Marsias
Marsias, Yunan mitolojisinde, Frigyalı ünlü bir satyrdir. Armoniyi icat ettiği söylenen Hyagnis'in oğludur.
Efsaneye göre, MÖ 4000 yıllarında, Tanrıça Athena geyik kemiği (ya da bir başka söylenceye göre Büyük Menderes Çayı'nın kaynağındaki bir gölde yetişen uzun sazlar) üzerine delikler açarak ilk flütü icat eder. Buluşu ile gurur duyan Athena, tanrılar önünde çalmak için tanrıların ziyafetine katılır. Şölende Aphrodite ve Hera, flüt çalarken yüzünün aldığı şekille alay edince Athena sinirlenir ve toplantıyı terk eder. Ida Dağı eteklerinde bir su kaynağına gidip yansımasında, çalarken yanaklarının şiştiğini ve çirkinleştiğini görünce, flütü lanetleyip atar ve onu tekrar kullananın çok büyük cezalara çarptırılmasını diler.
Bundan haberi olmayan çoban Marsias kırlarda dolaşırken flütü bulur, çalmaya başlar ve sesine hayran kalır. Bir Tanrıçanın eseri olduğu için çok güzel sesler çıkaran flütü büyük bir beceriyle çalan çoban Marsias, çok güzel ezgiler çıkarmaya başlar.
Ünü kısa sürede çevreye yayılır, güzel sanatların ve müziğin tanrısı Apollon'a kadar ulaşır. Apollon da müziğe düşkündür ve lir çalmakta çok ustadır. Kimse onunla yarışmaya cesaret edemez. Tanrı Apollon, Marsias'in müzikteki şöhretini kıskanır ve onu herkesin önünde yarışmaya davet eder. Yenenin yenilene istediği cezayı verebileceğini belirtir. Yarışma, Tanrı Timolos'un dağı olan Bozdağ'ın eteklerinde, Frigya Kralı Midas'ın başkanlığındaki üç kişilik bir jüri heyeti ve halkın önünde yapılır.
Apollon liriyle tanrısal ezgiler çalarken sanat ve su perileri olan müzler, koro halinde eşlik ederler. Marsias flüt çalmaya başlayınca Tanrı Apollon'dan aşağı kalmaz, o da çok güzel ezgiler çalar. Halk Marsias'ı alkışlayıp tempo tutar. Apollon'un cezalandırmasından korkan jüri kararını açıkladığında, Kral Midas adil davranarak iki puan sayılan oyunu Marsias'a verir ve berabere kalırlar. Hikâyenin bu noktasında, Apollon'un nasıl meydan okuduğu ile ilgili iki farklı inanış vardır:
Birincisine göre Marsias, beraberlikten hoşnut, ayrılmak üzere iken Apollon lirini baş aşağı çevirip aynı melodiyi çalar, Marsias'tan aynısını yapmasını ister. Jüri, bu meydan okumanın adil olduğuna karar verir. Flütün tersten ses çıkarmaması yüzünden Marsias yenilir.
Diğer inanışa göre ise berabere kaldıklarını gören Apollon, lirini çalarken şarkı söylemeye başlar. "İşte" der şarkısında, "Sen de aynısını yap! Kavalını çalarken şarkı söylemeni istiyorum!". Marsias itiraz eder, karşılaştırılması gereken aletin kullanımındaki ustalıktır, sesin değerlendirme dışı kalması gerekir. Apollon, buna karşılık olarak Marsias'ın da, flütünü üflerken temelde aynı şeyi yaptığını, enstrümanının sesine kendi sesini kattığını iddia eder. Jüri, Apollon'un iddiasını kabul eder. Marsias, deneyip yapamadığını görünce Apollon'un oyununa geldiğini fark eder. Apollon gibi çalamayacağını itiraf etmek zorunda kalır ve yarışmayı kaybeder.
Apollon, Midas'ın oyunu Marsias'tan yana kullanmasına çok kızar. Kulaklarının iyi işitmediğini ve insana özgü kulakları hak etmediğini söyleyerek Midas'ın kulaklarını uzatıp eşek kulaklarına çevirir. Marsias'ı da kayalıkta bir zeytin ağacına astırıp diri diri derisini yüzdürür ve çeşitli işkencelerle öldürtür.
Marsias'ın ölümüne üzülen kayaların ağlayarak Suçıkan kayalıklarını oluşturduğu söylenir. Bir başka söylenceye göre flüt ustasına üzülen sanat perileri müzler (müza da denir) öylesine ağlamışlardır ki gözyaşları dağların arasından akıp Marsias ırmağını oluşturmuştur. Yine bir başka söylence de Apollon'un daha sonradan yaptığına pişman olduğu, lirini kırıp bir daha hiç çalmadığı ve Marsias'ı bir ırmak haline getirdiği yolundadır.
- Efsanenin detayları, bazı kaynaklarda farklılık göstermektedir.
- Apollon'un, Kır Tanrısı keçi ayaklı flüt ustası Pan ile de bir yarışmaya girdiğine dair bir efsane vardır.
- Bugün Afyonkarahisar'a 106 km uzaklıktaki Dinar ilçesi sınırları içinde bulunan ve Büyük Menderes Nehri'nin kaynaklarından birini oluşturan Suçıkan mevkiinin (eski adı ile Apameia'nın) Marsias ve Apollon arasındaki müsabakanın cereyan ettiği ve sonrasında Marsias'ın derisinin yüzüldüğü yer olduğu rivayet edilmektedir. Yine rivayete göre, Marsias, Frigya'nın (başka bir deyişle yine Dinar'ın yer aldığı bölgenin) Kelanai (veya Calaenae) şehrinde doğmuştur.
- Marsias'ın gözyaşları ile oluştuğu rivayet edilen ve Antik Çağ'da Marsias Irmağı olarak anılan akarsu, günümüzde, Muğla ve Aydın il sınırları içinde yer alan ve yine Büyük Menderes Nehrine dökülen, Çine Çayı'dır. Çine Çayı'nın geçtiği Gökbel Vadisi'nde üzerinde Roma döneminde inşa edilmiş olan ve yayaların geçişine hala hizmet veren Marsiyas köprüsü bulunmaktadır.
- Bu efsanevi yarışma, Dinar'da her yıl 'Marsias Müzik ve Sanat Şenliği' ile anılmaktadır. Şenliklere ünlü Dinar Belediye Bandosu da iştirak etmektedir.
- Marsias Flüt Quartet: Zeynep Keleşoğlu, Aylin Özer, Anıl Acun ve Ayşe Didem Karakaya'dan oluşan klasik müzik grubu.
- Marsias'ın Cesetleri: Taner Ay'ın bir polisiye romanı
- Antik Çağ Söylenceleri Perilerin Şarkısı (Sagen des Klassisches Altertums): Michael Köhlmeier-Yurt Kitap Yayın
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Carlos Parada'nın Greek Mythology Link sayfası
- Afyon Dinar hakkında 8 Temmuz 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Ali Güneygül arkeoloji sayfaları 12 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
