Kuşak (giysi)

Smokin için tasarlanmış, siyah Osmanlı ipeğinden kuşak

Kuşak, bele sarılan genellikle kıvrımlı; uzun ve enli kumaşa verilen addır. Modern kuşaklar genellikle takım elbiselerde ceketin altında giyilir. Modern kuşaklar Türkiye'de daha çok damatlar tarafından giyildiği için damat kuşağı adıyla da bilinir. Geleneksel kuşaklar ise muhtelif şekillerde bağlanabilir. Kuşak, Asya kökenli bir giyim ürünü olup, Batı'da kuşak kullanımı ilk olarak Britanyalı askerlerde görülmüştür. Britanyalı askerler, Britanya Hindistanı'nda tanık oldukları kuşaklı erkeklerden etkilenerek, İngiliz ordusuna bu kuşam şeklini kazandırmıştır. Önceleri yeleğe alternatif olarak kullanılan kuşak sonraları yaygın bir sivil giysi hâlini almıştır. Modern Avrupa'da kuşak, geleneksel smokin ile kombin hâlinde sıklıkla kullanılmaktadır. Türk ve Yakın Asya toplumlarında ise gerek geleneksel, gerekse resmî kıyafetlerde kuşak yüzyıllardır yaşamaktadır. Geleneksel Türk ordularında kuşak, kılıcın kınının yerleştirildiği bir nevi korunak giysi olarak düşünülmüştür.

Sözcük kökeni

Koşuk kelimesi Eski Türkçedeki "koş-" yani "birleştirmek, katmak" anlamına gelen eylem kökünden türeyen öz Türkçe bir kelimedir. Kuşak kelimesi Türk dilinin farklı bölgelerinde farklı kelimelerle karşılanabilmektedir. Örneğin Karadeniz bölgesindeki Türkçe konuluşurlarının bağladığı yöresel kuşağa peştamal adı verilmektedir. Hindistan da dâhil olmak üzere güney ve batı Asya'da kuşak kelimesi yerine kemerbent (cummerband, Hintçe: कमरपट्टा) kelimesi kullanılmaktadır. Bu adlandırma 1616 yılından itibaren Hindistan etkisiyle İngilizcede de kullanılmaktadır. Kemerbent kullanımı Türkçeye de Farsçadan geçen کمر "kemer" ve bağlama şeridi anlamına gelen بند "bend" kelimelerinden oluşan birleşik bir Farsça sözcüktür. Hindistanlı erkekler tarafından giyilen bir aksesuar olan kemerbendin sözcük anlamı "bağlama kemeri"dir.