İçeriğe atla

Kullanıcı:Y3ell/Test/belge

Koordinatlar: 40°24′00″N 1°27′00″W / 40.4000°K 1.4500°B / 40.4000; -1.4500
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Tuleytula Emirliği
طائفة طليطلة
Zünnûnîler
1018 (de facto)-1085
Tuleytula Emirliği, y. 1037.
Tuleytula Emirliği, y. 1037.
BaşkentTuleytula (Toledo)
Yaygın dil(ler)Arapça[1]
Resmî din
İslam, Hristiyanlık (Mozarap Riti), Yahudilik
HükûmetMonarşi
Emir 
• y. 1036–1043
İsmâil ez-Zâfir
• 1043–1075
Yahyâ el-Me'mûn
• 1075–1085
Yahyâ el-Kâdir
Tarihî dönemOrta Çağ
• Kuruluşu
1018 (de facto)
• Batalyevs (Badajoz) taifa'sı tarafından işgal edildi
1080–1081
• Feshedildi
1085
Para birimiDirhem, Dinar
Öncüller		 Ardıllar
Endülüs Emevî Devleti
Kastilya Krallığı
Günümüzdeki durumuİspanya

Tuleytula Emirliği (Arapça: طائفة طليطلة, Tâ'ifa Tuleytula) (İspanyolca: Taifa de Toledo), İber Yarımadası'nın merkezinde yer alan bir taifa devletiydi. Toprak genişliği bakımından kurulan en büyük emirliklerden biriydi. Berberi Hevvâre [en] kabilesine mensup Zünnûnîler [en] tarafından kurulmuştur. Zünnûnîler, Endülüs'ün fethi sırasında Şenteberiyye (Santaver) ve çevresine yerleştirilmişlerdi.[2] 1018'de Kurtuba Halifeliği'nin yıkılmasıyla, Zünnûnîler, Tuleytula şehrinin kontrolünü ele geçirdiler.[3] Tayfa, 1085 yılında Tuleytula'nın Hıristiyanlar tarafından fethine kadar varlığını sürdürdü. [4]

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Toledo , 8. yüzyılda Emevilerin İberya'yı fethetmesiyle parçalanan Vizigot Krallığı'nın başkentiydi. İber yarımadasındaki Emevi başkentinin Kurtuba (Córdoba)'da kurulmasına rağmen, Tuleytula stratejik önemini korudu.

Zünnûnîler, İber yarımadasının fethi sırasında, 8. ve 10. yüzyıllar arasında Şenteberiyye (Santaver) ve çevresine yerleştiler. On birinci yüzyılın başlarında Âmirîler idaresinin sona ermesinin ardından Zünnûnîler, halife Süleyman el-Müstaîn [en]’e (1009-10 ve 1013-16) destek verdiler. Bu hizmetin karşılığında halife, Abdurrahmân b. Zünnûn'e Nâsırüddevle unvanıyla Şenteberiyye (Santaver), Cuenca, Vebze [en] (Huete) ve Uklîş [en] (Uclés)'in yönetimini verdi.[2][5]

11. yüzyılın başlarında yaşanan iç savaşlar Tuleytula'nın tam özerkliği için uygun bir zemin hazırladı. Endülüs Emevi Devleti'nin son dönemlerinde Tuleytula valisi Abdurrahmân b. Matiyûh'a karşı bir isyan girişimi oldu. Şehrin kadısı Ebû Bekir Muhammed b. Ya'is önderliğindeki bu isyan başarısızlıkla sonuçlandı ve kadı Tuleytula'yı terk etmek zorunda kaldı. Sonrasında vali'nin oğlu Abdülmelik b. Abdurrahmân yönetimi devraldı. Ancak Tuleytula halkı yeni yöneticiden memnun kalmadı ve Şenteberiyye (Santaver) emiri Abdurrahmân b. Zünnûn'a şehri teslim alması için teklifte bulundular.

İsmâil ez-Zâfir (1036-1043)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Abdurrahmân kendi yerine, 1018 yılında oğlu İsmâil b. Zünnûn'u şehri teslim almak için Tuleytula'ya gönderdi.[6] Valiyi görevden alarak de facto olarak yönetime el koydu. 1036 yılında Ez-Zâfir lakabıyla hüküm sürmeye başladı.[5] İsmâil ez-Zâfir [en] 1043 yılına kadar tahtta kaldı ve Kurtuba'ya karşı kendi bağımsızlığını korumak için savaştı.

Yahyâ el-Me'mûn (1043-1075)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ölümünden sonra yerine oğlu Yahyâ, el-Me'mûn lakabıyla tahta oturdu. Yahyâ el-Me'mûn [en], hükümdarlığının ilk yıllarında kuzeydoğu komşusu Sarakusta emiri el-Müstaîn-Billâh [en]'ın saldırılarına maruz kaldı. Bu saldırılar el-Müstaîn-Billâh'ın 1047 deki ölümüne kadar devam etti. 1051-1052 yıllarında batı komşusu Batalyevs (Badajoz) ile mücadele etti. Tayfa, 1062 yılında kuzey komşusu León ve Kastilya Kralı I. Ferdinand [en]'ın saldırısıyla ağır bir tahribata uğradı. 1065 yılında güneydoğu komşusu Belensiye (Valencia) emiri Abdülmelik el-Muzaffer [en]'i mağlup ederek eş zamanlı Belensiye'yi de yönetmiştir (1065-1075).[7]

Tuleytula ve İşbiliye (Sevilla) emirleri eski başkent Kurtuba'yı kendi topraklarına katmayı amaçlıyordu. Bu durum şehrin 1070 yılında İşbiliye tarafından ele geçirilmesiyle son buldu. Yeni Leon Kralı VI. Alfonso kendi çıkarları için Müslüman hükümdarların birbirine düşmesine yönelik bir politika izledi. İşbiliye'li Mutemid ibn Abbad'ın yardımıyla hem Zîrîler hanedanına mensup Gırnata'lı Abdullah b. Bulukkîn [en]'i mağlup etti hem de 1075'te Kurtuba Emirliği'ni fethetti. Bu fetih ile El-Me'mûn, Tuleytula, Kurtuba ve Belensiye'yi içeren topraklarıyla güney İberya'nın en güçlü emiri halinde geldi, ancak aynı yıl zehirlenerek öldürüldü. Yerine torunu Yahyâ el-Kâdir geçti.

Yahyâ el-Me'mûn hükümdarlığında taifa en büyük toprak genişliğine ulaşmıştı; günümüzde Toledo, Ciudad Real, Cuenca, Albacete'nin kuzey kısmı, Cáceres, Guadalajara ve Madrid (Sierra de Guadarrama'ya kadar) illeri'ni kapsıyordu.

Yahyâ el-Kâdir (1075–1080) (1081-1085)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yahyâ el-Kâdir [en]'in hükümdarlığı döneminde ciddi toprak kayıpları yaşandı. Belensiye’de Ebû Bekir b. Abdülazîz bağımsızlığını ilan etti. 1077'de Kurtuba toprakları ve emirliğin en güney bölgeleri kaybedildi. Bu durumu fırsat bilen Batalyevs emiri El-Mütevekkil, Tuleytula topraklarına saldırdı.

Yahya, daha fazla toprak kaybetmemek için León ve Kastilya Kralı VI. Alfonso ile ittifak kurdu. Karşılığında ağır haraç ödemek zorunda kaldı. Toplanan ağrı vergiler sonucunda isyan çıktı ve halk El-Mütevekkil'e Tuleytula'yı teslim alması için haber gönderdi (1080). Durumdan haberdar olan El-Kâdir, Vebze’ye (Huete) sığınmak zorunda kaldı.[8] 1081 yılında Tuleytula, bir anlaşma ile Kastilya Krallığı tarafından satın alındı. El-Kâdir bir yıl sonra yeniden tahta geçti ve aynı zamanda Belensiye'yi yönetmeye devam etti. Alfonso 1084 yılında Tuleytula'ya saldırdı. 9 ay süren kuşatmanın ardından şehir 10 Muharrem 478’de (6 Mayıs 1085) bir anlaşma ile Hıristiyanlara teslim edildi.[2]

Yahyâ el-Kâdir, Belensiye'ye yerleşerek Belensiye Emirliği'ni 1086-1092 yılları arasında Kastilya'nın vasalı olarak yönetti.[9]

Zünnûnîler döneminde ilim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Müslümanların İber yarımadasına yerleşmesiyle önemli bir ilim merkezi haline gelen Tuleytula bu özelliğini Zünnûnîler döneminde de sürdürmüştür. Yahyâ el-Me'mûn birçok ilim adamını himaye etmiştir. Bunların arasında;

el-Sahli'ye ait Göksel küre. Galileo Müzesi, Floransa.
  • El-Sahli [en]: Astronom.
  • Sâid el-Endelüsî: Kadı, tarihçi, matematikçi ve astronomi bilgini. Kaleme aldığı Tabakâtü'l-Ümem, bilim ve düşünce tarihi alanında yazılmış ilk eserlerden biri kabul edilir.
  • İbnü’l-Hayyât (Ebû Bekir Yahyâ b. Ahmed): Astronomi alanında birçok eser yazmıştır. Kendisine verdiği desteklerinden dolayı, Yahyâ el-Me’mûn’a, el-usturlâbü’l-Me’mûnî adlı usturlabı takdim etmiştir.
  • İbnü’z-Zerkāle: Astronomi bilgini. Yahyâ el-Me’mûn tarafından kurulan astronomi gözlem heyetinin başkanlığını yürütmüştür.
  • İbn Vâfid: Hekim ve botanikçi. Yahyâ el-Me’mûn’un bustânü’n-nâûre (bahçe aşığı) adlı ünlü bahçesinin düzenlenmesini yapmıştır.
  • İbn Bassâl [en] (Ebû Abdullah Muhammed b. İbrâhim): Botanikçi. İbn Vâfid’in ölümünden sonra bustânü’n-nâûre düzenlemesine devam etti.

Şairler arasında aynı zamanda Yahyâ el-Me’mûn’un vezirleri olan İbn Lübbûn (Ebû Îsâ Lübbûn b. Abdülazîz), Ebû Âmir İbnü’l-Ferec ve Ebü’l-Mutarrif İbnü’l-Müsennâ yer alıyordu.[2]

Şehirler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Sınır bölgesindeki şehirler

Şehir 10. yüzyılda Müslümanlar tarafından kurulmuştur. Huso nehrinin Tajo Nehri (Arapça: Tâcuh) ile birleştiği yerin yakınlarında bir Roma yerleşim yeri üzerine inşa edilmiştir. Askeri garnizon olarak hizmet veren şehrin nüfusu 2.500 ila 3.000 kişi arasında olduğu tahmin edilmektedir.[10]

Talavera de la Reina'da sur kalıntıları ve Albarrana kapısı.

İdrîsî gibi Arap coğrafyacılar tarafından sıkça bahsedilen nüfusu kalabalık bir şehirdi. 713 yılında Müslümanlar tarafından antik bir Roma yerleşim yerine kurulmuş ve 855 yılında iyileştirmelerle güçlendirilmiştir.[11].

10. yüzyılın ikinci yarısında askeri yerleşim yeri olarak kurulmuştur.[12]

  • Alhamín (Fehmîn)

Kastilya sınırında inşa edilen bu küçük kale stratejik bir öneme sahipti. Günümüzde Toledo ilinin kuzeyinde, Méntrida [en] Belediyesi sınırları içerisinde yer almaktadır.[12]. Kalede, Aljama [en] olarak adlandırılan Moro ve Yahudilerin birlikte yaşadığı bir mahalle de vardı.[12]

  • Canales (Qânalis), Olmos (Walmus) ve Calatalifa (Halfâ Kalesi, Kala`at al-Halfâ)

Birbirine yakın yerleşimli bu üç şehir, Guadarrama Nehri [en]'nin yanına kurulmuştu. Günümüzde Toledo ve Madrid illeri (ilk ikisi Toledo ilinde) arasında yer alır.[13][14]

9. yüzyılda Kurtuba emiri I. Muhammed [en] döneminde kurulmuştur.[15] Kuzeyden gelen Hıristiyan saldırılarına karşı savunma amaçlı bir gözetleme kalesi olarak inşa edilmiştir. Ayrıca isyana eğilimli Tuleytula'nın merkezi Kurtuba otoritesi tarafından kontrol altında tutulması için bir üs görevi görmüş olduğu düşünülmektedir.[15] 11. yüzyılın başına kadar Kurtuba yönetimi tarafından şehre düzenli olarak valiler atanmıştır.[16]

Güney sınırında, Tagus Vadisine giden yolu kontrol etmek açısından stratejik bir öneme sahipti. I. Muhammed [en] döneminde inşa edilmiştir.[17]

Alcalá la Vieja'da bir kale burcu

Günümüz Alcalá de Henares yakınlarında bulunan ve 9. yüzyılın ikinci yarısında inşa edilen müstahkem kale.[18]

  • Guadalajara (Medînetü’l-Ferec yada Vâdî’l-Hicâre)

Müslümanlar tarafından, Henares Nehri [en] kıyısında bulunan antik Roma şehri Arriaca [es]'nın yerine kurulmuştur. Suyu ve bahçeleri ile meşhurdu. Coğrafi konum açısından Endülüs'ün orta sınır bölgesinde (es-Sağrü’l-evsat [en]) stratejik bir öneme sahipti.[19]

Stratejik bir öneme sahip değildi.[20]

Bir yol kavşağı üzerine inşa edilmiştir. Stratejik bir öneme sahip değildi. [20]

Medinaceli'de Arap Kapısı.

Orta sınır bölgesinin (es-Sağrü’l-evsat [en]) en stratejik şehirleri arasında yer alır. Medinetü's-Sâlim'in inşası 10. yüzyılın ilk yarısına dayanmaktadır. Bazı tarihçiler buranın antik Roma şehri Ocilis'in yerine inşa edildiğini düşünmektedir.[21]

İç kısımdaki şehirler

Taifa'nın en önemli şehri olan Tuleytula, eski Vizigotik Hispanya [es]'nın başkentiydi. Endülüs döneminde çok kalabalık bir Hıristiyan nüfusa (Mozaraplar) sahip olan şehir, emirliğin merkezi gücüne ve Kurtuba halifeliğine karşı sürekli bir ayaklanma içindeydi.[22]

Savunma açısından mükemmel bir konuma sahip olan Şenteberiyye, berberi Miknâse [en] kabilesine ait nüfusun kalabalık olduğu bir Kura [en] merkeziydi. Kurtuba emirliği döneminde birçok ayaklanma meydana gelmiştir.[23] Halifeliğin yıkılmasından sonra Tuleytula taifa'sına dahil edilmiştir.[24]

8. yüzyılın sonlarında müslümanlar tarafından kurulan şehir, emirlik döneminde Tuleytula ve Kurtuba güzergahındaki en önemli yerleşim yeriydi. Bu kale Guadiana vadisi, Arak Kalesi [es] (Alarcos) ve Şelbatarra Kalesi [es] (Salvatierra) arasında kalan bölgeyi kontrol altına alıyordu.

Taifa Emirleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Zwartjes, Otto (2006). "Andalus". Versteegh, Kees (Ed.). Encyclopedia of Arabic Language and Linguistics. Brill Academic Publisher. s. 58. 
  2. ^ a b c d "Cumhur Ersin ADIGÜZEL, Zünnûnîler, İslam Ansiklopedisi". 5 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2024. 
  3. ^ Izquierdo Benito, Ricardo (1986). Alfonso VI y la toma de Toledo (PDF). Diputación Provincial de Toledo. s. 14. ISBN 84-00-06167-5. 
  4. ^ Urquiaga Cela, David (1997). "Aproximación al estudio del poblamiento en época andalusí en el valle medio oriental del Tajo". Lorenzo, J. (Ed.). Organización social del espacio en el Madrid medieval (PDF). II. Madrid. s. 21. ISBN 84- 87090-17-6. 
  5. ^ a b Izquierdo Benito 1986, s. 14.
  6. ^ Özdemir 2018, s. 165.
  7. ^ Özdemir 2018, s. 166.
  8. ^ Özdemir 2018, s. 167.
  9. ^ Özdemir 2018, s. 168.
  10. ^ Boloix Gallardo 2001, ss. 29-30.
  11. ^ Boloix Gallardo 2001, ss. 30-31.
  12. ^ a b c Boloix Gallardo 2001, ss. 32.
  13. ^ Rodríguez Morales, Jesús. "Documentos sobre la repoblación de las fortalezas musulmanas del norte de Toledo: Calatalifa, Olmos y Canales". 
  14. ^ Boloix Gallardo 2001, ss. 33-34.
  15. ^ a b Boloix Gallardo 2001, s. 35.
  16. ^ Boloix Gallardo 2001, s. 36.
  17. ^ Boloix Gallardo 2001, ss. 36-37.
  18. ^ Boloix Gallardo 2001, s. 37.
  19. ^ Boloix Gallardo 2001, s. 38.
  20. ^ a b Boloix Gallardo 2001, s. 39.
  21. ^ Boloix Gallardo 2001, s. 40.
  22. ^ Boloix Gallardo 2001, s. 43.
  23. ^ Boloix Gallardo 2001, ss. 46-48.
  24. ^ Boloix Gallardo 2001, s. 48.

Referans

[değiştir | kaynağı değiştir]

Şablon:TaifaKingdoms

Uyarı: Varsayılan "Taifa Of Toledo" sınıflandırma anahtarı, önceki "Y3ell/Test/belge" sınıflandırma anahtarını geçersiz kılıyor.

[[]] [en]

—————————————————-

Başşehir Kurtuba dışında kalan yerler idarî bakımdan biri “küver” (vilâyetler), diğeri “sugūr” (sınır bölgeleri) olmak üzere iki kısma ayrılmıştı. Küver, doğrudan hükümdar tarafından tayin edilen valiler, Sağrüla‘lâ, Sağrülevsat ve Sağrülednâ adlarıyla üçe ayrılan sugūr ise “kāid” denilen kumandanlar tarafından idare edilirdi.


SUGŪR

İslâm devletlerinin gayri müslim devletlerle sınır teşkil eden müstahkem şehir ve kalelerin bulunduğu uç bölgeleri.

Sözlükte “geçit, düşman saldırısına açık yer, sınır” gibi anlamlara gelen sagr kelimesinin çoğulu olan sugūr, dârülislâm adı verilen İslâm ülkesiyle dârülharp denilen gayri müslim ülkeleri birbirinden ayıran sınır bölgelerine ve geçiş noktalarına verilen addır. Sugūr, daha ziyade Anadolu’nun güneyindeki Arap-Bizans sınır bölgesini ve Endülüs’te İslâm devletiyle kuzeydeki hıristiyan krallıklar arasındaki bölgeyi ifade etmek için kullanılmıştır.

Endülüs’te İslâm devletiyle kuzeyde hıristiyan krallıklar arasındaki sınır bölgesini teşkil eden Sugūr üç bölgeye ayrılmaktaydı. Bu ayırımın ne zaman ortaya çıktığı bilinmemekle birlikte III. (IX.) yüzyılda var olduğu anlaşılmaktadır. Bunların en büyüğü, Endülüs’ün en kuzeyinde yer alan ve başşehir Kurtuba’ya (Córdoba) en uzak olanı Sağrüla‘lâ (Sağrülaksâ, Sağrülekber, Sağrüla‘zam) diye isimlendirilmekteydi. Berbitâniye, Veşka (Huesca), Tutîle (Tudela), Sarakusta (Saragossa), Lâride (Lérida), Kal‘atü Eyyûb ve Bârûşe ile Turtûşe’yi (Tortosa) içine alan bölgenin en büyük şehri Sarakusta olup Ümmüssagrila‘lâ olarak kaydedilmektedir. Turtûşe ve çevresine Sağrüşşarkī adı da verilmekteydi. Sağrüla‘lâ bölgesi bir taraftan hıristiyan krallıklarına karşı mücadelede saldırı ve savunma açısından önemli hizmet görürken diğer taraftan merkezden uzak olması dolayısıyla siyasî muhalifler ve isyancıların daha rahat hareket etmesine imkân sağlamış, bu sebeple bölge, Endülüs Emevî Devleti döneminde özellikle Sarakusta merkezli çok sayıda isyana sahne olmuştur. Tavâif-i mülûk devrinde bu bölgede Tücîbîler ve Hûdîler hüküm sürmüştür. Sarakusta’nın 512’de (1118) Murâbıt hâkimiyetinden Aragon Kralı I. Alfonso’nun eline geçmesinden sonra bölge hıristiyan hâkimiyetine girmiştir. Kaynaklarda Sağr veya Bilâdüssağr ifadesiyle genel olarak Sağrüla‘lâ kastedilmektedir. Diğer bir Sugūr bölgesi Sağrülednâ (Aşağı Sugūr) diye isimlendirilmekteydi. Burası, Mâride’den (Mérida) batıya doğru Batalyevs’i içine alıp Atlas Okyanusu sahillerine uzanan bölgeyi kapsamaktaydı. İki bölge arasında yer alan ve Sağrülevsat denilen bölge ise Tuleytula (Toledo) ve çevresindeki şehirleri içine alıyordu. IV. (X.) yüzyılda III. Abdurrahman’ın kuzeydeki hıristiyan krallıklarıyla yürüttüğü mücadelede en hareketli dönemlerden birini yaşayan ve öteden beri yürütülen seferler için oldukça önem taşıyan Sugūr bölgesinin bu devirde daha ziyade Sağrüla‘lâ ve Sağrülednâ şeklinde ayrıldığı görülmektedir.

—————————————————————



en:Template:Taifa Kingdoms in the Iberian Peninsula


Benî Rezîn Emirliği
طائفة بني رزين
Benî Rezîn
1012-1104
Şentemeriyetüşşark Emirliği, y. 1037.
Şentemeriyetüşşark Emirliği, y. 1037.
BaşkentŞentemeriyetüşşark [en] (Albarracín)
Yaygın dil(ler)Arapça, Berberi dilleri, Mozarapça, İbranice[1]
Resmî din
İslam, Hristiyanlık, Yahudilik
HükûmetMonarşi
Emir 
• 1012–1045
Hüzeyl b. Abdülmelik
• 1045–1103
Ebû Mervân Abdülmelik b. Hüzeyl
• 1103–1104
Yahyâ b. Abdülmelik
Tarihî dönemOrta Çağ
• Kurtuba halifeliğin zayıflaması
1012
• Murâbıtlar tarafından fethedilmesi
1104
Para birimiDirhem, Dinar
Öncüller		 Ardıllar
Endülüs Emevî Devleti
Murâbıtlar
Sinyoría d'Albarrazín
Günümüzdeki durumuİspanya
Wikimedia Commons'ta Taifa of Albarracín ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Benî Rezîn Emirliği yada Benî Rezîn (Arapça: طائفة بني رزين) (İspanyolca: Taifa de Albarracín), İber Yarımadası'nın doğusunda yer alan bir berberi taifa devletiydi. [2] The polity existed from 1012 to 1104, and was centered at the city of Albarracín. It was led by the Berber dynasty of the Banu Razin tribe, which arrived in the peninsula after the conquest of Spain by Tariq ibn Ziyad.

[3]

Yıkılış

[değiştir | kaynağı değiştir]

In 1167, under the pressure from the ongoing wars between the Almoravids and the new invasions by the Almohad Caliphate. The Moorish King Muhammad ibn Mardanis ceded the Taifa of Albarracín to a vassal of Sancho VI of Navarre, a noble from Estella-Lizarra named Pero Ruíz d'Azagra. The title was granted to d'Azagra due to his support of the Navarrese Crown against Alfonso VIII of Castile and Alfonso I of Aragón (Alfonso the Battler).

In 1172, Pero Ruíz d'Azagra managed to consolidate his power over the Señorío making that territory independent of the other Christian kingdoms in the region. In 1190, with the signing of the Borja Accords, between Alfonso II of Aragon and Sancho VI of Navarre, the two monarchs agreed to a defensive pact against Alfonso VIII of Castile which gave official legitimacy to the Sinyoría d'Albarrazín with respect to the two kingdoms.[4]

Taifa Emirleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Benî Rezîn

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Zwartjes, Otto (2006). "Andalus". Versteegh, Kees (Ed.). Encyclopedia of Arabic Language and Linguistics. Brill Academic Publisher. s. 58. 
  2. ^ Kennedy, Hugh (2014-06-11). Muslim Spain and Portugal: A Political History of Al-Andalus (İngilizce). Routledge. ISBN 9781317870418. 
  3. ^ "Soha Abboud-Haggar, REZÎN (Benî Rezîn), İslam Ansiklopedisi". 29 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2024. 
  4. ^ Mariana, Juan de; Sabau y Blanco, José Sabau y Blanco (1818). Historia general de España (Spanish). 7. Imprenta de Leonardo Nuñez de Vargas. s. 97. 

Şablon:İber Yarımadası'nda kurulan Tâifa Devletleri


Uyarı: Varsayılan "Taifa Of Albarracin" sınıflandırma anahtarı, önceki "Taifa Of Toledo" sınıflandırma anahtarını geçersiz kılıyor.


Şablon:Al-Andalus-stub

Kullanım

[değiştir | kaynağı değiştir]
{{Nehir bilgi kutusu2
| adı                   = 
| yerel_adı             = 
| diğer_adı             = 
| etimoloji             = 
| takma_adı             = 
<!---------------------- RESİMLER-->
| resim                 = 
| resim_boyutu          = 
| resim_başlık          = 
| resim_alt             = 
<!---------------------- HARİTALAR -->
| harita                = 
| harita_boyutu         = 
| harita_başlık         = 
| harita_alt            = 
| raptiye_harita        = 
| raptiye_harita_boyutu = 
| raptiye_harita_başlık = 
| raptiye_harita_alt    = 
<!---------------------- KONUM -->
| alt_bölüm_türü1       = 
| alt_bölüm_adı1        = 
| alt_bölüm_türü2       = 
| alt_bölüm_adı2        = 
| alt_bölüm_türü3       = 
| alt_bölüm_adı3        = 
| alt_bölüm_türü4       = 
| alt_bölüm_adı4        = 
| alt_bölüm_türü5       = 
| alt_bölüm_adı5        = 
<!---------------------- FİZİKSEL ÖZELLİKLER -->
| uzunluk               = <!-- {{Dönüştürme|1234|km|mi|abbr=on}} -->
| genişlik_asgari       = <!-- {{Dönüştürme|1234|m|ft|abbr=on}} -->
| genişlik_ortalama     = <!-- {{Dönüştürme|1234|m|ft|abbr=on}} -->
| genişlik_azami        = <!-- {{Dönüştürme|1234|m|ft|abbr=on}} -->
| derinlik_asgari       = <!-- {{Dönüştürme|1234|m|ft|abbr=on}} -->
| derinlik_ortalama     = <!-- {{Dönüştürme|1234|m|ft|abbr=on}} -->
| derinlik_azami        = <!-- {{Dönüştürme|1234|m|ft|abbr=on}} -->
| debi_konumu           = 
| debi_asgari           = <!-- {{Dönüştürme|1234|m3/s|ft3/s|abbr=on}} -->
| debi_ortalama         = <!-- {{Dönüştürme|1234|m3/s|ft3/s|abbr=on}} -->
| debi_azami            = <!-- {{Dönüştürme|1234|m3/s|ft3/s|abbr=on}} -->
<!---------------------- HAVZA ÖZELLİKLERİ -->
| kaynak                = 
| kaynak_konumu         = 
| kaynak_koordinatlar   = <!-- {{Koordinat|...}} -->
| kaynak_irtifa         = 
| ağız                  = 
| ağız_konumu           = 
| ağız_koordinatlar     = <!-- {{Koordinat|...|display=inline,title}} -->
| ağız_irtifa           = 
| yükseklik_farkı       = <!-- {{Dönüştürme|1234|m|ft|abbr=on}} -->
| iniş                  =
| aktığı_yer            = 
| drenaj_sistemi        = 
| havza_alanı           = <!-- {{Dönüştürme|1234|km2|mi2|abbr=on}} -->
| havza_sembol_yapılar  = 
| havza_nüfusu          = 
| sol_kolları           = 
| sağ_kolları           = 
| su_kütleleri          = 
| şelaleler             = 
| köprüler              = 
| limanlar              = 
| gemiciliğe_elverişli  =
| özel etiket           = 
| özel_veri             = 
| ekstra                = 
}}

Parametre adları ve açıklamaları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Parametre adı Açıklama
adı Nehrin yaygın adı
yerel_adı Yerel dildeki adı. {{yerel adı}} kullanın.
diğer_adı Nehrin diğer isim(ler)i. Birden fazla isim girmek için virgül kullanın.
etimoloji Adını aldığı kişi, olay veya başka sebepler.
resim Resim adı. Dosya: yada Resim: öneki içermeden yazılmalıdır.
Resim2’ye kadar eklenebilir.
resim_boyutu Resmin piksel (px) cinsinden genişliği. Genellikle 280px ila 300px arasında bir değer girilir. Varsayılan: 250px.
resim_başlık Resim başlığı.
resim_alt Resim için alternatif başlık.
harita Harita resim adı. Dosya: yada Resim: öneki içermeden yazılmalıdır.
harita_boyutu Haritanın piksel (px) cinsinden genişliği. Genellikle 280px ila 300px arasında bir değer girilir.
harita_başlık Harita resim başlığı.
harita_alt Harita resim için alternatif başlık.
raptiye_harita Bu parametre {{Konum haritası}}’nı kullanır. Haritanın adı yazıldığında, ağız_koordinatlar parametresi tarafından belirtilen konuma bir raptiye yerleştirilir. Herhangi bir koordinat girilmez ise wikidata'daki değer kullanılır. Rölyef haritasını devre dışı bırakmak için raptiye_harita_rölyef = 0 parametresi manuel olarak eklenmeli.
raptiye_harita_boyutu Konum haritasının piksel olarak genişliği. px son eki olmadan sadece rakam olarak girilmelidir.
raptiye_harita_başlık Konum haritası başlığı.
raptiye_harita_alt Konum haritası için alternatif başlık.
alt_bölüm_türü1 Birincil siyasi bölge(ler), genellikle Ülke veya Ülkeler.
alt_bölüm_adı1 Yukarıdakilerle birlikte kullanılır. Nehrin içinde aktığı ülke/ülkeler. Birden fazla veri girmek için virgül kullanın.
alt_bölüm_türü2 İkincil siyasi bölge(ler). Nehrin içinden aktığı Eyaletler, İller, İlçeler veya Bölgeler.
alt_bölüm_adı2 Yukarıdakilerle birlikte kullanılır. Nehrin içinden aktığı ikincil siyasi bölge(ler). Birden fazla veri girmek için virgül kullanın.
alt_bölüm_türü3 Üçüncül siyasi bölge(ler). Nehir boyunca uzanan Şehirler gibi.
alt_bölüm_adı3 Yukarıdakilerle birlikte kullanılır. Nehrin içinden aktığı üçüncül siyasi bölge(ler). Birden fazla veri girmek için virgül kullanın.
alt_bölüm_türü4 Diğer siyasi alt bölüm türleri.
alt_bölüm_adı4 Yukarıdakilerle birlikte kullanılır. Nehrin içinden aktığı diğer siyasi alt bölümler. Birden fazla veri girmek için virgül kullanın.
alt_bölüm_türü5 Diğer siyasi alt bölüm türleri.
alt_bölüm_adı5 Yukarıdakilerle birlikte kullanılır. Nehrin içinden aktığı diğer siyasi alt bölümler. Birden fazla veri girmek için virgül kullanın.
FİZİKSEL ÖZELLİKLER
uzunluk Nehir ana kolunun [en] toplam uzunluğu.
{{Dönüştürme|1234|km|mi|abbr=on}} şablonunu kullanın.
genişlik_asgari Nehir kıyıları arasındaki asgari genişlik. Genellikle nehir kaynağının tespiti zor olduğundan nadiren kullanılır.
{{Dönüştürme|1234|m|ft|abbr=on}} şablonunu kullanın.
genişlik_ortalama Nehrin ortalama genişliği.
{{Dönüştürme|1234|m|ft|abbr=on}} şablonunu kullanın.
genişlik_azami Nehrin ağız'dan önceki azami genişliği.
{{Dönüştürme|1234|m|ft|abbr=on}} şablonunu kullanın.
derinlik_asgari Nehrin asgari derinliği. Genellikle nehir kaynağının tespiti zor olduğundan nadiren kullanılır.
{{Dönüştürme|1234|m|ft|abbr=on}} şablonunu kullanın.
derinlik_ortalama Nehrin ortalama derinliği.
{{Dönüştürme|1234|m|ft|abbr=on}} şablonunu kullanın.
derinlik_azami Nehrin ağız'dan önceki azami derinliği.
{{Dönüştürme|1234|m|ft|abbr=on}} şablonunu kullanın.
debi_konumu Aşağıdaki bilgilerin kaydedildiği konum veya ölçüm istasyonunun adı. Genellikle Nehir ağızı civarında yer alır.
debi5’e kadar eklenebilir.
debi_asgari Asgari debi. Nadiren kullanılır.
{{Dönüştürme|1234|m3/s|ft3/s|abbr=on}} şablonunu kullanın.
debi_ortalama Ortalama debi.
{{Dönüştürme|1234|m3/s|ft3/s|abbr=on}} şablonunu kullanın.
debi_azami Sel taşkınları oluşmadan önce ölçülen azami debi.
{{Dönüştürme|1234|m3/s|ft3/s|abbr=on}} şablonunu kullanın.
HAVZA ÖZELLİKLERİ
kaynak Birincil kaynağın yeryüzü şekli veya su kütlesi.
kaynak5’e kadar eklenebilir. Eğer kaynak bir Nehir Kavşağı [en] ise, şu bilgiler ilave edilmelidir:
[[A-Nehri]] ve [[B-Nehri]]’nin birleşmesi ile.
kaynak_konumu Kaynak konumunun İl, İlçe, Eyalet vb. gibi siyasi ayrıntıları.
kaynak_koordinatlar Ana kaynağın koordinatları, {{Koordinat}} şablonu ile veri girilmeli.
kaynak_irtifa Ana kaynağındaki rakım.
ağız Ağız’ın yeryüzü şekli veya su kütlesi.
ağız_konumu Ağız konumunun İl, İlçe, Eyalet vb. gibi siyasi ayrıntıları.
ağız_koordinatlar Nehir ağızının koordinatları, {{Koordinat}} şablonu ile veri girilmeli. Mümkünse |display=inline,title şeklinde kullanılmalı.
ağız_irtifa Nehir ağızındaki rakım.
yükseklik_farkı kaynak_irtifa ile ağız_irtifa arasındaki fark.
{{Dönüştürme|1234|m|ft|abbr=on}} şablonunu kullanın.
iniş Kaynaktan ağıza kadar nehrin inişi. ‰ (Bindelik) olarak rakam şeklinde girilmeli. (0,4 ‰) gibi.
aktığı_yer Ağızdan sonra denize doğru aktığı yerler. Örneğin, Almanya'daki Pegnitz; Regnitz'e, oradan Main'e, oradan Ren'e, oradan da Kuzey Denizi'ne dökülür. Bunu bilgi kutusunda göstermek için {{RRegnitz}} gibi özel bir şablon kullanabilirsiniz, yada [[Regnitz]] → [[Main (nehir)|Main]] → [[Ren]] → [[Kuzey Denizi]] şeklinde manuel ekleyerek de girilebilirsiniz. Bunların her ikisi de bilgi kutusunda Regnitz → Main → Ren → Kuzey Denizi olarak görünür. Bu parametre ile kullanılabilecek şablonların bir listesi için Kategori:Nehir ardıllık şablonları sayfasına bakın.
drenaj_sistemi Drenaj sistemin adı.
havza_sembol_yapılar Nehir boyunca yer alan sembol yapılar. Birden fazla sembol yapı için virgül kullanın.
havza_nüfusu Nehir havzasındaki nüfus.
havza_alanı Nehrin drenaj havzası büyüklüğü.
{{Dönüştürme|1234|km2|mi2|abbr=on}} şablonunu kullanın.
sol_kolları Nehrin sol kıyısında yer alan ve nehrin ağzına doğru akan nehir kolları. Kaynaktan ağıza doğru sıralayın.
sağ_kolları Nehrin sağ kıyısında yer alan ve nehrin ağzına doğru akan nehir kolları. Kaynaktan ağıza doğru sıralayın.
su_kütleleri Nehir boyunca yer alan su kütleleri (göller, rezervuarlar vb.). Kaynaktan ağıza doğru sıralayın.
şelaleler Nehir boyunca yer alan Şelaleler. Kaynaktan ağıza doğru sıralayın.
köprüler Nehir boyunca yer alan Köprüler. Kaynaktan ağıza doğru sıralayın.
limanlar Nehir boyunca yer alan İç limanlar. Kaynaktan ağıza doğru sıralayın.
gemiciliğe_elverişli Gemiciliğe elverişlilik durumu.
özel etiket Özel bir etiket girmek için bunu kullanın (köprüler gibi). Aşağıdaki alanla birlikte kullanılmalıdır.
özel_veri Özel veri parametresi. Yukarıya bakın.
ekstra Bilgi kutusunun en altına içerik eklemek için bu parametreyi kullanın. Harita, grafik vb. eklemek için kullanabilirsiniz.
Amazon
(TEST VERİSİ İÇERİR)
Alt text for image
Amazon Nehri'nin havadan görüntüsü
Alt text for map
Amazon havzasının haritası
Map showing the location of the river mouth in Brazil
Map showing the location of the river mouth in Brazil
Ağızın konumu, Brezilya
EtimolojiAdını Amazon Yağmur Ormanları'ndan almıştır
Takma ad(ları)Rio Amazonas
Yerel adıAmazonia (Portekizce)
Konum
Ülke(ler)Brezilya, Kolombiya, Peru, Ekvador
Eyalet(ler)Loreto (Peru);
Amazonas (Kolombiya);
Kuzey Bölgesi (Brezilya)
Şehir(ler)Iquitos (Peru); Leticia (Kolombiya);
Tabatinga (Brezilya); Tefé (Brezilya);
Itacoatiara (Brezilya); Parintins (Brezilya);
Óbidos (Brezilya); Santarém (Brezilya);
Almeirim (Brezilya); Macapá (Brezilya)
Fiziksel özellikleri
KaynakMarañón ve Ucayali'nin birleşmesi ile
 • konumArequipa bölgesi
 • koordinatlar15°31′05″G 71°45′55″B / 15.51806°G 71.76528°B / -15.51806; -71.76528
 • rakım5.170 m (16.960 ft)
AğızAtlantik Okyanusu
 • konum
Amapá, Pará
 • koordinatlar
00°42′28″G 50°05′22″B / 0.70778°G 50.08944°B / -0.70778; -50.08944
 • rakım
0 m (0 ft)
Yükseklik farkı5.170 m (16.960 ft)
İniş0,74 ‰
Uzunluk6.992 km (4.345 mi)
Havza alanı7.050.000 km2 (2.720.000 sq mi)
Genişlik 
  ·  asgari4.000 m (13.000 ft)
  ·  ortalama6.000 m (20.000 ft)
  ·  azami8.000 m (26.000 ft)
Derinlik 
  ·  asgari3 m (9,8 ft)
  ·  ortalama15 m (49 ft)
  ·  azami30 m (98 ft)
Debi 
 • konumSantarém, Pará
 • ortalama209.000 m3/s (7.400.000 cu ft/s)
 • asgari109.000 m3/s (3.800.000 cu ft/s)
 • azami309.000 m3/s (10.900.000 cu ft/s)
Havza özellikleri
Aktığı yerApurímac → Solimões → Marañón
Drenaj sistemiAmazon Havzası
Sembol yapılarAmazon Arena
Nüfus1,234,567
Akarsu kolları 
 • sol
 • sağ
Su kütleleriLawriqucha Gölü
ŞelalelerAhlfeld Şelalesi
KöprülerManaus–Iranduba Köprüsü
İç limanlarManaus Limanı
Gemiciliğe elverişliEvet
Özel etiketÖzel_veri


Örnek

[değiştir | kaynağı değiştir]
{{Nehir bilgi kutusu2
| adı                   = Amazon 
| yerel_adı             = {{yerel adı|pt|Amazonia}}
| diğer_adı             = (TEST VERİSİ İÇERİR)
| etimoloji             = Adını Amazon Yağmur Ormanları'ndan almıştır
| takma_adı             = Rio Amazonas

<!---------------------- RESİMLER-->
| resim                 = Aerial view of the Amazon Rainforest.jpg
| resim_boyutu          = 300px
| resim_başlık          = Amazon Nehri'nin havadan görüntüsü
| resim_alt             = Alt text for image

<!---------------------- HARİTALAR -->
| harita                = Amazonrivermap.svg
| harita_boyutu         = 300px
| harita_başlık         = Amazon havzasının haritası
| harita_alt            = Alt text for map
| raptiye_harita        = Brezilya
| raptiye_harita_boyutu = 300
| raptiye_harita_başlık = Ağızın konumu, Brezilya
| raptiye_harita_alt    = Map showing the location of the river mouth in Brazil
| alt_bölüm_türü1       = [[Ülke|Ülke(ler)]]
| alt_bölüm_adı1        = [[Brezilya]], [[Kolombiya]], [[Peru]], [[Ekvador]]
| alt_bölüm_türü2       = Eyalet(ler)
| alt_bölüm_adı2        = [[Loreto Bölgesi|Loreto]] (Peru);<br />[[Amazonas (Kolombiya)|Amazonas]] (Kolombiya);<br />[[Kuzey Bölgesi, Brezilya|Kuzey Bölgesi]] (Brezilya)
| alt_bölüm_türü3       = [[Şehir|Şehir(ler)]]
| alt_bölüm_adı3        = [[Iquitos]] (Peru); [[Leticia]] (Kolombiya);<br /> [[Tabatinga]] (Brezilya); [[Tefé]] (Brezilya);<br /> [[Itacoatiara, Amazonas|Itacoatiara]] (Brezilya); [[Parintins]] (Brezilya);<br /> [[Óbidos, Pará|Óbidos]] (Brezilya); [[Santarém, Pará|Santarém]] (Brezilya);<br /> [[Almeirim (Brezilya)|Almeirim]] (Brezilya); [[Macapá]] (Brezilya)

<!---------------------- FİZİKSEL ÖZELLİKLER -->
| uzunluk               = {{Dönüştürme|6992|km|mi|abbr=on}}
| genişlik_asgari       = {{Dönüştürme|4000|m|ft|abbr=on}}
| genişlik_ortalama     = {{Dönüştürme|6000|m|ft|abbr=on}}
| genişlik_azami        = {{Dönüştürme|8000|m|ft|abbr=on}}
| derinlik_asgari       = {{Dönüştürme|3|m|ft|abbr=on}}
| derinlik_ortalama     = {{Dönüştürme|15|m|ft|abbr=on}}
| derinlik_azami        = {{Dönüştürme|30|m|ft|abbr=on}}
| debi_konumu           = [[Santarém, Pará]]
| debi_asgari           = {{Dönüştürme|109000|m3/s|ft3/s|abbr=on}}
| debi_ortalama         = {{Dönüştürme|209000|m3/s|ft3/s|abbr=on}}
| debi_azami            = {{Dönüştürme|309000|m3/s|ft3/s|abbr=on}}

<!---------------------- HAVZA ÖZELLİKLERİ -->
| kaynak                = [[Marañón Nehri|Marañón]] ve [[Ucayali Nehri|Ucayali]]'nin birleşmesi ile
| kaynak_konumu         = [[Arequipa bölgesi]]
| kaynak_koordinatlar   = {{Koordinat|15|31|05|S|71|45|55|W}}
| kaynak_irtifa         = {{Dönüştürme|5170|m|ft|abbr=on}}
| ağız                  = [[Atlas Okyanusu|Atlantik Okyanusu]]
| ağız_konumu           = [[Amapá]], [[Pará]]
| ağız_koordinatlar     = {{Koordinat|00|42|28|S|50|05|22|W}}
| ağız_irtifa           = {{Dönüştürme|0|m|ft|abbr=on}}
| yükseklik_farkı       = {{Dönüştürme|5170|m|ft|abbr=on}} 
| iniş                  = 0,74 ‰
| aktığı_yer            = [[Apurímac Nehri|Apurímac]] → [[Solimões Nehri|Solimões]] → [[Marañón Nehri|Marañón]]
| drenaj_sistemi        = [[Amazon Havzası]]
| havza_alanı           = {{Dönüştürme|7050000|km2|mi2|abbr=on}}
| sembol_yapılar        = [[Arena Amazônia|Amazon Arena]]
| havza_nüfusu          = 1,234,567
| sol_kolları           = {{hlist|[[Marañón Nehri|Marañón]]|[[Japurá Nehri|Japurá]]|[[Rio Negro (Amazon)|Rio Negro]]|[[Putumayo Nehri|Putumayo]]}}
| sağ_kolları           = {{hlist|[[Ucayali Nehri|Ucayali]]|[[Purus Nehri|Purus]]|[[Madeira Nehri|Madeira]]|[[Tapajós]]|[[Xingu Nehri|Xingu]]}}
| su_kütleleri          = [[Lawriqucha Gölü]]
| şelaleler             = [[Noel Kempff Mercado Ulusal Parkı|Ahlfeld Şelalesi]]
| köprüler              = [[Manaus–Iranduba Köprüsü]]
| limanlar              = [[Manaus Limanı]]
| gemiciliğe_elverişli  = Evet
| özel etiket           = '''''Özel etiket'''''
| özel_veri             = ''Özel_veri''
| ekstra                =
}}

Alt şablonlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kullanıcı:Y3ell/Test/belge&oldid=30515271" sayfasından alınmıştır