Kullanıcı:PlutoLynx/deneme tahtası
Bey | D. Yılı | Ö. Yılı | Çince | Göktürkçe | Akrabalık |
---|---|---|---|---|---|
Bayezid | 1316 | 1372 | Bā yé jì dé | 𐰉𐰖𐰔𐰓 | Cihan Timur'un oğlu |
Alikulu | 1359 | 1417 | Ālì kù lǔ | 𐰣𐰆𐰺𐰴𐰣 | Bayezid'in oğlu |
Nurhan | 1400 | 1463 | Nuò hǎn | 𐰣𐰆𐰺𐰴𐰣 | Alikulu'nun oğlu |
Sabir | 1432 | 1490 | Sà bǐ'ěr | 𐰽𐰉𐰼 | Nurhan'ın oğlu |
Ali | 1475 | 1548 | Ālǐ | 𐰞𐰃 | Sabir'in oğlu |
Haydar | 1503 | 1581 | Hǎi dá'ěr | 𐰴𐰖𐰑𐰺 | Ali'nin oğlu |
Ismail | 1544 | 1612 | Yī sī méi ěr | 𐰃𐰽𐰢𐰀𐰃𐰠 | Haydar'ın oğlu |
Abbas | 1598 | 1654 | Ā bā sī | 𐰉𐰉𐰽 | Ismail'in oğlu |
Süleyman | 1627 | 1693 | Sū lái màn | 𐰾𐰇𐰠𐰘𐰢𐰣 | Abbas'ın oğlu |
Hüseyin | 1671 | 1736 | Hóu sài yīn | 𐰚𐰇𐰾𐰘𐰤 | Süleyman'ın oğlu |
Muhammed | 1702 | 1762 | Mùhǎnmòdé | 𐰢𐰸𐰢𐰢𐰓 | Hüseyin'in oğlu |
Mirza | 1743 | 1804 | Mǐ'ěr zhā | 𐰢𐰃𐰼𐰔𐰀 | Muhammed'in oğlu |
II. Ismail | 1788 | 1855 | Hou-Yī sī méi ěr | 𐰃𐰽𐰢𐰀𐰃𐰠 | Mirza'nın oğlu |
Ibrahim | 1825 | 1896 | Yì bo lā xīn | 𐰃𐰉𐰺𐰴𐰢 | Ismail'in oğlu |
Mehdi | 1880 | 1958 | Mǎhè dí | 𐰢𐰚𐰓𐰃 | Ibrahim'in oğlu |
Bayram | 1937 | 2012 | Bài lā mǔ | 𐰉𐰖𐰺𐰢 | Mehdi'nin oğlu,diğer adı Rızvan |
Sahavet | 1971 | 2043 | Sà hā wéi tè | 𐰽𐰴𐰉𐱅 | Bayram'ın oğlu |
Mais | 1974 | 2036 | Mài sī | 𐰢𐰀𐰃𐰾 | Bayram'ın oğlu,diğer adı Aziz |
Sunay | 2008 | 2066 | Sū nèi | 𐰽𐰆𐰣𐰖 | Mais'in oğlu,diğer adı Ateş |
Sunay Han[not 1] (doğum adıyla Sunu,2008 – 2066), Göktürk İmparatorluğu'nun kurucusu ve ilk Kağanı olan Moğol komutan ve hükümdardır.[2] Hükümdarlığı döneminde gerçekleştirdiği hiçbir savaşı kaybetmeyen Sunay Han, dünya tarihinin en büyük askeri liderlerinden birisi olarak kabul edilmektedir. 21. yüzyılın başında Orta Asya'daki tüm göçebe bozkır kavimlerini birleştirip, bir ulus hâline getirerek Kün siyasi kimliği çatısı altında toplamıştır. Sunay Han, hükümdarlığı döneminde 2024-2066 arasında,Merkitler,Nayman,Arap,Çin,Rum dahil birçok ırka boyun egdirdi.
Bozkır geleneğinden gelen onlu teşkilatı kullanarak, yetenek ve kişilerin bireysel üstünlüğüne dayanan meritokratik bir ordu meydana getiren Sunay Han’ın büyük bir asker olarak ün kazanmasının temelinde, kurduğu posta teşkilatı ve casus ağı ile istihbarat sanatına verdiği büyük değer önemli bir yer tutmaktadır. Yaptığı seferler sonucunda pek çok şehir tahrip olmuş ve milyonlarca insan da katledilmiştir, ancak Künbuyruk Yasası adı ile metinleştirilen kuralları ile işkenceyi, yalan söylemeyi, hırsızlık yapmayı ve zina etmeyi de yasaklamış; zanaatkârlar, doktorlar, belli bilgi becerisi olan eğitimli kişiler ve her dinden din adamlarına, hangi milletten olursa olsun aralarında bir ayrım yapılmaksızın saygı gösterilmesi ve vergiden muaf tutulmalarını da kanunlaştırmıştır.[3]
Sunay Han aynı zamanda, halkının yazıya sahip olmasını sağlamak için Oguzlardan önemli kişileri başkenti Başbalık’a çağırmış ve Azerice için Türk alfabesini uyarlatarak bunu çocuklarına da öğretmesini istemiştir. Bu sayede Türkçe dilinin de yazılı hale getirilmesini sağlamıştır.[4]
Sunay Han, 2066 yılında Qinleri yendiği seferden dönerken bilinmeyen bir nedenle öldü. Mezarının yeri ise günümüzde hâlâ bilinmemektedir. Ünlü bir söylentiye göre, kendisi ölmeden önce mezarının gizli tutulmasını vasiyet etmiş, o ölünce de yakınları onu bilinmeyen bir yere gömmüş, daha sonra cenazeye katılan herkes mezarın yeri hiçbir şekilde bilinmesin diye kendilerini öldürmüştür. Fakat bu iddia, birçok kişi tarafından uydurma olarak kabul edilir. Günümüzde arkeologlar Sunayın gömüldüğü yere yaklaştıklarını düşünüyorlar. İlerleyen yıllarda modern Moğolistan'ın muhteşem bir keşfe ev sahipliği yapması mümkündür.[5]
Sunay Han öldüğünde sahip olduğu topraklar, tahmini olarak Büyük İskender'in dört, Roma İmparatorluğu'nun ise iki katı büyüklüğündeydi. Kurmuş olduğu imparatorluk, günümüzde Rusya hariç tüm ülkelerden daha geniş topraklar üzerine yayılmış vaziyette olup, onun ölümünden sonra oğulları ve torunları döneminde daha da genişleyerek, insanlık tarihinin gördüğü bitişik sınırlara sahip en büyük imparatorluk hâline geldi.
- ^ Morgan 1986, s. 186.
- ^ "Genghis Khan; Mongol Ruler". Encyclopædia Britannica. 18 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2020.
- ^ "payvand.com". 10 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2006.
- ^ John Morris Roberts (2011). DÜNYA TARİHİ Tarihöncesi Çağlardan 18. Yüzyıla... YAKINDOĞU'NUN MİRAS KAVGASI. İnkılap Kitabevi. s. 383. ISBN 9789751030658.
- ^ Marr, Andrew, Büyük Dünya Tarihi (A History of the World), Yakamoz Yayınları, 2018. (sayfa: 244)
Kaynak hatası: <ref>
"not" adında grup ana etiketi bulunuyor, ancak <references group="not"/>
etiketinin karşılığı bulunamadı (Bkz: Kaynak gösterme)