Mastodon
| Mastodon
| ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Heinrich Harder, 1920
| ||||||||||||||||
| Korunma durumu | ||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
Türler
| ||||||||||||||||
Mastodon ("meme dişli") veya Mammut, Geç Miyosen devrinden Pleyistosen (5.3 milyon yıl önce - 11.000 yıl önce) sonuna kadar yaşamış olan hortumlular (Proboscidea) ailesine mensup bir hayvan cinsidir. Bu cinsin çok sayıda türü mevcuttur. bilimsel olarak mammut olarak adlandırılır; ancak gayriresmî olarak mastodon olarak isimlendirilmiştir.[1] Mastodon adı Yunanca μαστός "meme ucu" ve ὀδούς "diş" kelimelerinden gelir ve bu familyaları diğer familyalardan ayıran özelliği tanımlar.
Keşif
[değiştir | kaynağı değiştir]1705'te ilk mastodon fosilleri Hudson nehri vadisinde bir Hollandalı çiftçi tarafından bir büyük azı dişi ve kemik parçaları olarak bulundu. 1807 yılında Thomas Jefferson tarafından kişisel olarak finanse edilen keşif seferine öncü olan William Clark ve ekibi Kentucky'de birçok mastodon ve mamut fosilleri bulunmuştur. Son bir yüzyıl içinde birçok mastodon fosili bulunmuştur, örnek olarak obruk ve göletlerde dahi mastodon fosili çıkmıştır.[1]
Fiziksel görünüm
[değiştir | kaynağı değiştir]Modern fillerin uzaktan akrabası olan mastodonlar sık sık mamutlarla karıştırılır. Mastodonların cins adı mammut iken; mamutlarınki mammuthus'tur. Mastodonlar mamutlardan biraz daha küçük canlılardır ve ortaya çıkışları genel olarak mamutlardan öncedir. Diş yapıları da modern fillerden ve mamutlardan farklıdır.
Küt, konik şekilli azı dişleri daha çok odunsu bitki parçalarını kırmak, ezmek üzerine evrimleşmiştir. Dolayısıyla otlayan değil, odunsu bitkileri tarayan bir beslenme şekline sahip olduğu fikri ortaya atılmıştır. Mastodonlar modern fillere benzeyen fiziksel boyutlara sahiptirler. 4-6 ton ağırlığa ve yaklaşık 3 metre omuz yüksekliğine sahip türleri ihtiva eder. Kulakları ve alnı modern fillerden daha ufak olup aynı zamanda tüm vücudu kıllıdır. Ayrıca hemen tüm hortumlularda spesifik bir özellik olarak bulunan müdafaa dişleri (tusk) mastodonların erkek üyelerinde bulunur ve 2.5 metreye kadar uzayabilir.[1]
Paleoekoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]
Mastodonların genel yaşam alanları Kuzey ve Orta Amerika'da yoğun olmak üzere Asya ve Kuzey Afrika'da da yaşamışlardır. Ormanlık alanları habitat olarak seçen bu cinslerin genel diyetinin kozalaklı ağaçlar olduğu tahmin ediliyor.[2] Diş yapısı da odunsu ve sert bitkisel unsurları yediğini göstermektedir. Özellikle Newsom ve Mihlbachler'in yaptığı araştırmaya göre pek çok mastodon kalıntısı polen ve makro ağaç fosilleri ile beraber bulunmuştur. Nemli ve ağaç örtüsünün yoğun olduğu yerlerde yaşadıkları sonucuna varılmıştır. Dreimanis'in(1968) yaptığı bir mastodon paleoekolojisi çalışmasına göre birçok sucul canlı fosili mastodon fosilleriyle birlikte bulunmuştur.[1]
Yok oluş
[değiştir | kaynağı değiştir]Mastodonlar, Pleyistosen sonunda bir yok oluş yaşamışlardır. bu toplu yok oluş için alternatif teoriler mevcuttur. İnsanların avlanma ve habitat baskısı oluşturması, son Buzul Çağı'nın sonunda yaşanan iklim değişikliği ve tüberküloz pandemisi gibi nedenler sayılmaktadır. Tüberküloz pandemisi teorisi, Rothschild ve Laub'un araştırması sonucu ortaya atılmıştır. Bu bilim insanlarının sahadan buldukları 113 fosil numunesinin yaklaşık yarısında tüberküloz izlerine rastlanmıştır. Sonuç olarak toplu yok oluşların tek bir sebebe dayanmadığı, genelde zincirleme bir etkiyle nesilleri ortadan kaldırdığı görüşü kabul görmektedir.[1]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e Bradford, Alina. "Facts About Mastodons". www.livescience.com. Livescience. 2 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020.
- ^ Newsom&Milhbachler, Lee&Matthew. "Mastodon ( Mammut americanum ) diet and foraging patterns based on analysis of dung deposits". www.ResearchGate.com. researchgate. 29 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020.
