Kuzman Kapidan
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Eylül 2022) |
Kuzman Kapidan (Bulgarca: Кузман Капитан Makedonca: Кузман Капидан) ya da Kuzman Karamak veya Kuzman voivode[1] ya da Kuzman Kareman,[2] Bulgar[3][4] ve daha sonra Makedon epik şiirinin popüler bir efsanevi kahramanıdır. Onun karakteri, 19. yüzyılın başlarında Ohri kazasının valisi olan Celadin Bey'in (Arnavutça: Xheladin bej Ohri) hizmetinde başlangıçta bir haydut,[2] daha sonra serdar olan tarihi kişiye dayanmaktadır.[5][6] Soyguncu Osman Mura ve Derviş Mucha'nın çetelerini yendi. Bazı efsanelere göre düşmanları tarafından zehirlenmiş, bazılarına göre ise savaşta öldürülmüştür.[2] Haydutlara karşı sürdürdüğü mücadelesi, 20. yüzyılda Makedonlar arasında, özellikle de mücadele ettiği ve ele geçirdiği Debar bölgesinde hala yaşıyordu.[7] 19. yüzyıl Bulgar şair Grigor Parliçev tarafından yazılan ödüllü bir şiir olan O Armatolos da dahil olmak üzere çok sayıda destansı şarkıyla anılmaktadır.[8]
Tarihsel arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]19. yüzyılın başlarında Ohri bölgesi, Osmanlı İmparatorluğu'na aitti ve Ohri Sancağı'nın kazası statüsüne sahipti. Valisi, bir yandan Osmanlı padişahı ile diğer yanda Yanya Paşalığı'ndaki haydut çetelerinin lideri Ali Paşa arasında dengeyi sağlamak zorunda kalan Celadin Bey idi.[9] Ali Paşa çeteleri, Celadin Bey'in kontrolü altındaki bölge de dahil olmak üzere sık sık komşu bölgelere saldırılar gerçekleştirirdi. Celadin Bey, Batı Balkanlar'daki nüfuzlu Osmanlı yetkilileri grubuna mensuptu ve başkalarından zorla el koydukları mülklerini korumak için gerçekleştirilen reformlara direniyordu. Celadin Bey, kontrol ettiği kaza topraklarında yaklaşık 100 çiftliği bu şekilde "kazandı". Onlara karşı daha iyi direnmek için Osmanlılar, Arnavutluk'a doğru dağ geçitlerini korumak için düzenli askerî güçlerine yardım etmek üzere yerel Hristiyanları seferber etmek zorunda kaldı.[10] Kuzman öldüğünde oğlu Đore konumunu devraldı ve hem Arnavutlardan hem de Makedon Slavlardan oluşan kuvvetleriyle kazalarını korumaya devam etti.[1]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Matkovski, Aleksandar (1983). Otpor na Makedonija vo vremeto na turskoto vladeenje. Misla. s. 91. 10 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021.
- ^ a b c Енциклопедия България, том 3 И-Л, София, Издателство на Българската академия на науките, 1982, с. 624.
- ^ История на българската литература: Литература на Възраждането, София, издателство на БАН, 1966, с. 207 16 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Известни са значителен брй народни песни за героя на поемата Кузман капитан.
- ^ Ненов, Николай. Българската хайдушка епика, София, 1999, с. 10-11, 38-39.
- ^ Makedonska književnost. Školska knj. 1991. s. 133. ISBN 978-86-03-00146-4. 10 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021.
Kuzman Kapidan je povijesna ličnost iz vremena samozvanog ohridskog vladara Dželadin bega u kojega je on bio kapetan (kapidan).
- ^ Clava Literalis, Нѣколко думи за сегашното и миналото на Дебъръ, Дебъръ, година І, брой 10, 3 юни 1906, с. 2 Джеладинъ бей е възложил на Кузманъ капитанъ, дебрянинъ, да организира дружини от сънародницитѣ си, за да пази Дебъръ от нападенията на албанцитѣ.
- ^ Folklore macédonien. 1989. s. 189. 10 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021.
Споменот за Кузман Капидан, за неговите подвизи во борбата со разбојниците, се уште e жив мегу македонскиот народ, особено во селата на Дебарца каде што дејствувал и од каде, според преданието, потекнувал.
- ^ Govor dela: studije i ogledi o makedonskoj književnosti. Novo delo. 1986. s. 40. ISBN 978-86-7353-003-1.
Interesantna je napomena Georgi Staleva-Popovskog koji tvrdi da je Skenderbe.j deluje realisticnije nego Kuzman Kapi- dan, junak poeme Seràar i pïScev savremenik.
- ^ Literaturen zbor. Društvo za makedonski jazik i literatura. 1986. s. 10. 10 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021.
Џеладин-бег. кој управува во Охридската област, балансира помеѓу султанот и Али-паша Јанински.
- ^ Istorija makedonskog naroda: Od početka XIX veka do kraja prvog svetskog rata. Zavod za izdavanje ydžbenika Sodžijalističke Republike Srbije. 1970. ss. xiii, xv. 10 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021.
...џеладин бег располагао је у охридско преспанском крају са око стотину читлука које је "зарадио" путем конфискације од својих непријатеља.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Siljan Štrkot i Kuzman kapidan: narodni umotvorbi. Narodna kniga. 1945. 10 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021.
- Kuzman Kapidan. Prosvetno delo. 1959. 10 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021.
- Kuzman Kapidan vo spomenot na narodot. Institut za folklor "Marko Cepenkov". 1990. 10 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021.