İçeriğe atla

Messier 13

Koordinat:Sky map 16sa 41d 41,24s; +36º 27' 35,5″
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Messier 13
Küresel yıldız kümesi Messier 13
Gözlem verisi (Dönem J2000)
TakımyıldızHerkül
Sağ açıklık (α)16sa 41d 41,24s[1]
Dik açıklık (δ)+36° 27′ 35,5″[1]
SınıflandırmaV[2][3]
Açısal boyut ()20'
Görünür büyüklük (V)+5,8[4]
Mutlak büyüklük (V)-8,5
Özellikler
Uzaklık22,2 kly (6,8 kpc)[5]
Kütle (m)6×105[6] M☉
Yarıçap (r)84 ly[7]
Metallik = –1,33[8] dex
Tahmini yaş11,65 milyar yıl[8]
Dikkate değer özelliklerKuzey Yarımküre'nin en iyi bilinen kümelerinden biridir
Katalog belirtmeleri
M 13 • NGC 6205 • C 1639+365 • GCl 45
  Wikimedia Commons'ta ilgili ortam
Ayrıca bakınız: Küresel yıldız kümesi, Liste

Messier 13 veya M13 (diğer adıyla NGC 6205 ve bilinen diğer adıyla Herkül'deki Büyük Yıldız Kümesi) Herkül takımyıldızında bulunan ve yüz binlerce yıldızdan oluşan bir küresel yıldız kümesidir.

Keşif ve Gözlem

[değiştir | kaynağı değiştir]

Messier 13, Edmond Halley tarafından 1714 yılında keşfedildi[3] ve Charles Messier tarafından 1 Haziran 1764'te, kuyruklu yıldızlarla karıştırılmaması gereken nesneler listesine dahil edildi.[9] Messier 13'ü de içeren Messier'in listesi zamanla Messier Kataloğu olarak anılmaya başlandı.[10] Messier 13, 16sa 41d sağ açıklık ve +36° 27′ dik açıklıkta yer almaktadır. Astronomlar tarafından genellikle kuzey yarımkürede gözlemlenebilecek en görkemli küresel yıldız kümesi olarak tanımlanır.[3]

Vega'dan Arcturus'a olan yolun yaklaşık üçte biri uzaklıkta Herkül'ün dört parlak yıldızı, kahramanın geniş gövdesi olan "Kilit taşı" asterizmini oluşturur. M13, bu asterizmin içinde Zeta'dan Eta Herculis'e doğru kuzey (batıya doğru) yönünde 2⁄3 mesafede görülebilir. Görünür büyüklüğü 5,8[3] olan Messier 13 karanlık gecelerde çıplak gözle, özellikle dolaylı bakış yöntemiyle fark edilebilir.[3] Geleneksel dürbünlerle parlak ve yuvarlak bir ışık lekesi olarak dikkat çeker.[3] Çapı yaklaşık 23 yaydakikadır ve küçük teleskoplarla kolayca gözlemlenebilir.[11] En az dört inç açıklığa sahip bir teleskop, Messier 13'ün dış kısmındaki yıldızları küçük ışık noktaları olarak çözebilir, fakat kümenin merkezine doğru yıldızların çözülebilmesi için daha büyük teleskoplar gereklidir.[12] Küme, 36 derece kuzey enleminden daha yüksek bölgelerde yıl boyunca görülebilir, özellikle kuzey yarımkürede ilkbahar ve yaz ayları boyunca uzun süre görünür durumda kalır.[13]

Messier 13'ün hemen yakınında, 28 yay-dakika kuzeydoğusunda 12. kadir büyüklüğe sahip yandan görünen bir gökada olan NGC 6207 bulunur.[14] Kümenin kuzey-kuzeydoğusunda, NGC 6207 ile M13 arasında ise küçük bir gökada olan IC 4617 yer alır. Düşük büyütme gücünde küme, iki tane yedinci kadirden yıldızla çevrelenmiş halde görülür.[15]

Özellikler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yaklaşık 145 ışık yılı çapında olan M13, birkaç yüz bin yıldızdan oluşur ve bu sayı tahminlere göre 300.000 ile 500.000'in üzerinde değişiklik gösterebilir.[15] Kümedeki en parlak yıldız, görünür görsel büyüklüğü 11,95 olan bir kırmızı dev ve değişen yıldız V11'dir (V1554 Herculis).[16] M13, Dünya'dan 22.200 ila 25.000 ışık yılı uzaklıktadır[9] ve bu küresel küme, Samanyolu'nun merkezinde dönen yüzü aşkın küresel kümeden biridir.[17][18]

Bu kümenin yıldızları kesinlikle Popülasyon II kategorisindedir ve bu yıldızlar, Güneş ve Güneş'in yakın çevresindeki diğer yıldızlar gibi Popülasyon I yıldızlarına kıyasla belirgin şekilde daha az metal içerir. M13'ün bir bütün olarak toplam demir oranı, Güneş'in sahip olduğunun yalnızca yaklaşık %4,6'sı kadardır.

Bu küresel kümedeki tekil yıldızlar ilk kez 1779 yılında çözümlenmiştir.[9] Güneş'in çevresindeki yıldızlarla karşılaştırıldığında, M13 popülasyonunun yıldızları yüz kat daha yoğun bir şekilde kümelenmiştir.[9] Yıldızlar o kadar yakındır ki bazen çarpışarak yeni yıldızlar oluştururlar.[9] Bu yeni oluşan genç yıldızlar, "mavi başıboşlar" olarak bilinir ve astronomlar için özellikle ilgi çekicidir.[9]

Son üç değişen yıldız (V63, V64 ve V65) sırasıyla Nisan 2021, Mart 2022 ve Ocak 2024'te İspanya'dan keşfedilmiştir.

Arecibo mesajı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Arecibo mesajı

1974 yılında Arecibo Gözlemevi'ndeki radyo teleskobundan Messier 13'e doğru gönderilen Arecibo mesajı; insan ırkı, DNA, atom numaraları, Dünya'nın konumu ve diğer bilgiler hakkında kodlanmış veriler içeriyordu. Bu mesaj, kümedeki potansiyel dünya dışı uygarlıklarla temas kurma denemesi olarak tasarlanmıştı. M13, büyük ve nispeten yakın bir yıldız kümesi olması ve mesaj gönderiminin yapıldığı sırada gökyüzünde uygun bir konumda bulunması nedeniyle seçilmişti.[19] Messier 13, mesajın yolculuk süresi boyunca uzayda hareket edecektir ve bu nedenle, mesajın hedefe ulaştığı sırada kümenin mesajı alabilecek bir konumda olup olmayacağı konusunda farklı görüşler bulunmaktadır.[20][21]

Galeri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • M13, Herkül takımyıldızında "koltuk altı" olarak adlandırılan bölgede yer alır.
    M13, Herkül takımyıldızında "koltuk altı" olarak adlandırılan bölgede yer alır.
  • Hubble'dan "Herkül Küresel Kümesi'nin Kalbi" görüntüsü.
    Hubble'dan "Herkül Küresel Kümesi'nin Kalbi" görüntüsü.
  • M13 ve M3'ü karşılaştıran Hubble görüntüleri.
    M13 ve M3'ü karşılaştıran Hubble görüntüleri.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b Goldsbury, Ryan; Richer, Harvey B.; Anderson, Jay; Dotter, Aaron; Sarajedini, Ata; Woodley, Kristin (Aralık 2010), "The ACS Survey of Galactic Globular Clusters. X. New Determinations of Centers for 65 Clusters", The Astronomical Journal, 140 (6), ss. 1830-1837, arXiv:1008.2755 $2, Bibcode:2010AJ....140.1830G, doi:10.1088/0004-6256/140/6/1830. 
  2. ^ Shapley, Harlow; Sawyer, Helen B. (Ağustos 1927), "A Classification of Globular Clusters", Harvard College Observatory Bulletin, 849 (849), ss. 11-14, Bibcode:1927BHarO.849...11S. 
  3. ^ a b c d e f Thompson, Robert Bruce; Thompson, Barbara Fritchman (2007). Illustrated Guide to Astronomical Wonders: From Novice to Master Observer. DIY science. O'Reilly Media, Inc. s. 258. ISBN 978-0596526856. 
  4. ^ "M 13". SIMBAD. Centre de données astronomiques de Strasbourg. Erişim tarihi: 15 Kasım 2006. 
  5. ^ Paust, Nathaniel E. Q.; Reid, I. Neill; Piotto, Giampaolo; Aparicio, Antonio; Anderson, Jay; Sarajedini, Ata; Bedin, Luigi R.; Chaboyer, Brian; Dotter, Aaron (Şubat 2010), "The ACS Survey of Galactic Globular Clusters. VIII. Effects of Environment on Globular Cluster Global Mass Functions", The Astronomical Journal, 139 (2), ss. 476-491, Bibcode:2010AJ....139..476P, doi:10.1088/0004-6256/139/2/476, hdl:2152/34371 Özgürce erişilebilir. 
  6. ^ Leonard, Peter J. T.; Richer, Harvey B.; Fahlman, Gregory G. (1992), "The mass and stellar content of the globular cluster M13", Astronomical Journal, cilt 104, s. 2104, Bibcode:1992AJ....104.2104L, doi:10.1086/116386. 
  7. ^ mesafe × sin( açısal çap / 2 ) = 84 ly. yarıçap
  8. ^ a b Forbes, Duncan A.; Bridges, Terry (Mayıs 2010), "Accreted versus in situ Milky Way globular clusters", Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, 404 (3), ss. 1203-1214, arXiv:1001.4289 $2, Bibcode:2010MNRAS.404.1203F, doi:10.1111/j.1365-2966.2010.16373.x Özgürce erişilebilir. 
  9. ^ a b c d e f Garner, Rob (6 Ekim 2017). "Messier 13 (The Hercules Cluster)". NASA (İngilizce). Erişim tarihi: 23 Nisan 2018. 
  10. ^ "Messier 13 (M13) - The Great Hercules Cluster - Universe Today". Universe Today (İngilizce). 9 Mayıs 2016. Erişim tarihi: 23 Nisan 2018. 
  11. ^ "M 13". Messier Objects Mobile -- Charts, Maps & Photos (İngilizce). 16 Ekim 2016. Erişim tarihi: 23 Nisan 2018. 
  12. ^ "How to See the Great Hercules Cluster of Stars". Space.com. Erişim tarihi: 23 Nisan 2018. 
  13. ^ "M13: Great Cluster in Hercules | EarthSky.org". earthsky.org (İngilizce). 19 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2018. 
  14. ^ "NGC 6207". Skyhound. Erişim tarihi: 26 Mart 2023. 
  15. ^ a b O'Meara, Stephen James (1998), Deep-Sky Companions: The Messier Objects, Foreword by David H. Levy, Cambridge University Press, s. 69, ISBN 978-0521553322. 
  16. ^ Samus, N. N.; Pastukhova, E. N.; Durlevich, O. V.; Kazarovets, E. V.; Kireeva, N. (2020), "The 83rd Name-List of Variable Stars. Variables in Globular Clusters and Novae", Peremennye Zvezdy (Variable Stars) 40, No. 8, 40 (8), s. 8, Bibcode:2020PZ.....40....8S, doi:10.24411/2221-0474-2020-10009 
  17. ^ "Control Telescope :: Stars & Nebulae". Erişim tarihi: 22 Kasım 2021. 
  18. ^ "Star Cluster". 24 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2021. 
  19. ^ Klaes, Larry (30 Kasım 2005). "Making Contact". Ithaca Times. 7 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2007. 
  20. ^ "It's the 25th anniversary of Earth's first attempt to phone E.T." 12 Kasım 1999. 2 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2018. 
  21. ^ "Science 2.0". In regard to the email from. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2015. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Messier 13 ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Bahar açısına göre önceki: M 107 | Bahar açısına göre sonraki: M 12
Katalog sırasına göre önceki: M 12 | Katalog sırasına göre sonraki: M 14

Bakmak istediğiniz cisminin resmini seçiniz

Messier nesneleri kataloğuM1Messier 2Messier 3Messier 4Messier 5KelebekMessier 7Deniz Kulağı BulutsusuMessier 9Messier 10Yaban ÖrdeğiMessier 12Messier 13Messier 14Messier 15Kartal BulutsusuOmega BulutsusuMessier 18Messier 19Üç Boğumlu BulutsuMessier 21Messier 22Messier 23Messier 24Messier 25Messier 26Halter BulutsusuMessier 28Messier 29Messier 30Andromeda GalaksisiNGC 221Üçgen GalaksisiMessier 34Messier 35Messier 36Messier 37Messier 38Messier 39Messier 40Messier 41Orion BulutsusuMessier 43Messier 44ÜlkerMessier 46Messier 47Messier 48Messier 49Messier 50Girdap gökadasıMessier 52Messier 53Messier 54Messier 55Messier 56Halka bulutsusuMessier 58Messier 59Messier 60Messier 61Messier 62Ayçiçeği GökadasıSiyah Göz GökadasıMessier 65Messier 66Messier 67Messier 68Messier 69Messier 70Messier 71Messier 72Messier 73NGC 628Messier 75Küçük Halter BulutsusuNGC 1068Messier 78Messier 79NGC 6093NGC 3031Messier 82Messier 83Messier 84Messier 85Messier 86Messier 87Messier 88Messier 89Messier 90Messier 91Messier 92Messier 93Messier 94Messier 95Messier 96Baykuş BulutsusuMessier 98Messier 99Messier 100Fırıldak GalaksisiNGC 5866Messier 103Sombrero GökadasıMessier 105Messier 106Messier 107Messier 108Messier 109Messier 110
Messier nesneleri kataloğu

Liste

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Messier_13&oldid=34699524" sayfasından alınmıştır