Kullanıcı:Sp1dey/Suça yardım ve azmettirme
Suça azmettirme veya yardım etme, bir başkasının bir suçu işlemesine (veya başkasının intiharına) yardım eden ya da bunu teşvik eden kişinin suçlu kabul edilmesiyle ilgili bir hukuk doktrinidir.[1][2] Bu doktrin çeşitli ülkelerde mevcuttur ve genellikle bir mahkemenin, kişi fail olmasa bile bir suça azmettirdiği için kişinin şerik olarak ilan edilmesine olanak tanır. Azmettirme, yardım etme ve şerik kelimeleri sıkça birlikte kullanılsa da aralarında farklılıklar vardır. Suçu bizzat işleyen veya işleme fikrine imkan sağlayan fail olarak adlandırılırken suç işleme fikrini suça dahil olmadan kişinin aklına sokan şerik olarak adlandırılmaktadır. Bazı yargı sistemlerinde şerik kavramı yardım ve azmettireni de kapsayabilmektedir.
Fail[değiştir | kaynağı değiştir]
Belli bir neticenin oluşumuna nedensel olarak etkide bulunan herkes fail değildir. Kanunda tarif edilen kesin haksızlığı gerçekleştiren ya da kendisine önemli bir kondisyon verilmiş (yağma suçunda arabanın kontağı açık bir şekilde dışarıda bekleyen kişi gibi) ve de mağdur üzerinde iradi hâkimiyeti olan kişi veya ortaklar fail olabilir. Kişi, kanunda tanımı yapılan haksızlığı tek başına gerçekleştiriyorsa doğrudan veya müstakil, bir başkası aracılığıyla gerçekleştiriyorsa dolaylı fail olarak adlandırılır.
Suça azmettirme - incitement[değiştir | kaynağı değiştir]
Suçun işlenişine azmettiren ancak kanuni tarifteki haksızlığı gerçekleştirmeyen diğer suç ortakları, şerik olarak nitelendirilmektedir. Şerik suçu işleyen kişinin iradesi üzerinde egemen değildir. Suç işleme düşüncesi olmayan birine karşı suçu icra etme önerisinde bulunur.[3] Kaliforniya gibi bazı yargı sistemleri, şerik tanımını yardım ve azmettirmeyi de kapsayacak şekilde geniş tutmaktadır.[4]
Failliğin şerikliğe göre önceliği kuralının benimsendiği Türk ceza hukukunda faillik durumunun şerikliğe karşı önceliği bulunmaktadır.[5] Bu nedenle kişi olayda hem fail hem de şerik ise faillik sıfatı esas alınmaktadır.
Aklında suç işleme düşüncesi olmayan bir fail, başkası tarafından azmedilerek kasten öldürme suçunu işler. Suçu işlemeye azmettiren kişi fail değil, şerik olarak adlandırılır ve genel olarak azmettirdiği suçtan yargılansa da bu durum çeşitli hukuk sistemlerine göre değişiklik gösterir. Şerikin suçu işleyen kişinin iradesi üzerinde egemenliği olmadığından, olayda öldürmeme gibi bir seçeneği de olmasına karşın fail kendi özgür iradesiyle suçu işlemiştir.
Yardım etme - aiding and abetting[değiştir | kaynağı değiştir]
Aklında suç işleme düşüncesi zaten var olan birinin bu suçu işlemesine destek olmak veya imkan sağlamak hukuka aykırılık oluşturur ve bu duruma genel olarak İskoçya[6] ve Kanada[7] gibi çeşitli hukuk düzenlerinde suça azmettirme ile beraber değinilmiştir.
Azmettirme ve yardım etme suçunu ayrı olarak ele alan Türk Ceza Kanunu, suça teşvik ile suçun işlenmesinden sonra da faile yardım edilmesini de suça yardım etmeyle ilgili kanun maddesine dahil etmiştir.[8] Böylelikle kişiye suç işlemesi veya suçu işlemeye teşvik amacıyla araç tedarik eden, suç işlendikten sonra suçu işleyeni saklama sözü veren, kişinin suç işlemeye yönelik mevcut olan kararını güçlendirenler kanunun ilgili suça yardım etme hükmüyle yargılanmaktadır. Bu hükümle yargılananlar şerik değil fail olarak adlandırılmıştır.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Tegna (June 3, 2020). "What is aiding and abetting? Here's what the 3 former Minneapolis officers face". Kare 11. Erişim tarihi: 26 Haziran 2024.
- ^ "2474. Elements of Aiding and Abetting". United States Department of Justice. 19 February 2015. Erişim tarihi: 26 Haziran 2024.
- ^ "Accomplices, Aiding and Abetting, and the Like: An Overview of 18 U.S.C. § 2" (PDF). Congressional Research Service. Erişim tarihi: 26 Haziran 2024.
- ^ "Accessory Before the Fact – What Does This Mean?". Shouse Law Group - Criminal, Immigration, Injury & Employment Lawyers (İngilizce). 2024-03-15. Erişim tarihi: 2024-06-26.
- ^ Öztürk, Mustafa Kağan. "Türk Ceza Kanunu'nda Bir İştirak Şekli Olarak Faillik (TCK m. 37)". Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. s. 301. Erişim tarihi: 27 Haziran 2024.
- ^ Devlet Arşivleri web sitesinde Criminal Procedure (Scotland) Act 1995, section 293
- ^ Criminal Code, RSC 1985, c C-46, s 21.
- ^ 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu madde 39/2
 | Hukuk ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |