Lübnan Dağı'nın Büyük Kıtlığı
| Lübnan Dağı'nın Büyük Kıtlığı | |
|---|---|
| مجاعة لبنان | |
 | |
| Ülke | Cebel-i Lübnan Sancağı, Osmanlı İmparatorluğu, günümüzde Lübnan |
| Bölge | Lübnan Dağı |
| Dönem | 1915-1918 |
| Toplam ölü | Yaklaşık 200.000 |
| Demografik etki | 400.000'lik nüfus %50 azaldı. |
Lübnan Dağı'nın Büyük Kıtlığı (1915–1918) (Arapça: مجاعة لبنان), I. Dünya Savaşı sırasında ortaya çıkan, yaklaşık 200.000 ölümle sonuçlanan kitlesel açlık olayıdır.[1]
İtilaf Devletleri, Alman İmparatorluğu'na karşı yürütülen uygulamaya benzer biçimde, bölgedeki siviller üzerinde şiddetli bir etkiye yol açabileceği bilgisiyle ekonomiyi baskılamak amacıyla Doğu Akdeniz'i ablukaya almışlardı.[2] Bu durum, komşu Suriye'den gelen mahsullerin Lübnan Dağı'na girmesini engelleyen Dördüncü Ordu komutanı Cemâl Paşa tarafından daha da kötüleştirildi.[3] Ek olarak, kalan mahsullerin de göçmen çekirge sürülerinin istilasına uğramasıyla[3][4] Osmanlı İmparatorluğu'nun yarı özerk bir alt bölümü ve günümüz Lübnan'ının öncülü olan Cebel-i Lübnan Mutasarrıflığı nüfusunun yarısının ölümüne yol açan bir kıtlık meydana geldi.
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]Cebel-i Lübnan Mutasarrıflığı veya Cebel-i Lübnan Sancağı, Maruni ve Katolik Rum (Melkani) Hristiyanları ile Dürzîleri karşı karşıya getiren 1860 Lübnan İç Savaşı'nın ardından Osmanlı İmparatorluğu'nun yarı özerk bir alt bölümü olarak 1861'de kuruldu.[5][6] Lübnan Dağı'nın ekonomisi büyük ölçüde ipek böcekçiliğine dayanıyordu; ham ipek tezgahlarda işleniyor ve bitmiş mamuller Avrupa pazarına gönderiliyordu.[4]
Nedenleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı İmparatorluğu'nun Merkezi Devletler ile kurduğu ittifak, İtilaf Devletleri'nin Osmanlı ürün tedarikini engellemek için uluslararası ticaret yollarını bloke etmesine neden oldu. Bu abluka, Lübnan Dağı ekonomisinin bel kemiği olan ipek ticaretini hasara uğrattı. Tarım mahsulleri hâlihazırda dağlık bölgede zor bulunmaktaydı ve bölge sakinleri komşu Bekaa Vadisi ve Suriye'den yapılacak gıda ithalatına güveniyorlardı. Osmanlılar, müttefik ablukasının üstesinden gelebilmek için tüm gıda kaynaklarının öncelikli olarak orduya tahsis edildiği katı bir satın alma politikası benimsediler.[4] Suriye'deki Dördüncü Ordusu komutanı Cemal Paşa, ürünlerin Lübnan Dağı'na girmesini engelledi.[3] Kalan ürünler de çekirge istilasıyla tahrip oldu.[3][4] Kriz, bağlantıları iyi olan bazı tefeciler tarafından organize edilen bir karaborsayı daha da kötü hale getirdi.[7]
İlk tahıl kıtlığı
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı İmparatorluğu, 28 Ekim 1914'te I. Dünya Savaşı'nın Merkezi Devletleri'ne dahil oldu.[8] Osmanlı hükûmeti, imparatorluğun tüm demiryolu hizmetlerini askeri kullanım için tahsis etmiş, bu da imparatorluğun bazı bölgelerine tarım ürünlerinin teminini aksatmıştır.[9] Tahıl sıkıntısıyla ilk karşılaşan şehirlerden birisi Beyrut'tu.
13 Kasım 1914'te, Osmanlı İmparatorluğu'nun savaşa katılmasından sadece iki hafta sonra, bir grup vatandaş, belediye konseyini kentteki ciddi buğday ve un sıkıntısı konusunda uyarmak için Beyrut belediyesine saldırdı. Halep'ten düzenli olarak tahıl taşıyan yük vagonları gelmemişti ve fırınların rafları boştu. Öfkeli gruplar, az da olsa un ve tahıl rezervi bulunduran fırınları yağmaladılar.[10] Belediye meclisi, Halep valisinden hububat tedariki talep eden Beyrut valisi Bekir Sami Kunduh'a bir mesaj göndererek Osmanlı makamlarına Beyrut'a hububat nakliyesine öncelik verilmesi yönünde baskı yaptı. Ancak Beyrut vilayetine yük taşımak için vagon tahsis etmek, komutanlara ve demiryolu otoritelerine rüşvet vermeden imkânsızdı. Tahıl fiyatlarının hızla tırmanması, Beyrut belediye başkanı Ahmed Muhtar Beyhum'un bizzat tahıl arzı sorununu ele almasına yol açtı.
14 Kasım 1914'te Beyhum, Halep'e gitti ve yetkililerle müzakere ederek Dördüncü Ordu'dan tahıl vagonları aldı. Ücret belediye hazinesinden ödendi. Vagonlar 19 Kasım 1914'te halkın rahatlaması için Beyrut'a gelse de[9] Osmanlı yetkililerinin raporları ve Suriye Protestan Koleji yazışmaları, gıda kıtlığının Kasım ayında günlük bir olay haline geleceğini belirttiğinden kriz daha da kötüleşecekti.[11]
Etkisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Nüfusunun yaklaşık 400.000 kişi olduğu tahmin edilen Lübnan Dağı halkından yaklaşık 200.000 kişi açlıktan öldü.[4][12] Kıtlık, nüfus bazında I. Dünya Savaşı'nın en yüksek ölüm oranına sahip olayı oldu.[3] Cesetlerin sokaklarda yığıldığı ve insanların sokak hayvanlarını yediği bildirilmiştir. Bazı insanların ise yamyamlığa başvurduğu söyleniyordu.[3][4]
Aşevleri kurulsa da durumu düzeltmede çok faydalı olamadılar.[4] Mısır'daki Lübnanlılar, Lübnan'a Arvad yoluyla gıda tedarikini finanse etti. Bu yardım, Maruni patrikhanesine ulaşıp manastırlar aracılığıyla halka dağıtıldı.[7]
Suriye-Lübnan Dağı Yardım Komitesi, Haziran 1916'da ABD'de Najib Maalouf başkanlığında ve Ameen Rihani[13] başkan yardımcılığı altında kuruldu.
Edebi atıflar
[değiştir | kaynağı değiştir]26 Mayıs 1916'da Halil Cibran, Mary Haskell'e yolladığı mektubunda "Lübnan Dağı'ndaki kıtlık Türk hükümeti tarafından planlanıp yürürlüğe sokuldu. Hâlihazırda 80.000 kişi açlıktan öldü ve her gün binlerce insan ölmekte. Lübnan Dağı'ndaki Hristiyanların geçtiği süreç Hristiyan Ermenilerin de başına geldi." ifadelerini kullandı.[3] Cibran, kıtlıkta ölenlere "Dead Are My People" (Ölenler Benim İnsanlarım) isimli bir şiir adadı.[14]
Tawfiq Yusuf Awwad'ın Al-Raghif (somun) (1939) isimli romanı I. Dünya Savaşı sırasında fakir bir dağ köyü olan Saqiyat al-Misk'te geçer. Romanda Awwad büyük kıtlıktan çeşitli sahneleri anlatır.[15]
Sırt üstü yatan, bitlerle kaplı bir kadın vardı. Büyük gözlü bir bebek kadının çıplak göğsüne asılıydı. Adamlardan biri kadını ayağıyla itti ve bekledi... Tom, onun parmaklarını ısırdı ve öne çıktı. Kadının başı geriye eğikti ve saçları seyrekti. Koynundan, bebeğin minik elleriyle ovuşturup dudaklarıyla sıktığı, sonra vazgeçip ağladığı çizik ve hırpalanmış bir memeyi çıkardı.
Anıtlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kıtlık kurbanlarını anmak için ilk anıt 2018'de, kıtlığın sona ermesinden 100 yıl sonra, Beyrut'ta dikildi. Anıtın bulunduğu konum "The Great Famine Memorial" olarak adlandırılır ve Saint-Joseph Üniversitesi'nin önünde yer alır. Anıt, Lübnanlı tarihçi Christian Taoutel (aynı zamanda anıtın küratörü) ve Lübnanlı yazar Ramzi Toufic Salame'ın girişimleri ile inşa edilmiştir.[16]
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Lübnan Dağı'nın Büyük Kıtlığı hakkında BBC'nin hazırladığı dosya haber. 21 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Taoutel, Christian; Wittouck, Pierre. Le peuple libanais dans la tourmente de la grande guerre 1914-1918 d'après les Pères Jésuites au Liban (in French). Presses de l'Université Saint-Joseph. 9953455449.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 7 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Aralık 2019.
- ^ a b c d e f g Ghazal, Rym (14 Nisan 2015). "Lebanon's dark days of hunger: The Great Famine of 1915–18". The National. 4 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2016.
- ^ a b c d e f g BBC staff (26 Kasım 2014). "Six unexpected WW1 battlegrounds". BBC News. BBC. BBC News Services. 3 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2016.
- ^ Lutsky, Vladimir Borisovich (1969). "Modern History of the Arab Countries". Progress Publishers. 12 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2009.
- ^ United States Library of Congress – Federal Research Division (2004). Lebanon A Country Study. Kessinger Publishing. s. 264. ISBN 978-1-4191-2943-8.
- ^ a b Tawk, Rania (18 Nisan 2015). "Le centenaire de la Grande famine au Liban : pour ne jamais oublier (The Centenary of Lebanon's great famine: so that we don't forget)". L'Orient Le Jour (Fransızca). Beirut: L'Orient – Le Jour. 1 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2016.
- ^ Herbert Albert Laurens Fisher (1936). A history of Europe: The liberal experiment. University of Michigan. s. 1161. Erişim tarihi: 15 Mart 2016.
- ^ a b Tanielian 2014, p.738
- ^ Tanielian 2014, p.737
- ^ Tanielian 2014, p.741
- ^ Harris 2012, p.174
- ^ Mujais, Salim (2004). Antoun Saadeh: The youth years. s. 107. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2019.
- ^ Gibran, Khalil Gibran. "Dead Are My People". Poem hunter. Poem Hunter. 25 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2016.
- ^ Allen, Roger; Allen, Roger M. A.; Lowry, Joseph Edmund; Stewart, Devin J. (2009). Essays in Arabic Literary Biography: 1850-1950 (İngilizce). Otto Harrassowitz Verlag. ISBN 9783447061414. 27 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2019.
- ^ "Victims of the Great Famine of Mount Lebanon finally have a memorial monument in Beirut". The961 (İngilizce). Lebanon: The961.com. 22 Temmuz 2018. 25 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2018.
Bibliyografya
[değiştir | kaynağı değiştir]- Najwa, Al-Qattan (Kasım 2014). "When mothers ate their children: Wartime memory and the language of food in Syria and Lebanon". International Journal of Middle East Studies. 46 (4). ss. 719-736. doi:10.1017/S0020743814001032. 25 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2019.
- Harris, William (2012). Lebanon: A History, 600–2011. Oxford University Press. ss. 173-179. ISBN 9780195181111. 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- Tanielian, Melanie Schulze (2014). "Feeding the city: the Beirut municipality and the politics of food during World War I". International Journal of Middle East Studies. 46 (4). ss. 737-758. doi:10.1017/S0020743814001044. 25 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2019.
- Tanielian, Melanie Schulze (2018). Charity of War: Famine, Humanitarian Aid and World War I in the Middle East. Stanford University Press. ISBN 9781503603523. 12 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2019.
- Taoutel, Christian; Wittouck, Pierre. Le peuple libanais dans la tourmente de la grande guerre 1914-1918 d'après les Pères Jésuites au Liban (Fransızca). Presses de l'Université Saint-Joseph. ISBN 9953455449.
- "Victims of the Great Famine of Mount Lebanon finally have a memorial monument in Beirut". The961 (İngilizce). Lebanon: The961.com. 22 Temmuz 2018. 25 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2019.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Tylor Brand: Caesar Affair25 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., in: 1914-1918-online. International Encyclopedia of the First World War30 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..