Mahmud Penahiyan
| Mahmud Penahiyan | |
|---|---|
| |
| Azerbaycan Milli Hükümeti döneminde Milli Ordunun Genelkurmay Başkanı | |
| Görev süresi 12 Aralık 1945 - 12 Aralık 1946 | |
| Azerbaycan Milli Hükümeti döneminde Askeri Mahkeme Başkanı | |
| Görev süresi 12 Aralık 1945 - 12 Aralık 1946 | |
| Kişisel bilgiler | |
| Partisi | Azerbaycan Demokrat Fırkası |
| Yaşadığı yer | Tebriz Bakü Bağdat |
| Mesleği | bilim adamı siyasetçi tümgeneral |
| Ödülleri | 
|
Mahmud Penahiyan və ya Mahmud Penahiyan Tebrizi — Tümgeneral, bilim adamı, siyasetçi Azerbaycan Demokrat Partisi üyesi, Azerbaycan Milli Hükümeti döneminde Kara Kuvvetleri Komutanı, Askeri Mahkeme Başkanı, Tebriz Askeri Okulu Müdürü.
1970 yılında Irak hükümeti tarafından Bağdat'a davet edildi. Irak'ta Pehlevilere karşı "Bağdat Radyosu" ve "İran Halkının Milli Cephesi" adlı grupları kurdu. İran tarihi ve coğrafyası üzerine çeşitli monografiler yazmıştır. Tarih-coğrafya alanında doktora yaptı.
Cavanşir hanedanındandır. Karabağ Hanı İbrahim Halil Han'ın torununun torunudur.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Mahmud Gulamhüseyn Han oğlu Penahiyan 1908 yılında Tebriz şehrinde doğdu.[1] İlköğrenimini bir mollanın yanında aldı. Daha sonra Tahran'daki Yüksek Subay Eğitim Okulu'ndan mezun oldu.[1] Şah'ın ordusunda çeşitli bölgelerde görev yaptı.1943 yılında kardeşi Ali ile birlikte Tudeh Partisi'ne katıldı. Eylül 1945'te Şah ordusundan ayrılarak Tebriz'e geldi ve Azerbaycan Demokratik Partisi'ne katıldı.[1] Burada Hoy, Maku ve Salmas bölgelerinde fedai gruplarının örgütlenmesine katıldı.[1]
Azerbaycan Milli Hükümeti'nin kurulmasının ardından Cafer Kavian, Seyid Cafer Pişevari tarafından Halk Birlikleri Bakanı olarak atandı.[2][3][4] Kısa sürede halk birlikleri oluşturuldu ve çeşitli rütbelerden 300 subay toplandı.[5] 14 subaya albay, 9 subaya ise general rütbesi verildi. Toplam asker sayısı 18 bine çıkarıldı.[5] Birçok askeri okul açıldı.[6] Mahmud Penahiyan, Azerbaycan Milli Hükümeti'nin kararıyla general rütbesine layık görüldü[1] ve Milli Ordu Kurmay Başkanı olarak atandı.[7] Ayrıca Tebriz Askeri Okulu ve Askeri Mahkeme'nin başkanlığını da yürüttü.[1][8][6]
Azerbaycan Milli Hükümeti Milli Meclisi, 20 Aralık 1945'te "Kızılbaş" halk birliklerinin kurulmasına ilişkin bir yasa kabul etti.[7][9] Milli Hükümet, yeni kurulan birliklerine, Şah İsmail Hatayi'nin ordusuna verdiği isim olan "Kızılbaş" adını verdi. "Kızılbaş" Halk Ordusu'nun ana askeri karargâhı kuruldu.[7] Bu merkeze Cafer Kavian, Abdulkasım Azimi, Gulam Yahya, Seyid Cafer Pişevari, Mirza Rabi Kabiri, Mahmud Penahiyan, Nevai, Muhsin Milanian ve Abdulreza Azer seçildi.[7][9] 1946 yılında, milli-demokratik harekete katılımı ve Milli Hükümetin kurulmasındaki cesaretinden dolayı "21 Azer" madalyasıyla ödüllendirildi.[10]
1 Ağustos 1946'da Salamulla Cavit başkanlığındaki, Hacı Mirza Ali Şebüsteri, Sadık Padiqan, General Mahmud Penahiyan, Albay Murtazavi ve Binbaşı Toğray'dan oluşan bir heyet müzakereler için Tahran'a gitti.[11][12]
13 Aralık 1946'da ABD ve İngiltere'nin desteğiyle İran ordusu Tebriz'e girdi.[13] Böylece Azerbaycan Milli Hükümeti çöktü.[14] Milli Hükümetin dağılmasından sonra Bakü'ye gitti. Mir Cafer Bağırov'un emriyle kendisi ve diğer parti liderleri ilk etapta Merdekan'a yerleştirildiler.[15] 1970 yılına kadar Bakü'de çeşitli bilimsel alanlarda çalışmalar yaptı.[1] 1970 yılında Irak hükümeti tarafından Bağdat'a davet edildi.[16] Burada Pehlevi rejiminin muhalifleriyle işbirliği yaptı. Azerice, Kürtçe, Beluçça ve Farsça dillerinde "İttihad" dergisini çıkardı. "Bağdat Radyosu"nu ve "İran Halklarının Ulusal Cephesi" adlı bir grubu kurdu.[1] 12 Ağustos 1970'te General Teymur Bahtiyari'nin bir SAVAK ajanı tarafından öldürüldüğü ava Mesud Penahiyan da davetliydi. Bu toplantıya katılmadığı için hayatta kaldı. 1975'teki Cezayir Anlaşması'ndan sonra Bakü'ye geri döndü.[1][16]
İran'ın tarihi ve coğrafyası hakkında birçok monografi yazmıştır.[1] 1949-1953 yılları arasında İran Kara Kuvvetleri Komutanlığı Coğrafya Dairesi'nin topladığı verilere dayanarak 4 ciltlik "İran Türklerinin Milli Coğrafya Sözlüğü"nü yayımladı. Kitapların ilk iki cildi Ağustos 1972'de, diğer iki cildi ise Şubat 1973'te yayımlandı. Bu kitapta Türklerin yaşadıkları yerler, sayıları ve tarihleri hakkında bilgiler yer almaktadır. Tarih ve coğrafya alanında doktora derecesi aldı.[1]
1981 yılında öldü.[1]
Ailesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Mahmud Penahiyan, Cavanşir hanedanındandır. Karabağ Hanı İbrahim Halil Han'ın torununun torunudur.[16]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]Özel
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f g h i j k l İsmayılov, Güləddin. "General Mahmud Pənahiyan (1908 – 1987)". Azərbaycan Ruznaməsi (Azerice). 19 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2024.
- ^ Rəhimli 2003, s. 76.
- ^ Həsənli 2006, s. 167.
- ^ Tərtib edən və məsul redaktor: Səməd Bayramzadə (2015). "21 Azər – 70" fotoalbom (şərhlərlə) (PDF). Bakü: “Araz” nəşriyyatı. s. 76. ISBN 9789952828535. 9 Mart 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2022.
- ^ a b Nazirli, Şemistan (5 Haziran 2015). "Генерал Кавиан". Газета "Каспий" (Rusça). 17 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2024.
- ^ a b Mərəndli 2017, s. 42.
- ^ a b c d Qasımlı 2012, s. 49.
- ^ Miyanalı, Əlirza; Ərdəbili, Lütfəli. "İnqilabi hərəkatımızın silahlı qüvvələri" (PDF). achiq.info. 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Aralık 2024.
- ^ a b "Azərbaycan Demokrat Firqəsinin xalqa müraciətində nə deyilirdi?". Aznews.az (Azerice). 5 Eylül 2024. 7 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2024.
- ^ Tərtib edən və məsul redaktor: Səməd Bayramzadə (2015). "21 Azər – 70" fotoalbom (şərhlərlə) (PDF). Bakı: “Araz” nəşriyyatı. s. 82. ISBN 978-9952-8285-3-5. 9 Mart 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2022.
- ^ Rəhimli 2003, s. 133.
- ^ Cavid 2005, s. 59.
- ^ McEvoy, Joanne; O'Leary, Brendan (2013). Power Sharing in Deeply Divided Places. Filadelfiya: University of Pennsylvania Press. ss. 191. ISBN 9780812245011.
- ^ George Lenczowski. "United States' Support for Iran's Independence and Integrity, 1945–1959", Annals of the American Academy of Political and Social Science, Vol. 401, America and the Middle East. (may, 1972), s. 49
- ^ Həsənli 2006, s. 456.
- ^ a b c Çingizoğlu, Ənvər (4 Mayıs 2020). "Mahmud Pənahiyan - Pənahəli xanın kommunist törəməsi". www.xudaferin.eu (Azerice). 16 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2024.
Genel
[değiştir | kaynağı değiştir]- Cavid, Salamulla (2005). O günün həsrəti ilə (PDF) (Azerice). Bakü: Yurd nəşriyyatı. s. 63.
- Həsənli, Cəmil (2006). СССР-Иран: Азербайджанский кризис и начало холодной войны: 1941-1946 гг (PDF) (Rusça). Moskova: Герои Отечества. s. 560. ISBN 5910170120.
- Mərəndli, Barış (2017). "21 Azər" soyqırımı: 1946-1947-ci illərdə Cənubi Azərbaycanda kütləvi qırğınlar (Azerice). Bakü: Elm və təhsil nəşriyyatı. s. 376. ISBN 978-9952-8312-8-3.
- Rəhimli, Əkrəm (2003). Güney Azərbaycan milli-demokratik hərəkat (1941-1946) (Azerice). Bakü: Meqa nəşriyyatı. s. 207.
- Qasımlı, Aydın (2012). Güney Azərbaycan Türkləri son 100 ildə (PDF) (Azerice). Bakü: Adiloğlu nəşriyyatı. s. 202.