İçeriğe atla

Kurşun dökme

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Bir kurşun dökme takımı, bir kaşıkta mum alevi üzerinde eritilecek bir dizi şekilli kurşun külçe içerir.
Soğuk suya batırıldıktan sonra bir parça erimiş kurşun

Kurşun dökme, erimiş metaller kullanılarak yapılan bir kehanet ve fal tekniğidir. Tipik olarak erimiş kurşun veya kalay suya bırakılmaktadır. Avusturya, Bosna Hersek, Bulgaristan, Almanya, Finlandiya, Estonya, Letonya, İsviçre, Çek Cumhuriyeti ve Türkiye dahil olmak üzere çeşitli kültürlerde bulunmaktadır.[1] Bazı kurşun dökme teknikleri insan sağlığı üzerinde potansiyel olarak zararlı etkilere sahip olabilmektedir.

Kurşun dökme genellikle kadınlar tarafından yapılmaktadır. Yapılan araştırmalar ile Anadolu'da kurşun dökmenin kökenlerinin 2500 yıl önceye kadar uzandığı keşfedilmiştir.[2]

Yöntemi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kurşun (veya son zamanlarda kalay) şekilleri bir kepçede ateş üzerinde eritilir ve erimiş sıvı daha sonra suya dökülür. Ortaya çıkan şekil ya doğrudan gelecek için bir alamet olarak yorumlanır ya da gölgeler oluşturmak için mum ışığında çevrilir ve şekiller daha sonra bu şekilde yorumlanır. Şekiller simgesel olarak yorumlanır, örneğin kabarcıklı bir yüzey parayı, kırılgan veya kırık bir şekil ise talihsizliği ifade eder. Kurşunun erimeden önceki şekli, kişinin hayatının belirli bir bölümüne işaret edebilir. Örneğin, seyahat için gemiler, kariyer ilerlemesi için anahtarlar gibi.[3]

Finlandiya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Finlandiya'da gelenek, yılbaşı gecesi ocakta bir kepçede "teneke" eritip hızlıca soğuk su dolu bir kovaya atarak fal bakmaktır. Bu uygulama uudenvuodentina olarak bilinmektedir. Dükkanlar bu amaçla at nalı şeklinde kepçeler ve küçük külahlar satmaktadır. Şekiller genellikle sadece kelimenin tam anlamıyla değil, aynı zamanda sembolik açıdan da yorumlanır: kabarcıklı bir yüzey para, kırılgan veya kırık bir şekil talihsizlik anlamına gelir. Gemiler seyahate, anahtarlar kariyerde ilerlemeye, bir sepet iyi bir mantar yılına ve bir at yeni bir arabaya işaret etmektedir.[3]

Başlangıçta kurşun ve kalaydan yapılan fal bakma tekniği, Tukes'in (Güvenlik ve Kimyasallar Ajansı) "uudenvuodentina"da kurşun kullanımını yasaklamasından sonra 2018'den beri çoğunlukla kurşunsuz kalaydan yapılmaktadır.[4]

Dünyanın en büyük uudenvuodentinası, 41 kilogramdır. 2010 [5] Yılında Finlandiya'nın Loviisa kentindeki Valko gönüllü itfaiye teşkilatı üyeleri tarafından yapılmıştır ve rekor kırılmıştır.[6]

Almanya, Avusturya ve İsviçre

[değiştir | kaynağı değiştir]
Almanca: Bleigießen tasvir eden bir karikatür (1900)

Almanca: Bleigießen (kurşun dökme) gelecek yılın talihini tahmin etmek için Yeni Yıl'da düzenlenen geleneksel bir etkinliktir.[7] Ortaya çıkan farklı şekiller, her biri kendi yorumuna sahip çeşitli nesneler, hayvanlar ve yapılardan herhangi birine benzerliklerine göre tanımlanmaktadır.[8] 2018'de kabul edilen AB düzenlemeleri ile, kurşun içeren zehirli ürünlerin (kurşun dökme dahil) satışını sınırlamaktadır. Alternatifler arasında suya kurşun yerine erimiş balmumu ya da kalay dökülmesi yer almaktadır. Çek Cumhuriyeti'nde kurşun dökme geleneksel Noel geleneklerinden biridir.[9]

Türkiye

[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'de kurşun dökmenin çeşitli ruhsal sorunlara yardımcı olduğu, nazarı önlediği ve geleceği öngördüğü düşünülmektedir. Ritüeller çeşitlilik gösterse de erimiş kurşunun suya dökülmesi ile kurşun dökme işlemi gerçekleştirilir.[10][11] Ankara Üniversitesi'nden bilim insanları, bu geleneğin kadın sağlığı üzerindeki etkilerini inceleyen bir çalışma gerçekleştirmiştir. Antimon zehirlenmesi ve kurşun zehirlenmesi risklerinin bu işlem yapılırken yüksek olduğunu bildirdiler.[11]

Benzer bir geleneksel uygulama olarak Bosna Hersek'te de bulunmaktadır.[12]

Yahudi halk hekimliğinde

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yidiş halk hekimliğinde Bley-gisn segulası bir şifacı kadının bir mezmur veya büyü okumasını ve ardından erimiş kurşunu suyla dolu bir kaba atmasını içermektedir. Kehanet veya nazarın giderilmesi için kullanılır.[13] Geleneksel olarak, hamile kadınların veya çocukların hastalıklarının korkuya bağlı olduğu durumlarda, korkuya neden olan nesnenin ne olduğunu bulmak için başvurulurdu; metalin aldığı şeklin belirli bir hayvana benzerliğinden, bir hekim kadın korkunun nedeninin bir kedi, köpek, at vb. olduğunu tahmin ederdi.[14]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Molybdomancy: A New Year's Eve Tradition". ULUKAYIN (İngilizce). 26 Aralık 2021. 28 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2021. 
  2. ^ "Kurşun dökme geleneğinin 2 bin 500 yıllık olduğu anlaşıldı". 31 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2024. 
  3. ^ a b "Uudenvuoden taikoja". 4 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2024. 
  4. ^ "Lyijyn myynti kuluttajille on laitonta – tarkista myymäsi juotostinat". Turvallisuus- ja kemikaalivirasto (Tukes) (Fince). 30 Ağustos 2018. 3 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2023. 
  5. ^ "Maailman suurin uudenvuoden tina valettiin Loviisassa". iltalehti.fi. 3 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2015. 
  6. ^ Valkon VPK valoi maailman suurimman uudenvuoden tinan 41 kg. YouTube. 1 Ocak 2010. 7 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2015. 
  7. ^ "Bleigießen – Lead Pouring". www.german-way.com. 1 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2019. 
  8. ^ "The German Custom of Bleigiessen". www.mrshea.com. 12 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2019. 
  9. ^ "Alternativen fürs Orakel-Gießen: Das erste bleifreie Silvester". Spiegel Online. 31 Aralık 2018. 1 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2019. 
  10. ^ pp. 233 ff., Healing Secular Life: Loss and Devotion in Modern Turkey, Christopher Dole, University of Pennsylvania Press, 2012, 0812206355
  11. ^ a b "Kurşun döktürmenin inanılmaz zararı" 3 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Milliyet (retrieved December 21, 2017)
  12. ^ "Traditional Medicine in the Pristine Village of Prokoško Lake on Vranica Mountain, Bosnia and Herzegovina", Broza Šarić-Kundalić et al., Scientia Pharmaceutica 78, #2 (2010 June 30), pp. 275–290, DOI:10.3797/scipharm.1003-06.
  13. ^ Zeveloff, Naomi (4 Kasım 2015). "How I Rid Myself of the Evil Eye". The Forward. 4 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2024. 
  14. ^ Rosenthal, Herman; Harkavy, Herman Rosenthal, Alexander Harkavy (1902). "Babski refues". In Singer, Isidore; et al. (eds.). The Jewish Encyclopedia. Vol. 2. New York: Funk & Wagnalls. p. 398–399.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kurşun_dökme&oldid=33776926" sayfasından alınmıştır