, Romanlara ana dillerinde sunulan tek resmi kurstu. Çalışmaları sırasında Romanlarla daha kolay iletişim kurmak için kurslara Roman olmayan sosyal hizmet uzmanları da katıldı.[14] 1989'daki Kadife Devrim ve komünizmin çöküşüyle birlikte Roman kültürünün gelişmesi için ortam uygun bir hale geldi ve bu dönemde Hübschmannová hem Roman mirasının bir savunucusu hem de Roman toplulukları için cesaret verici bir ses haline geldi.[1]
1991'de Hübschmannová, Charles Üniversitesi'ne döndü ve Indoloji Enstitüsü'nün bir parçası olarak Roman Çalışmaları Programını kurdu. Bu alan Prag'da ilk kez akademik ilgi gördü[15] ve dünyada Romanlar üzerine lisans derecesi sunan ilk program oldu.[1] Hübschmannová, ölümüne kadar bölüme başkanlık etti.[1] Ayrıca 1991 ve 1997 yılları arasında Urduca eğitim verdi.[10] 1968'de askıya alınan çalışmasına geri dönen Hübschmannová, 1991'de Hana ve Anna Žigová ile birlikte ilk Romanca-Çekçe/Çekçe-Romanca Cep Sözlüğünü yayınladı.[15] Sözlük, Romsko-český, česko-romský kapesní slovník, standart bir çalışma olarak iyi eleştiriler aldı ve Çekçe, Macarca ve Slovakça lehçeleri de dahil olmak üzere çeşitli Roman topluluklarında standart ifadeler ve terimlerin entegrasyonunu sağladığı için övgüyle karşılandı.[16] 1970'lerin başındaki diğer önemli eserler yeni baskılar buldu, örneğin Palacký Üniversitesi, Olomouc tarafından 1993 ve 1995'te yayınlanan Šaj pes dovakeras: Můžeme se domluvit (İletişim kurabiliriz); Základy romštiny (Romancanın Temelleri) ve Romské pohádky (Roman Masalları), 1973 ve 1974'te yerel olarak basıldı, ancak 1999'da Fortuna tarafından yeniden yayımlandı.[15] Hübschmannová, 1994'te Romano Džaniben (Roman Araştırmaları) dergisini kurdu ve bu dergi Roman roman biliminin önemli bir uluslararası yayını haline geldi.[10]
Hübschmannová, Roman topluluklarının üyelerinin adalet araması için bir süreç geliştirmek üzere İnsan Hakları Komiseri vekili Petr Uhl ile birlikte çalıştı. Ayrıca Roman eserleri için arşivler oluşturmak için Brno ve Viyana'daki müzelerle çalıştı.[10] 1995 yılında, Hübschmannová doktora çalışmasını tamamladı ve Romistické study I (Roman Çalışmaları 1) teziyle candidarus scientarum derecesi aldı. 1996'dan başlayarak, Paris Descartes Üniversitesi'ndeki Centre des Études Tsiganes'de ve Bratislava'daki Devlet Pedagoji Enstitüsü'nde bir dilbilimciler konsorsiyumu ile birlikte müfredat geliştirmek ve Roman dili ve kültürel çalışmaları öğretebilecek öğretmenler yetiştirmek için ders verdi. Hübschmannová, Roman toplulukları için eğitim ve kültürel koruma programlarını teşvik etme çabalarından dolayı 1998 yılında Roman Sivil Girişimi'nden iki kültür ödülü aldı.[17] Yayıncılık çalışmalarına devam eden Hübschmannová, 90'dan fazla yayının yazarlığını, ortak yazarlığını veya editörlüğünü yaptı, ayrıca baş editör olarak görev yaptığı Romano Džaniben'de yayınlanan yaklaşık 400 makalenin editörlüğünü yaptı.[18][3]
1999'da Hübschmannová, Sahte Şafak: Slovakya'da Bir Çingene Kadın Olarak Hayatım adlı önemli bir eser yayımladı. Kitap, Ilona Lacková'nın 1920'den 1970'e kadar olan dönemi kapsayan ve Hübschmannová'ya Roman dilinde sekiz yıllık bir süre boyunca anlatılan otobiyografisidir.[19] Hikâyeyi daha sonra Çekçeye ve daha sonra Fransızca ve İngilizceye çevirdi.[19][20] Kitap, Romanların gerçek kimliklerinin basmakalıp görüntülerin arkasına nasıl gizlendiğinin hikâyesini anlatmaktadır. Hikâye birinci şahıs ağzından anlatılmıştır.[19] Hükûmetin Romanları "yeniden eğitme" ve onları asimilasyona zorlama girişimlerini ele alan kitap, sosyalist rejim altında yaşayan Romanların gettolaşmasını araştırmaktadır.[20] Çalışma, Roman topluluğunun karşılaştığı sorunlara içeriden bir bakış açısı vererek bilim insanlarının yapamadığı zemini oluşturduğu için önemli bir metin haline geldi.[21] Daha sonra Bulgarca, Macarca ve İspanyolca dillerinde yayımlanan kitap 2001 yılında İspanya'dan Uluslararası İnsani Hidalgo Ödülü'nü kazandı.[20] Hübschmannová, Habilitasyon derecesini 2000 yılında Romistické studie II (Roman Çalışmaları 2) teziyle tamamladı ve aynı yıl Prag'da düzenlenen Uluslararası Roman Birliği Beşinci Uluslararası Kongresi'nde bir plaketle onurlandırıldı.[17] 2002 yılında, Çek Cumhurbaşkanı Vaclav Havel Hübschmannová'ya üçüncü derecede Liyakat Madalyası verdi ve Hübschmannová ertesi yıl Eğitim, Gençlik ve Beden Eğitimi Bakanlığı tarafından birinci derecede Liyakat Madalyası ile ödüllendirildi.[22]
Ölümü ve mirası
[değiştir | kaynağı değiştir]Hübschmannová, 8 Eylül 2005'te Güney Afrika'nın Gauteng ili, Kameeldrift kasabası yakınlarında bir trafik kazasında öldü.[23] Ölümünden bir yıl sonra, 7. Uluslararası Roman Dilbilimi Konferansı onun anısına düzenlendi.[24] Beklenmedik ölümü, hem bir avukatını hem de kariyerini kültürel miraslarını korumaya adayan birini kaybetmiş olan Roman topluluğu tarafından geniş çapta hissedildi.[25] 2007'de Hübschmannová'nın hayatı ve kariyerinin biyografik ayrıntılarını anlatan Milena Hübschmannová ve vzpomínkách (Milena Hübschmannová Memorial'da) başlıklı bir kitap yayınlandı.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]Alıntılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f g h Gross 2005.
- ^ a b c d e f g h i Friedman 2005, s. 175.
- ^ a b c d Jurková 2006.
- ^ a b c d e Davidová 2006, s. 203.
- ^ Marek 2006, s. 89.
- ^ Marek 2006, s. 90.
- ^ Marek 2006, s. 93.
- ^ Marek 2006, s. 94.
- ^ Sadílková 2015, s. 197.
- ^ a b c d e Friedman 2005, s. 176.
- ^ Davidová 2006, s. 204.
- ^ Sadílková 2015, ss. 193-194.
- ^ Eder-Jordan 2016, s. 196.
- ^ Sadílková 2015, ss. 197-198.
- ^ a b c Davidová 2006, s. 205.
- ^ Grant 1995, s. 642.
- ^ a b Friedman 2005, s. 177.
- ^ Friedman 2005, s. 178.
- ^ a b c Eder-Jordan 2016, s. 201.
- ^ a b c Martínez Ramírez 2005.
- ^ Eder-Jordan 2016, s. 202.
- ^ Davidová 2006, s. 206.
- ^ Málek 2005.
- ^ Elšík 2006.
- ^ Eder-Jordan 2016, s. 194.
Bibliyografya
[değiştir | kaynağı değiştir]- Davidová, Eva (2006). "Medailon: Milena Hübschmannová (1933–2005)" [Medallion: Milena Hübschmannová] (PDF). Czech Sociological Review (Çekçe). Prague, Czech Republic: Institute of Sociology of the Academy of Sciences of the Czech Republic. 42 (1): 203-206. ISSN 0038-0288. 3 Ocak 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2017.
- Eder-Jordan, Beate (2016). "Oral and Written Šukar Laviben of the Roma". Chamberlain, Daniel F.; Chamberlin, J. Edward (Ed.). Or Words to That Effect: Orality and the writing of literary history. Witting, Maria (Translator). Amsterdam, The Netherlands: John Benjamins Publishing Company. ss. 194-206. ISBN 978-90-272-6780-1.
- Elšík, Viktor (13 Eylül 2006). "Prominent Romani linguists and anthropologists will meet in Prague". ling.ff.cuni.cz. Prague, Czech Republic: Department of Linguistics and Finno-Ugric Studies, Charles University. 4 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2017.
- Friedman, Victor A. (December 2005). "Obituaries Milena Hübschmannová". Romani Studies. Liverpool, England: Liverpool University Press. 15 (2): 175-179. ISSN 1528-0748. Erişim tarihi: 3 Ocak 2017. – via EBSCO's Academic Search Complete (abonelik gereklidir)
- Grant, Anthony P. (September 1995). "Reviewed Work: Romsko-český, česko-romský kapesní slovník by Milena Hübschmannová, Hana Šebková, Anna Žigová". Language. Washington, D.C.: Linguistic Society of America. 71 (3): 642. doi:10.2307/416250. ISSN 0097-8507. JSTOR 416250.
- Gross, Tom (18 Eylül 2005). "Milena Hubschmannova". The Guardian. London, England. 2 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2017.
- Jurková, Zuzana (1 Ağustos 2006). "Teta všech Romů—Milena Hübschmannová" [Aunt to the Roma—Milena Hübschmannová]. Lide mesta (Urban People) (Çekçe). Prague, Czech Republic: Faculty of Humanities of Charles University. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2017.
- Málek, Tomáš (9 Eylül 2005). "Při nehodě v Africe zemřela romistka Hübschmannová" [Romani scholar Hübschmannová died in an accident in Africa] (Çekçe). Prague, Czech Republic: IDnes. 3 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2017.
- Marek, Jan (January 2006). "Doc. PhDr. Milena Hübschmannová (1933-2005) z pohledu indologa a dlouholetého kolegy" [Dr. PhD. Milena Hübschmannová (1933-2005)—From the perspective of Indology and a longtime colleague] (PDF). Romano Džaniben (Çekçe). Prague, Czech Republic: Nadace Romano Džaniben. 13 (1): 89-99. ISSN 1210-8545. 3 Ocak 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2017.
- Martínez Ramírez, Manuel (17 Eylül 2005). "Milena Hübschmannová, filóloga, investigadora y escritora checa". El País (İspanyolca). Madrid, Spain. 18 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2017.
- Ryvolová, Karolína (17 Ocak 2007). "Milena Hübschmannová ve vzpomínkách" [Milena Hübschmannová in Memorial]. iLiteratura (Çekçe). Prague, Czech Republic: Association for Literature. 2 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2017.
- Sadílková, Helena (2015). "Romani teaching in the Czech Republic" (PDF). Thurner, Erika; Hussl, Elisabeth; Eder-Jordan, Beate (Ed.). Roma und Travellers. Identitäten im Wandel. Inssbruck, Austria: Innsbruck University Press. ss. 191-203. ISBN 978-3-902936-95-0. 4 Ocak 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
